35+1 «Παραδοσιακά παιχνίδια της Ερμιόνης»

Θα μπορούσατε να διαβάσετε, να παρακολουθήσετε ή ακόμη και να παίξετε τζίτζι, χιαστό, πίλζες, φούσια; Είναι θέμα ηλικίας; Μάλλον όχι! 

Ακόμη και οι ενήλικες κρύβουν πάντα μέσα τους ένα παιδί ή τουλάχιστον τις εικόνες και τα βιώματα μιας ηλικίας κατά την οποία σκανταλιά και αθωότητα πήγαιναν μαζί. Ο Γιάννης Μ. Σπετσιώτης και η Τζένη Δ. Ντεστάκου μας το θύμισαν και πάλι με τον καλύτερο τρόπο: ένα βιβλίο-καταγραφή 35+1 παραδοσιακών παιχνιδιών της Ερμιόνης με τίτλο «Πάμε για π(ί)-λ-ζες;» Οι δυο συγγραφείς δεν χρειάζονται ιδιαίτερη παρουσίαση. Έχουν ήδη παρουσιάσει ένα σημαντικό διασωστικό έργο για την τοπική ιστορία και στηρίζουν τρία θαυμαστά εγχειρήματα που κάνουν γνωστή την Ερμιονίδα στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Τον «Ερμιονικό Σύνδεσμο», έναν από τους πιο παραγωγικούς Συλλόγους ο οποίος δεν λειτουργεί απλά ως σημείο αναφοράς μιας κάποιας τοπικότητας, αλλά κυρίως ως πραγματικός και συμβολικός τόπος διατήρησης μιας ιδιαίτερης ταυτότητας από ιστορική και ανθρωπολογική άποψη.

Το «Μουσείο Παιχνιδιού Ερμιόνης» το οποίο, από τον Αύγουστο 2013, συγκαταλέγεται στα περίπου δέκα (10) οργανωμένα παιδικά μουσεία σε ολόκληρη τη χώρα και στέκεται άξια δίπλα στις καλύτερες συλλογές παιδικής κοινωνικής ζωής.

Το περιοδικό «Στην Ερμιόνη άλλοτε και τώρα» που παρουσιάζει σειρά ιστορικών και λαογραφικών στοιχείων για την οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή της περιοχής, καθώς και αφιερώματα σε πρόσωπα που έχουν προσφέρει στον τόπο τους. Ψυχή του περιοδικού, όπως ήδη έχω σημειώσει πολλές φορές, είναι η Παρασκευή (Βιβή) Σκούρτη.

Η νέα έκδοση των Γ.Μ.Σπετσιώτη και Ντ.Δ.Ντεστάκου, προστίθεται επομένως στην μεγάλη δημιουργική πορεία των ανθρώπων του Ερμιονικού Συλλόγου και ενισχύει τις γνώσεις μας για την Ερμιόνη και γενικότερα για το παιδικό παιχνίδι μιας και πολλές παραλλαγές των παιχνιδιών αυτών υπάρχουν σε άλλα μέρη και, κυρίως, υπάρχουν και επιβιώνουν μέσα στην καρδιά μας. Πως ένα παιχνίδι καλλιεργεί τη φαντασία ενός παιδιού, δημιουργώντας ταυτόχρονα τέχνη και ευρηματικούς τρόπους διατήρησης των έργων της; Διάβασα και ξαναδιάβασα τα «Φούσια», το παιχνίδι της ευλογημένης παιδικής φαντασίας που μετατρέπει το χαλασμένο, το άχρηστο αντικείμενο σε πρώτης τάξεως παιχνίδι, όπως γράφει η εισαγωγική πρόταση. Κι αυτό γιατί καθώς διάβαζα ζούσα ξανά παιδικές στιγμές της δικής μου γειτονιάς στην Καστέλλα του Πειραιά με τα κρασοβάρελα στο δρόμο και τα υπόλοιπα του ρετσινιού να γεμίζουν μεθυστική μυρωδιά σπίτια και ανθρώπους.

Το πρώτο δεκαήμερο του Σεπτέμβρη, οι ταβερνιάρηδες και οι οινοπαραγωγοί της πόλης μας «έβγαζαν» τα κρασοβάρελα στα Μαντράκια και στο Λιμάνι, για να τα πλύνουν και να τα ετοιμάσουν για το νέο μούστο.Εμείς παιδιά του Δημοτικού Σχολείου τότε, παρακολουθούσαμε τους επιδέξιους μάστορες που ξεφούντωναν τα βαρέλια. Μαζεύαμε την «τραμεντίνα», τα υπολείμματα (σβώλους) του ρετσινιού …. Τα βάζαμε στον ήλιο να στεγνώσουν και όταν βράδιαζε, κατά γειτονιές, τ’ανάβαμε.

Διαλέγαμε μια μεγάλη «ριζιμιά» πέτρα, λεία και επίπεδημε κλίση, χωρίς λακούβες και προεξοχές και τοποθετούσαμε στο πάνω μέρος τις τραμεντίνες (ρετσίνι), τη μια κοντά στην άλλη, φτιάχνοντας έναν μικρό σωρό. Βάζαμε φωτιά και ύστερα από λίγο, ενώ το ρετσίνι καιγόταν, έτρεχε μια σκούρα καφέ ή μαύρη μάζα, η μελάσσα, όπως την λέγαμε. Καθώς κυλούσε η μελάσσα πάνω στην πέτρα, σχηματίζονταν διάφορα σχέδια που η δημιουργική μας φαντασία τα «έβλεπε» σαν αυτοκινητάκια, στρατιώτες να οπλοφορούν, ζώα, κλπ. Η παχύρευστη μάζα γρήγορα κρύωνε και γινόταν στερεά και συμπαγής. Στη συνέχεια την σπάζαμε και φυλάγαμε τα σχέδια.

Πολλές τέτοιες σκηνές που δημιουργούν από το παιδικό παιχνίδι ένα άλλο βαθύτερο παιχνίδι ανάμεσα στη φαντασία και την εφευρετικότητα, περιγράφονται στο όμορφο βιβλίο με τα 35+1 παραδοσιακά παιχνίδια της Ερμιόνης. Ένα, ίσως το πιο παραδοσιακό της ερμιονίτικης παράδοσης, είναι η κατασκευή «τσίγκινων καραβιών» ή γενικότερα καραβάκια από διάφορα υλικά. Το καραβάκι έπρεπε να ταξιδέψει φορτωμένο με τις παιδικές ευαισθησίες και να ταξιδέψει ταυτόχρονα την παιδική φαντασία σε μέρη μακρινά, ονειρεμένα αλλά και επικίνδυνα, με θηρία, φαντάσματα και μυστήριες δυνάμεις που σε καλούσαν να παλέψεις μαζί τους για να επιβιώσεις. Με τα στοιχειά της θάλασσας εξάλλου μάθαιναν τα παιδιά πως πάλευαν οι γονείς τους για να μπορέσουν αυτά να μεγαλώσουν σε πιο ήρεμα νερά.

Το βιβλίο των Γιάννη Μ.Σπετσιώτη – Τζένη Δ. Ντεστάκου, εκτός από συγκινητικό και παιδαγωγικά εξαίρετο, αποτελεί μια ακόμη απόδειξη της ζωτικότητας μιας ομάδας ανθρώπων που κρατούν ψηλά το όνομα και το πρόσωπο της Ερμιόνης και της Ερμιονίδας στο σύνολό της. Καλοτάξιδο!

(Γ.Κόνδης)

Το Μουσείο Παιχνιδιού στην Ερμιόνη