Από το μπαλκόνι τ’Αναπλιού: "Τῇ ὑπερμάχῷ στρατηγῷ στον Ι.Ν.Ευαγγελίστριας Πρόνοιας" (μέρος 3ο)

Σ’ Εσένα Θεοτόκε, την Υπέρμαχο Στρατηγό, μ’ ευγνωμοσύνη η Πόλη σου αποδίδει τη νίκη. Και σου αναπέμπει θερμές ευχαριστίες, επειδή (με τη δική σου επέμβαση) λυτρωθήκαμε απ’ τις συμφορές. Εσύ όμως που η δύναμή σου είναι ακατανίκητη, ελευθέρωσε κι εμένα (την Πόλη σου) από κάθε είδους κινδύνους, για να σου αναφωνώ: Χαίρε, Νύμφη ανύμφευτε.

Δέκα τέσσερις περίπου αιώνες ακούγεται γλυκός, απαλός και ταυτόχρονα θριαμβευτικός ο Ύμνος προς την Παναγία που θεωρείται το αριστούργημα της βυζαντινής υμνογραφίας και τον οποίο οι μεγάλοι μας μουσουργοί και ποιητές, όπως ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Χρήστος Λεοντής, ο Οδ. Ελύτης, θεώρησαν πηγή της έμπνευσης και του έργου τους. Μετά τη μεγάλη διπλή γιορτή της 25ης Μαρτίου, συνεχίζεται η πορεία προς τη Μεγάλη Εβδομάδα των υπαρξιακών συμβολισμών και της βιωματικής πίστης στις Αρχές που ορίζονται από την πολιτισμική μας παρουσία στον Κόσμο.

Στην πορεία αυτή, ο Ύμνος στην Υπέρμαχο Στρατηγό, ο Ακάθιστος Ύμνος, θα αντηχήσει και πάλι με την γλυκύτητα της ταπεινής παράκλησης και την ένταση της θριαμβευτικής νίκης, στις τέσσερις μεριές του κόσμου, όπου υπάρχει Χριστιανοσύνη! Θα ακουστεί και από το μπαλκόνι τ’Αναπλιού, από την Ευαγγελίστρια της Πρόνοιας, φωταγωγημένη μέσα στην ανοιξιάτικη νυχτιά και θα κατρακυλήσουν οι στίχοι του Ύμνου, οι 24 στροφές του, οι «οίκοι» του, στα δρομάκια και τα σπίτια της πόλης, στον αργολικό κάμπο να συναντήσουν τους κοινούς ψαλμούς από τις άλλες εκκλησιές. Φωταγωγημένη, ψηλά, μπροστά απ’ τα βράχια του λόφου της Πρόνοιας, στέλνοντας τις φωτεινές ανταύγειες στα νερά της θάλασσας για να αποτρέψει τα μονόξυλα των εχθρών να πλησιάσουν, σε ανάμνηση του μεγάλου γεγονότος του 626 μ.Χ. για το οποίο έψαλε «ολονύκτιον ύμνον» ο λαός της Βασιλεύουσας.

Τον Αύγουστο του 626 μ.Χ. η Κωνσταντινούπολη είναι αφύλακτη καθώς ο Ηράκλειος βρίσκεται με το στρατό σε εκστρατεία, ανατολικά κατά των Περσών. Όι Άβαροι συνεπικουρούμενοι από Σλάβους και μια στρατιά Περσών, πολιορκεί τη Βασιλεύουσα που την υπερασπίζουν ελάχιστοι στρατιώτες αλλά έχει το λαό της με επικεφαλής τον Πατριάρχη Σέργιο και τον μάγιστρο Βώνο. Με διάφορα στρατηγήματα οι Βυζαντινοί καταστρέφουν το στρατό που πολιορκεί τη Βασιλεύουσα και στις 8 Αυγούστου 626 μ.Χ. τελείται στην Παναγία των Βλαχερνών η Δοξολογία της νίκης όπου και ψάλουν τον συγκεκριμένο Ύμνο αποδίδοντας τη νίκη στην Παναγία.

Οι αγιογραφικοί θησαυροί της Ευαγγελίστριας Πρόνοιας Ναυπλίου, εκτός από την εικόνα του Ευαγγελισμού του 1856, τιμούν το πρόσωπο της Παναγίας με διάφορα ιερά κειμήλια που αποτελούσαν ενεργά λατρευτικά αντικείμενα και σήμερα φυλάσσονται και συμμετέχουν συμβολικά στην εκκλησιαστική ζωή και τους μεγάλους εορτασμούς της Χριστιανοσύνης. Ανάμεσά τους λάβαρα και εικόνες αποτελούν σημαντικά εκκλησιαστικά κειμήλια από τους θησαυρούς της Ευαγγελίστριας. Τα λάβαρα είναι είδος σημαίας που χρησιμοποιείται στις μεγάλες εορτές και λιτανείες, όπως αυτή που βιώσαμε πρόσφατα για την ημέρα του Ευαγγελισμού ή θα βιώσουμε και πάλι φέτος με τη λιτάνευση του Επιταφίου. Βρίσκονται πάντα στην κεφαλή της λιτανείας και κοσμούνται με διάφορα θέματα ή πρόσωπα, ανάλογα με την αφιέρωση του ναού ή ακόμη, με τον προστάτη άγιο αν πρόκειται για κάποια συντεχνία, επαγγελματική ένωση ή σωματείο. Ένα από τα ομορφότερα χρυσοκέντητα λάβαρα με την παράσταση του Ευαγγελισμού και ημερομηνία 1935 διατηρείται στο μουσείο της εκκλησίας.

Ανάμεσα στις εξαιρετικά ενδιαφέρουσες εικόνες, εκείνη της Παναγίας που κρατάει στην αγκαλιά της το Χριστό, αποτελεί μια από τις ομορφότερες της συλλογής. Η αγιογράφησή της, εκτός από την καλλιτεχνική της αξία, παραπέμπει ψυχικά στην Παναγία τη Βλαχερνίτισσα, στην εικόνα της οποία αφιερώθηκε ο Ακάθιστος Ύμνος της Υπερμάχου Στρατηγού που θα ακούσουμε την Παρασκευή 31/3 και ο οποίος, λέει η παράδοση, προστέθηκε από τον Πατριάρχη Σέργιο για να τιμήσει τη βοήθεια της Θεοτόκου στη νίκη κατά των Αβάρων. Την τελευταία Παρασκευή της πέμπτης εβδομάδας των Νηστειών θα ακουστεί στην Ευαγγελίστρια Πρόνοιας Ναυπλίου, όπως παντού στον χριστιανικό κόσμο, ολόκληρος ο Ακάθιστος Ύμνος, δηλαδή και οι 24 στροφές («οίκοι») που τον απαρτίζουν.

(Γ.Κόνδης)