Με αφορμή το γεγονός αυτό παραθέτουμε ένα άρθρο, που σκοπό έχει να ενημερώσει συνοπτικά τον κάθε πολίτη για την κατάσταση των υδατικών πόρων της Αργολίδας και για την αιτιολόγηση του προβλήματος της ποιοτικής υποβάθμισης του νερού της πηγής του Ανάβαλου.
Ως παράταξη έχουμε προτάσεις για θέματα διαχείρισης υδατικών πόρων.
Υδατικοί πόροι στην Αργολίδα και η πηγή του Ανάβαλου
Η περιοχή της Αργολίδας ανέκαθεν αντιμετώπιζε πρόβλημα επάρκειας υδατικών πόρων. Η εκμετάλλευση της ρηχής υδροφορίας μέσω των πηγαδιών τη δεκαετία του ‘50, σταδιακά εξελίχθηκε σε εκμετάλλευση βαθύτερων υδροφόρων στρωμάτων με γεωτρήσεις, σε βάθη της τάξης των 400 m, προκειμένου να υποστηριχθούν οι αυξανόμενες ανάγκες σε αρδευτικό νερό.
Σε ετήσια βάση, παρατηρείται υστέρηση του ρυθμού τροφοδοσίας των υπόγειων νερών, μέσω των βροχοπτώσεων, σε σχέση με τον ρυθμό άντλησής τους, οπότε το επί σειρά ετών ελλειμματικό ισοζύγιο οδήγησε σε υποβάθμιση των ποιοτικών και ποσοτικών χαρακτηριστικών των υπόγειων νερών, στο μεγαλύτερο μέρος της Αργολικής πεδιάδας.
H αυξημένη συγκέντρωση ιόντων χλωρίου στα υπόγεια νερά είναι αποτέλεσμα της θαλάσσιας διείσδυσης λόγω της εντατικής εκμετάλλευσης που έχουν υποστεί τα υπόγεια νερά, σε σχέση βέβαια με τις συνθήκες ανανέωσής τους. Απλοποιώντας την κατάσταση μπορούμε να πούμε ότι ο υποβιβασμός της στάθμης του γλυκού νερού στην πλευρά της ξηράς οδηγεί το θαλάσσιο μέτωπο προς την ενδοχώρα, ώστε να αναπληρώσει τα αποθέματα γλυκού νερού που αντλούνται. Σε πολλές περιπτώσεις γεωτρήσεων στην Αργολική πεδιάδα, οι τιμές αγωγιμότητας του υπόγειου νερού υπερβαίνουν τα 4.500μS/cm (Ανώτερη Αποδεκτή Τιμή 2.500μS/cm).
Οι υδροχημικές διεργασίες που λαμβάνουν χώρα δεν επιτρέπουν να απομακρυνθούν εύκολα τα ιόντα Cl και Na από το νερό και το έδαφος, ακόμα και αν μεσολαβήσουν μερικά «καλά» υδρολογικά έτη, όπου το ισοζύγιο θα μπορούσε υποθετικά να είναι θετικό.
Οι πηγές Λέρνη, Κρόη, Κεφαλάρι και Ανάβαλος (Εικόνα 1), στη δυτική ακτή του Αργολικού κόλπου έχουν διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην οικονομική ζωή και ανάπτυξη του Νομού, αφού δίνουν διέξοδο στο πρόβλημα των υπόγειων υδατικών πόρων της Αργολίδας. Από τις δύο πρώτες υδρεύονται οι πόλεις του Ναυπλίου και του Άργους ενώ από την υποθαλάσσια πηγή του Ανάβαλου, με παροχή 35.000m3/h, αρδεύεται πλέον μεγάλο τμήμα της Αργολίδας, μέσω εκτεταμένου δικτύου, αντλιοστασίων και δεξαμενών. Η κατασκευή του φράγματος και η σύλληψη της πηγής του Ανάβαλου πραγματοποιήθηκε τη δεκαετία του ’70 και αποτελεί μοναδική περίπτωση αξιοποίησης υποθαλάσσιας πηγής. Σημειώνεται ότι η ανάμειξη του γλυκού και θαλασσινού νερού πραγματοποιείται πριν την ανάβλυση.
Η τροφοδοσία των πηγών αυτών λαμβάνει χώρα στην περιοχή του Αρκαδικού οροπεδίου και μέσω φυσικών αγωγών (καρστικών) το νερό καταλήγει στις προαναφερόμενες αλλά και σε άλλες πηγές. Εκτιμάται ότι το 50% της βροχόπτωσης, που δέχεται η λεκάνη τροφοδοσίας, έκτασης 840 km2, μετατρέπεται σε υπόγειο νερό και εκφορτίζεται μέσω της πηγής του Ανάβαλου. Γίνεται αντιληπτό ότι υπάρχει άμεση εξάρτηση μεταξύ του ύψους των βροχοπτώσεων στην περιοχή της Αρκαδίας και της ποσότητας νερού που καταλήγει στην πηγή του Ανάβαλου, καθώς και της ποιότητάς του, όσον αφορά την περιεκτικότητα του σε άλας (ΝαCl). Σύμφωνα με τα Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών (ΣΔΛΑΠ) του Υδατικού Διαμερίσματος Ανατολικής Πελοποννήσου (EL03), η πηγή Ανάβαλου ανήκει στο υπόγειο υδατικό σύστημα Αν. Αρκαδίας‐Δυτ. Αργολίδας -EL0300020 (Εικόνα 1).
Εικόνα 1. Χάρτης Υπόγειου Υδατικού Συστήματος Αν. Αρκαδίας‐Δυτ. Αργολίδας (EL0300020) και θέσεις πηγών
Από την αξιολόγηση βιβλιογραφικών πηγών προκύπτει ότι:
✓ Οι συγκεντρώσεις Cl στο νερό της πηγής Ανάβαλου διαχρονικά κυμαίνονται από 200 έως 300mg/l (Ανώτερη Αποδεκτή Τιμή 250mg/l), που αντιστοιχούν σε αγωγιμότητα 1100 – 1500μS/cm (Διάγραμμα 1), για υδρολογικά έτη που η βροχόπτωση στην Αρκαδία είναι 750 mm και άνω. Συγκεντρώσεις Cl ίσες με 550 mg/l και τιμές αγωγιμότητας 2300 μS/cm, καταγράφηκαν το έτος 1990, δεδομένου ότι προηγήθηκε ένα από τα πλέον άνυδρα έτη, με ετήσιο ύψος βροχής 400mm. Υψηλές συγκεντρώσεις Cl, της τάξης των 700 mg/l, καταγράφηκαν τα έτη 2008 και 2009. Οι σημερινές συγκεντρώσεις ιόντων Cl: 640 mg/l και οι τιμές αγωγιμότητας 2590 μS/cm για δείγμα της 10/5/2023 (ΤΟΕΒ ΗΡΑΣ ΚΟΥΡΤΑΚΙΟΥ), ανήκουν στις υψηλές τιμές που έχουν καταγραφεί.
Από την αξιολόγηση βιβλιογραφικών πηγών προκύπτει ότι:
✓ Οι συγκεντρώσεις Cl στο νερό της πηγής Ανάβαλου διαχρονικά κυμαίνονται από 200 έως 300mg/l (Ανώτερη Αποδεκτή Τιμή 250mg/l), που αντιστοιχούν σε αγωγιμότητα 1100 – 1500μS/cm (Διάγραμμα 1), για υδρολογικά έτη που η βροχόπτωση στην Αρκαδία είναι 750 mm και άνω. Συγκεντρώσεις Cl ίσες με 550 mg/l και τιμές αγωγιμότητας 2300 μS/cm, καταγράφηκαν το έτος 1990, δεδομένου ότι προηγήθηκε ένα από τα πλέον άνυδρα έτη, με ετήσιο ύψος βροχής 400mm. Υψηλές συγκεντρώσεις Cl, της τάξης των 700 mg/l, καταγράφηκαν τα έτη 2008 και 2009. Οι σημερινές συγκεντρώσεις ιόντων Cl: 640 mg/l και οι τιμές αγωγιμότητας 2590 μS/cm για δείγμα της 10/5/2023 (ΤΟΕΒ ΗΡΑΣ ΚΟΥΡΤΑΚΙΟΥ), ανήκουν στις υψηλές τιμές που έχουν καταγραφεί.
Διάγραμμα 1. Συγκεντρώσεις ιόντων Cl στην πηγή Ανάβαλου για την περίοδο 1990-2010 (πηγή: Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών Υδατικού Διαμερίσματος Ανατολικής Πελοποννήσου)
✓ Από τα στοιχεία βροχόπτωσης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, για τον σταθμό Τρίπολης, όπως παρουσιάζονται ακολούθως (Διάγραμμα 2), προκύπτει ότι για τρία συνεχόμενα έτη, 2020, 2021 και 2022, το ετήσιο ύψος βροχής ήταν μειωμένο, με τιμές αντίστοιχα 551mm, 664mm, και 570mm. Η συνολική μείωση των βροχοπτώσεων στην τριετία υπολείπεται 20% της μέσης τιμής των 750mm, για δεδομένα της περιόδου 1957-2010 (ΕΜΥ), λειτουργώντας αθροιστικά στη μείωση της τροφοδοσίας των πηγών. Οι αυξημένες τιμές της συγκέντρωσης Cl που παρατηρούνται την τρέχουσα περίοδο στην πηγή του Ανάβαλου, αποτελούν τον αρνητικό αντίκτυπο της μείωσης των βροχοπτώσεων κατά τα προηγούμενα τρία έτη στην Αρκαδία.
Διάγραμμα 2 Ετήσια ύψη βροχής στον σταθμό της Τρίπολης για την περίοδο 2010 έως 2022 και η γραμμή τάσης
✓ Για την περίοδο 2010 – 2022 παρατηρείται μια ήπια τάση μείωσης των βροχοπτώσεων (6mm/έτος), που είναι μόνο ενδεικτική της εξέλιξης της παραμέτρου. Για την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων απαιτείται μεγαλύτερη χρονοσειρά και σύνθετη διαδικασία επεξεργασίας.
✓ Οι διακυμάνσεις στα ύψη βροχής παρουσιάζουν σχετική περιοδικότητα, ενώ καθοριστικός παράγοντας στη διατήρηση υψηλού ρυθμού τροφοδοσίας των πηγών αποτελεί το ύψος της χιονόπτωσης.
✓ Όσον αφορά το τρέχον έτος, το ύψος βροχής μέχρι 22/6/2023, έχει αγγίξει τα 407 mm και υπερβαίνει κατά 13% τη μέση τιμή του εξαμήνου Ιανουαρίου – Ιουνίου (358mm), όταν η μέση ετήσια τιμή είναι 750 mm, για την περίοδο 1957-2010. Πιθανά το συνολικό ύψος βροχής για το τρέχον έτος θα υπερβεί τα 750mm.
✓ Οι συγκεντρώσεις σε ιόντα Cl που παρατηρούνται στην πηγή του Ανάβαλου την περίοδο Ιουλίου – Σεπτεμβρίου συσχετίζονται με το ύψος βροχής του πρώτου τριμήνου κάθε έτους, σύμφωνα με τους Ταβιτιάν κ.α. 1994. Συγκεκριμένα για ύψη βροχής άνω των 150mm, παρατηρούνται συγκεντρώσεις Cl < 250mg/l, με την προϋπόθεση ότι δεν έχουν μεσολαβήσει συνεχόμενα πτωχά υδρολογικά έτη.
Αξιολογώντας όσα αναφέρθηκαν θα θέλαμε να επισημάνουμε συμπερασματικά ότι:
Η χρήση των γεωτρήσεων για άρδευση σε πολλές περιπτώσεις δεν εξασφαλίζει καλύτερης ποιότητας νερό, ενώ η συστηματική άντληση των υπόγειων νερών μπορεί να επιδεινώσει την κατάστασή τους.
Το σχετικά αυξημένο ύψος βροχής στον σταθμό της Τρίπολης κατά το πρώτο εξάμηνο του 2023 αφήνει περιθώρια αισιοδοξίας για βελτίωση της ποιότητας του νερού του Ανάβαλου στο επόμενο διάστημα όμως αντίστοιχα φαινόμενα, πιθανά μεγάλης έντασης, δεν αποκλείονται στο μέλλον.
Η ολοκληρωμένη διαχείριση των υδατικών πόρων στην Αργολίδα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα, ώστε τα επόμενα χρόνια, σε συνδυασμό με τα μέτρα που προτείνονται στα «Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής του Υδατικού Διαμερίσματος Ανατολικής Πελοποννήσου» να είναι εφικτή η αντιμετώπιση εκτάκτων καταστάσεων, που θα αφορούν και το νερό ύδρευσης.
http://wfdver.ypeka.gr/.../approved-1revision-el03-gr/
Β. Ζόραπας
Γεωλόγος M.Sc.
Προϊστάενος Τμ. Υδρογεωλογίας
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΡΧΗ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΏΝ
Υποψήφιος Δημοτικός Σύμβουλος
ΟΡΑΜΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ
✓ Για την περίοδο 2010 – 2022 παρατηρείται μια ήπια τάση μείωσης των βροχοπτώσεων (6mm/έτος), που είναι μόνο ενδεικτική της εξέλιξης της παραμέτρου. Για την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων απαιτείται μεγαλύτερη χρονοσειρά και σύνθετη διαδικασία επεξεργασίας.
✓ Οι διακυμάνσεις στα ύψη βροχής παρουσιάζουν σχετική περιοδικότητα, ενώ καθοριστικός παράγοντας στη διατήρηση υψηλού ρυθμού τροφοδοσίας των πηγών αποτελεί το ύψος της χιονόπτωσης.
✓ Όσον αφορά το τρέχον έτος, το ύψος βροχής μέχρι 22/6/2023, έχει αγγίξει τα 407 mm και υπερβαίνει κατά 13% τη μέση τιμή του εξαμήνου Ιανουαρίου – Ιουνίου (358mm), όταν η μέση ετήσια τιμή είναι 750 mm, για την περίοδο 1957-2010. Πιθανά το συνολικό ύψος βροχής για το τρέχον έτος θα υπερβεί τα 750mm.
✓ Οι συγκεντρώσεις σε ιόντα Cl που παρατηρούνται στην πηγή του Ανάβαλου την περίοδο Ιουλίου – Σεπτεμβρίου συσχετίζονται με το ύψος βροχής του πρώτου τριμήνου κάθε έτους, σύμφωνα με τους Ταβιτιάν κ.α. 1994. Συγκεκριμένα για ύψη βροχής άνω των 150mm, παρατηρούνται συγκεντρώσεις Cl < 250mg/l, με την προϋπόθεση ότι δεν έχουν μεσολαβήσει συνεχόμενα πτωχά υδρολογικά έτη.
Αξιολογώντας όσα αναφέρθηκαν θα θέλαμε να επισημάνουμε συμπερασματικά ότι:
Η χρήση των γεωτρήσεων για άρδευση σε πολλές περιπτώσεις δεν εξασφαλίζει καλύτερης ποιότητας νερό, ενώ η συστηματική άντληση των υπόγειων νερών μπορεί να επιδεινώσει την κατάστασή τους.
Το σχετικά αυξημένο ύψος βροχής στον σταθμό της Τρίπολης κατά το πρώτο εξάμηνο του 2023 αφήνει περιθώρια αισιοδοξίας για βελτίωση της ποιότητας του νερού του Ανάβαλου στο επόμενο διάστημα όμως αντίστοιχα φαινόμενα, πιθανά μεγάλης έντασης, δεν αποκλείονται στο μέλλον.
Η ολοκληρωμένη διαχείριση των υδατικών πόρων στην Αργολίδα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα, ώστε τα επόμενα χρόνια, σε συνδυασμό με τα μέτρα που προτείνονται στα «Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής του Υδατικού Διαμερίσματος Ανατολικής Πελοποννήσου» να είναι εφικτή η αντιμετώπιση εκτάκτων καταστάσεων, που θα αφορούν και το νερό ύδρευσης.
http://wfdver.ypeka.gr/.../approved-1revision-el03-gr/
Β. Ζόραπας
Γεωλόγος M.Sc.
Προϊστάενος Τμ. Υδρογεωλογίας
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΡΧΗ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΏΝ
Υποψήφιος Δημοτικός Σύμβουλος
ΟΡΑΜΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ
