Με μια σακολέβα κρανιδιώτικη

Τη μέρα του Αγίου Στεφάνου 27 Δεκενβρίου1920, ο καπετάν Μιχάλης Λάμπρου ταξίδευε με το καράβι του στον Γασκαϊκό Κόλπο ή αλλιώς Μπέι Μπίσκι (βορειοδυτικά της Ισπανίας), που λόγω της συχνής εκεί θαλασσοταραχής τον ονομάζουν «ο τάφος των καραβιών».

Η φουρτούνα ήταν μεγάλη, το πλοίο τρανταζόταν, έσπαζαν τα άλμπουρα και τα φουγάρα. Σε κάποια στιγμή διαπιστώθηκε μια τρύπα στην καρίνα και το πλοίο έβαζε νερά.

Ο καπετάνιος έταξε στον Άι Γιάννη τον Πρόδρομο ένα ομοίωμα του καραβιού και την επόμενη ώρα ένα μεγάλο ψάρι τρύπωσε στην οπή και την έκλεισε! Το καράβι σώθηκε, αλλά όταν έφτασε στην ξηρά από τις ζημιές ήταν αγνώριστο. Ο καπετάν Μιχάλης εκπλήρωσε το τάμα του και δώρησε στον Άγιο ένα ομοίωμα καραβιού και δυο πλάκες χρυσού, με το όνομα του πλοίου. Για να θυμάται μάλιστα το περιστατικό, το παιδί που περίμενε η γυναίκα του το ονόμασε Στέφανο.

Η παραπάνω διήγηση ανήκει στον πρωτοπρεσβύτερο π. Γκίκα Παπαδημητρίου. Παρ’ ότι ανήκει στην προφορική παράδοση και ίσως να μην αντιστοιχεί ακριβώς στο περιστατικό, δεν αναιρεί σε τίποτα το τάμα που κοσμεί την εκκλησία του Αγ. Ιωάννου του Προδρόμου στο Κρανίδι, ούτε φυσικά, τη μεγάλη προσφορά των Κρανιδιωτών ναυτικών και γενικότερα της Ερμιονίδας στη ναυτική ιστορία του τόπου μας και ιδιαίτερα στον Αγώνα. Στις 29 Αυγούστου είναι εξάλλου η τοπική εορτή του πολιούχου του Κρανιδίου και μαζί του θα εορτάσει η μακραίωνη ιστορία του, συνυφασμένη με την εκκλησία του Αγίου! Η λαμπρότητα της τοπικής εορτής δεν αφορά απλά στον περιοδικό εκκλησιαστικό εορτασμό, αλλά κυρίως στη μνημόνευση της πολιτισμικής της κληρονομιάς. Από την άποψη αυτή, η συμμετοχή του Ιστορικού και Λαογραφικού Κέντρου Κρανιδίου με μια ιδιαίτερη εκδήλωση με τίτλο «Στ’ Άι Γιαννιούτου Πρόδρομου τη χάρη», αποτελεί την επιβεβαίωση πως η τοπική κοινωνία αντιλαμβάνεται την ύπαρξη και ενεργή συμμετοχή της στη διαμόρφωση και συνέχιση αυτής της κληρονομιάς.

Στα βυζαντινά διαμάντια της κληρονομιάς αυτής ανήκει και ο Ι.Ν. Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου που οικοδομήθηκε στο χώρο που προϋπήρχε το βυζαντινό εξωκλήσι του Αγίου γύρω από το οποίο σχηματίστηκε και εξελίχθηκε ο οικισμός του Κρανιδίου. Πρέπει μάλλον να θεωρούμε ως ημερομηνία γέννησής του το 1288 όταν ο αυτοκράτορας Ανδρόνικος Β΄Παλαιολόγος προσφέρει το εκκλησάκι του Αγ. Ιωάννου του Προδρόμου με όλα τα κτήματα και τον οικισμό σε έναν αξιωματούχο του βυζαντινού κράτους και μάλλον δεν θα μπορούσε να φανταστεί πως το χρυσόβουλλό του θα αποτελούσε την πράξη διαμόρφωσης ενός σημαντικού ιστορικά και πολιτισμικά χώρου στην περιοχή.Ακολουθείται όμως ο γενικός κανόνας διαμόρφωσης και οργάνωσης των οικισμών γύρω από ένα ναό, γεγονός που χαρακτηρίζει και άλλα πολιτισμικά περιβάλλοντα εκτός από τον ελλαδικό βυζαντινό χώρο. Ο σημερινός ναός δεν έχει μόνο λαογραφικό ενδιαφέρον όπως είπαμε παραπάνω, αλλά σημαντικό καλλιτεχνικό καθώς έχει στο σώμα του δυο σημαντικούς θησαυρούς. 

Από τη μια το τέμπλο του, που κατασκευάσθηκε και φιλοτεχνήθηκε λίγα χρόνια μετά την αποπεράτωση της κατασκευής του Ι.Ν. από έναν μεγάλο Τήνιο καλλιτέχνη της μαρμαρογλυπτικής, τον Φραγκίσκο Λυρίτη. Από την άλλη την εικόνα του Αγίου, έργο του μεγάλου Ρεθυμνιώτη αγιογράφου και ιερομόναχου Εμμανουήλ Τζανέ που τη φιλοτέχνησε το 1646 και αποτελεί ένα σύνθετο έργο μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας. Η κοινότητα επαναλαμβάνει για αιώνες πλέον αυτό που την καθιερώνει ως ένα συνεκτικό κοινωνικό σύνολο μέσα στο γεωγραφικό χώρο, δηλαδή τον εορτασμό του Αγίου προστάτη της /Αγίας προστάτιδας με ένα συγκεκριμένο τελετουργικό (π.χ. λιτάνευση της εικόνας, μουσικές, κλπ).

Αιώνες τώρα, οι θρησκευτικές εορτές ήταν άμεσα συνυφασμένες με την ίδια την ύπαρξη και την εξέλιξη της κοινότητας. Πάντα οι εορτές αυτές είχαν έναν έντονο ανθρωπολογικό χαρακτήρα με πολλαπλές αποχρώσεις: οικονομικές, κοινωνικές, πολιτισμικές. Πάντα αποτελούσαν εκτός από σημαντική «σχόλη» και σημαντική ευκαιρία συναντήσεων ντόπιων, ξένων και ανθρώπων που γύριζαν στον τόπο τους (ναυτικών, μεταναστών, κλπ).

Ο εορτασμός δίνει την ευκαιρία μιας μνημονικής ιστορικής ανακατάταξης στην κοινότητα υποδηλώνοντας τη σημασία του παρελθόντος της για τη δική της ύπαρξη. Στην προσπάθεια αυτή νέα στοιχεία έρχονται στην επιφάνεια διαμορφώνοντας νέες ερευνητικές διαθέσεις για την ιστορία και τον πολιτισμό του τόπου. Κάτι ανάλογο θα συμβεί και στην εκδήλωση που διοργανώνει το Ιστορικό Λαογραφικό Κέντρο Κρανιδίου τιμώντας τον πολιούχο Άγιο. Στο κουκλίστικο νεοκλασικό κτίριο που διαθέτει, διατηρεί ήδη μια θαυμάσια φωτογραφική συλλογή, όπως επίσης συλλογές χρηστικών αντικειμένων, ενδυμασίες, κλπ. Αξίζει να επισκεφτείτε την περιοχή και οπωσδήποτε το Λαογραφικό Μουσείο Κρανιδίου, για να θαυμάσετε εκτός από τα εκθέματα και την συγκινητική εθελοντική προσπάθεια των μελών του.