Του Τόλη Κοϊνη
Ιδρυτικά μέλη που υπέγραψαν την ιδρυτική διακήρυξη ήταν οι: Ιωάννης Κωλέττης, Ανδρέας Μεταξάς, Γκίκας Καρακατσάνης, Παναγιώτης Δημητρακόπουλος, Ιωάννης Θεοτόκης, Αδάμ Δούκας, Θεόδωρος Βαλιάνος. Τόπος συνάντησης ήταν το σπίτι στο Ναύπλιο του Ιωάννη Θεοτόκη.
Σύνθεση περίεργη. Δυο αρχηγοί αντίπαλων κομμάτων (Γαλλικού και Ρωσικού) στην ίδια παρασκηνιακή προσπάθεια.
Γιατί; Ας δούμε την εποχή που εξελίσσεται η προσπάθεια: Μάιος 1825. Η επανάσταση κινδυνεύει. Στη Μεσσηνία οι Έλληνες έχουν υποστεί τρεις απαντοτές ήττες και ο τακτικός στρατός του Ιμπραήμ Πασά φαίνεται ανίκητος. Το Ναύπλιο έχει γεμίσει από πρόσφυγες. Η Κυβέρνηση έχει διαλυθεί. Κατάσταση πανικού.
Προφανής σκοπός των ιδρυτών ήταν να βάλουν κάποια τάξη στα πράγματα για να αντιμετωπίσουν την απειλή των Τουρκοαιγυπτίων. Η πρώτη πληροφορία που είχε διασωθεί για την δράση της ήταν από τον Π.Σούτσο, τον γνωστό αντικαποδιστριακό ποιητή, που θεωρεί ότι σκοπός της ήταν η ενίσχυση του Καραϊσκάκη. Μάλλον δεν στέκει, γιατί ο Καραϊσκάκης κατέφθασε στο Ναύπλιο μετά από ένα χρόνο και η εκστρατεία του στη Ρούμελη ξεκίνησε μετά από δεκαπέντε μήνες.
Στη δεκαετία του ‘60 βρέθηκαν πολλά ντοκουμέντα για την δράση της και δημοσιεύτηκαν από τον γνωστό ιστορικό ερευνητή Ντίνο Κονόμου (το σχετικό φυλλάδιο υπάρχει στη βιβλιοθήκη του Παλαμήδη). Από αυτά μαθαίναμε τους σκοπούς της:
“Καθορώvτες το βάραθρον της απωλείας, εις το οπoίoν καταφέρε- ται παρασυρόμενον το Ελληνικόν Έθνος, από την άλογον λύσσαν των φατριών από τας φρικτάς καταχρήσεις, εκρίναμεν αναγκαίον να ενδυ- ναμωθώμεν διά του συνδέσμου της ομονοίας, ώστε να δυνηθώμεν τον επαπειλούμενον προφανή κίνδυνον της Πατρίδος να απαντήσωμεν την επιστήριξιν της ασφαλείας της αληθούς ευδαιμονίας, φυσικώς ηθικώς θεωρουμένας του Ελληνικού Έθνους, όσον δυνατόν να συντελέσωμεν με την ανάκτησιν και διατήρησιν της προγονικής αυτού αρετής και πολιτισμού.”
Στη συνέχεια περιγράφεται ο τρόπος οργάνωσης και στρατολόγησης μελών. Απόλυτα συνωμοτικός, αντίγραφο μασονικών στοών. Οι τέκτονες θεωρούν πως ήταν στην πραγματικότητα παρακλάδι στοάς.
Η αλήθεια είναι πως αμέσως μετά την ίδρυσή της. Ο Ανδρέας Μεταξάς αναλαμβάνει “Υπουργός Πολέμου” με σχεδόν δικτατορικές εξουσίες και βάζει τάξη στο Ναύπλιο, οργανώνει την άμυνα της πόλης και επιβλέπει στις πολεμικές επιχειρήσεις. Μέχρι που παραιτείται για να περιορίσει την πειρατεία στο Αιγαίο (Οι Ψαριανοί μετά την καταστροφή του νησιού τους το είχαν γυρίσει στην πειρατεία και υπήρχε κίνδυνος να διαταραχθούν οι σχέσεις της Ελλάδας με τις μεγάλες δυνάμεις).
Σύνθεση περίεργη. Δυο αρχηγοί αντίπαλων κομμάτων (Γαλλικού και Ρωσικού) στην ίδια παρασκηνιακή προσπάθεια.
Γιατί; Ας δούμε την εποχή που εξελίσσεται η προσπάθεια: Μάιος 1825. Η επανάσταση κινδυνεύει. Στη Μεσσηνία οι Έλληνες έχουν υποστεί τρεις απαντοτές ήττες και ο τακτικός στρατός του Ιμπραήμ Πασά φαίνεται ανίκητος. Το Ναύπλιο έχει γεμίσει από πρόσφυγες. Η Κυβέρνηση έχει διαλυθεί. Κατάσταση πανικού.
Προφανής σκοπός των ιδρυτών ήταν να βάλουν κάποια τάξη στα πράγματα για να αντιμετωπίσουν την απειλή των Τουρκοαιγυπτίων. Η πρώτη πληροφορία που είχε διασωθεί για την δράση της ήταν από τον Π.Σούτσο, τον γνωστό αντικαποδιστριακό ποιητή, που θεωρεί ότι σκοπός της ήταν η ενίσχυση του Καραϊσκάκη. Μάλλον δεν στέκει, γιατί ο Καραϊσκάκης κατέφθασε στο Ναύπλιο μετά από ένα χρόνο και η εκστρατεία του στη Ρούμελη ξεκίνησε μετά από δεκαπέντε μήνες.
Στη δεκαετία του ‘60 βρέθηκαν πολλά ντοκουμέντα για την δράση της και δημοσιεύτηκαν από τον γνωστό ιστορικό ερευνητή Ντίνο Κονόμου (το σχετικό φυλλάδιο υπάρχει στη βιβλιοθήκη του Παλαμήδη). Από αυτά μαθαίναμε τους σκοπούς της:
“Καθορώvτες το βάραθρον της απωλείας, εις το οπoίoν καταφέρε- ται παρασυρόμενον το Ελληνικόν Έθνος, από την άλογον λύσσαν των φατριών από τας φρικτάς καταχρήσεις, εκρίναμεν αναγκαίον να ενδυ- ναμωθώμεν διά του συνδέσμου της ομονοίας, ώστε να δυνηθώμεν τον επαπειλούμενον προφανή κίνδυνον της Πατρίδος να απαντήσωμεν την επιστήριξιν της ασφαλείας της αληθούς ευδαιμονίας, φυσικώς ηθικώς θεωρουμένας του Ελληνικού Έθνους, όσον δυνατόν να συντελέσωμεν με την ανάκτησιν και διατήρησιν της προγονικής αυτού αρετής και πολιτισμού.”
Στη συνέχεια περιγράφεται ο τρόπος οργάνωσης και στρατολόγησης μελών. Απόλυτα συνωμοτικός, αντίγραφο μασονικών στοών. Οι τέκτονες θεωρούν πως ήταν στην πραγματικότητα παρακλάδι στοάς.
Ποιάς; Δεν διευκρινίζεται.
Η αλήθεια είναι πως αμέσως μετά την ίδρυσή της. Ο Ανδρέας Μεταξάς αναλαμβάνει “Υπουργός Πολέμου” με σχεδόν δικτατορικές εξουσίες και βάζει τάξη στο Ναύπλιο, οργανώνει την άμυνα της πόλης και επιβλέπει στις πολεμικές επιχειρήσεις. Μέχρι που παραιτείται για να περιορίσει την πειρατεία στο Αιγαίο (Οι Ψαριανοί μετά την καταστροφή του νησιού τους το είχαν γυρίσει στην πειρατεία και υπήρχε κίνδυνος να διαταραχθούν οι σχέσεις της Ελλάδας με τις μεγάλες δυνάμεις).
Πότε διαλύθηκε; Πάλι δεν ξέρουμε. Το πιθανότερο είναι το καλοκαίρι του 1827. Το επόμενο καλοκαίρι ο Καποδίστριας απαγόρευσε τη συμμετοχή δημοσίων λειτουργών σε μασονικές στοές και λοιπές μυστικές εταιρείες. (Για τους ιδιώτες δεν υπήρχε απαγόρευση). Γιατί παράλληλα με τη Φιλόλαο στο Ναύπλιο λειτουργούσαν παραρτήματα των Καρμπονάρων (Έχουν διασωθεί «καρμπονάρικα διπλώματα» που έχουν εκδοθεί στο Ναύπλιο).
Η έρευνα είναι άκρως ενδιαφέρουσα.
