Οι εκκλησιαστικοί χώροι, εκτός από την πρωταρχική θρησκευτική λειτουργία τους, αποτελούν ένα από τα σημεία-κιβωτούς της τοπικής/εθνικής ιστορίας και του πολιτισμού. Είναι χώροι στους οποίους αποτυπώνεται η θρησκευτική συνείδηση και εξυπηρετείται η λατρευτική ανάγκη των πολιτών και, από την άποψη αυτή, είναι χώροι συνυφασμένοι με την ύπαρξη και την εξέλιξη μιας κοινωνίας και των τρόπων με τους οποίους διαγράφει το πέρασμά της μέσα στην Ιστορία.
Ταυτόχρονα, είναι οι χώροι διήγησης ιστοριών, εξιστόρησης γεγονότων, συνδυάζουν την ύπαρξή τους με τον περιβάλλοντα χώρο και εξελίσσονται μαζί του, αντανακλούν τις δράσεις των ανθρώπων και τις πολιτικές των εξουσιών, ενώ εκφράζουν, δυναμικά αρκετές φορές, το θεσμικό οργανωτικό και λειτουργικό τους πλαίσιο: η εκκλησία της ενορίας είναι ένας από τους σημαντικούς μηχανισμούς κοινωνικής ταυτοποίησης, αλληλεγγύης και αλληλοβοήθειας, καθώς και διαχείρισης των κοινών βιωμάτων.
Ο ενοριακός Ι.Ν. Ευαγγελισμού Θεοτόκου Ναυπλίου (Πρόνοιας), περισσότερο γνωστός ως «Ι.Ν. Ευαγγελίστριας», είναι ένας από τους ιστορικούς ναούς της πόλης του Ναυπλίου ο οποίος, στο πέρασμα του χρόνου, αναπτύχθηκε ποικιλοτρόπως. Τα δυο βασικά χαρακτηριστικά γνωριμίας με τον Ι.Ν. είναι αφενός το προσκύνημα της 25ης Μαρτίου και αφετέρου το γνωστό «Συσσίτιο της Ευαγγελίστριας». Θα φανεί πλεονασμός να μιλήσουμε για το «Συσσίτιο της Ευαγγελίστριας», μια κοινωνική δράση αλληλεγγύης που έχει προ πολλού ξεπεράσει τα στενά όρια της ενορίας και εξυπηρετεί πλέον πολίτες σε πολλά σημεία του Δήμου Ναυπλίου και έξω από αυτόν. Καθώς η δράση αυτή είναι πλέον ευρύτερα γνωστή, θα εστιάσουμε στις άγνωστες πλευρές της ιστορίας του Ι.Ν. που θα προσπαθήσουμε να ανακαλύψουμε σταδιακά όπως, για παράδειγμα, τους «μικρούς» θησαυρούς που εμπλουτίζουν τόσο την ιστορία του Ι.Ν. όσο και εκείνη της πόλης.
Μια από τις σημαντικότερες πηγές πληροφόρησης είναι το έργο του Πρωτοπρεσβύτερου Ιωάννου Αθ. Γιαννόπουλου που εκδόθηκε το 2008 σχετικά με τους Ιερούς ναούς, τα ναΐδρια και τους εφημέριους της πόλης του Ναυπλίου. Η έρευνα όμως θα αναδείξει και άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία για τον Ι.Ν.Ευαγγελίστριας. Οι πρώτες ενδείξεις που έχουμε είναι εκείνες της «εκκλησίας του παπά Ιάκοβου Βουρδούχα εξ Αθεινών είναι έξω ις της Σπηλιαίς, έξω από το Ανάπλη. Ονομάζεται αυτή η εκκλησία το Γεννέσιων της Θεοτόκου». Η πληροφορία, με ημερομηνία 2 Σεπτεμβρίου 1696, προέρχεται από την καταγραφή των εκκλησιών του Ναυπλίου κατά την περίοδο της Β΄Ενετοκρατίας (1686-1715) και περιέχεται στην έρευνα του Κ.Ντόκου που εκδόθηκε το 1972 για την εκκλησιαστική περιουσία την περίοδο εκείνη. Μάλλον θα λειτούργησε αρχικά ως μοναστήρι από τον ιερομόναχο Ιάκωβο Βουρδούχα με 2-3 κελιά και το κτήριο διατηρήθηκε για πολλές δεκαετίες στην άγονη περιοχή «ις της Σπηλιαίς» που αργότερα θα ονομασθεί Πρόνοια και θα αρχίσει μια άναρχη οικοδόμησή της με πρόσφυγες από την Κρήτη, απ’ όπου η συνοικία αυτή θα πάρει και το όνομά της : Κρητικά.
Ο Αντ. Μηλιαράκης στην «Γεωγραφία» του, σημειώνει πως λόγω της αύξησης του πληθυσμού της πόλης όταν έγινε πρωτεύουσα του νέου Ελληνικού Κράτους, «κατωκήθη και ο εκτός του ανατολικού τείχους χώρος, κυρίως δε ο λόφος, εφ’ού υπήρχε ναός της Ευαγγελίστριας, χορηγηθέντων υπό της κυβερνήσεως οικοπέδων εις τους αποίκους, όντας εν αρχή το πλείστον Κρήτας…». Από την εποχή εκείνη ο Ι.Ν. άλλαξε σχήμα και ανοικοδομήθηκε τουλάχιστον 3 φορές από το 1830 μέχρι και το 1975 όπου γίνεται η τελική ολική ανοικοδόμηση, δίνοντας στον Ι.Ν. και τον περιβάλλοντα χώρο σχεδόν τη σημερινή εικόνα του.
Δίκαια μπορούμε να χαρακτηρίσουμε τον σημερινό Ι.Ν. ως «μπαλκόνι τ’Αναπλιού» καθώς η θέα στην πόλη και τον αργολικό κόλπο είναι μοναδικής ομορφιάς! Σημείωσα ήδη πως πρωταρχικός ρόλος του ενοριακού Ι.Ν. Ευαγγελίστριας, είναι η εξυπηρέτηση των πνευματικών και θρησκευτικών αναγκών των πιστών. Ταυτόχρονα, μέσα από την ιστορική του εξέλιξη διαμόρφωσε έναν κοινωνικό και πολιτισμικό πόλο που σήμερα εξελίσσεται διαρκώς: από το Ορφανοτροφείο και τις πολύμορφες δράσεις αλληλεγγύης και αλληλοβοήθειας σε σημερινό κέντρο πολιτιστικών εκδηλώσεων, η πορεία του εμπλουτίζεται με σειρά στοιχείων όπως ο Ραδιοφωνικός Σταθμός της Μητρόπολης Αργολίδας και κυρίως το Μουσείο με τους θησαυρούς που διαθέτει. Άφησα για το τέλος ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, μια ιδιαίτερη στιγμή στη ενοριακή ζωή και στην θρησκευτική και πολιτισμική ζωή της πόλης και της ευρύτερης περιοχής: το ιερό προσκύνημα της Ευαγγελίστριας, αλλιώς το πανηγύρι της Ευαγγελίστριας Ναυπλίου. Σ’αυτό θα αφιερώσουμε μια ιδιαίτερη παρουσίαση.
(Γ. Κόνδης)
