«Ας ορκισθώμεν επί της Πλατείας ταύτης, της λαβούσης ήδη το ωραίον της Ομονοίας όνομα, και ας είπη έκαστος εξ ημών: Ορκίζομαι πίστιν εις την πατρίδα και υπακοήν εις τας εθνικάς αποφάσεις». Κάπως έτσι ξεκίνησαν όλα. Μια ημέρα σαν σήμερα. Πριν από 161 χρόνια. Πώς φτάσαμε, όμως, στο να πάρει «η πλατεία ταύτη το ωραίον της Ομονοίας όνομα»;
Η έξωση του Όθωνα
Ο Όθων Φρειδερίκος Λουδοβίκος γεννήθηκε την 1η Ιουνίου 1815 στο Ζάλτσμπουργκ. Τότε ανήκε στη Βαυαρία, σήμερα στην Αυστρία. Μέσω ενός προγόνου του, του δούκα Ιωάννη Β', συνδεόταν με συγγένεια με τους βυζαντινούς αυτοκρατορικούς οίκους των Κομνηνών και των Λασκάρεων. Οι γονείς του τον προόριζαν για εκκλησιαστική σταδιοδρομία και φρόντιζαν ιδιαίτερα την ασθενική του κράση και την επισφαλή υγεία του. Ήταν βαρήκοος και ψεύδιζε κάπως.
Όταν ήταν 17 ετών, Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία αποφάσισαν να τον «φυτέψουν» στην Ελλάδα ως βασιλια! Στις 6 Φεβρουαρίου 1833 «τρία καράβια φέρανε ξανθό κρασί στ' Ανάπλι» που τραγουδούσε ο αξέχαστος Νίκος Ξυλούρης. Η βασιλεία του Όθωνα ξεκίνησε από το Ναύπλιο που τότε ήταν η προσωρινή πρωτεύουσα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους.
Οι ταλαιπωρημένοι Έλληνες τον υποδέχθηκαν με χαρά. Ήθελαν να μπει ένα τέλος σε πολέμους, μάχες και εμφύλιες διαμάχες. Μόλις πριν από δυο χρόνια, άλλωστε, είχε δολοφονηθεί ο κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας. Οι μνήμες ήταν ακόμα νωπές και οι εντάσεις ήταν ακόμα πολλές.
Μέχρι την προκαθορισμένη ενηλικίωσή του Όθωνα, τη βασιλική εξουσία ασκούσε η λεγομένη Αντιβασιλεία, που την αποτελούσαν οι Βαυαροί αξιωματούχοι Άρμανσμπεργκ, Μάουρερ και Χάιντεκ. Όταν ενηλικιώθηκε ανέλαβε ο ίδιος την εξουσία, κυβερνώντας απολυταρχικά, «Ελέω Θεού».
Για μεγάλο χρονικό διάστημα ο ίδιος, εκτός από βασιλιάς, ήταν και πρωθυπουργός ενώ στις σημαντικότερες, κρατικές, θέσεις ευθύνης είχε τοποθετήσει Βαυαρούς, κάτι που δεν άρεσε καθόλου στους Έλληνες. Ο τρόπος που βασίλευε - κυβερνούσε τον τόπο ο Όθωνας, δεν άργησε να προκαλέσει αντιδράσεις. Αποκορύφωμα ήταν, φυσικά, η επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου που τρόμαξε τον νεαρό βασιλιά ο οποίος ανέκρουσε πρύμναν, παραχώρησε Σύνταγμα στους Έλληνες, τοποθέτησε πρωθυπουργό έναν πολιτικό, προκήρυξε εκλογές και έδιωξε όλους τους Βαυαρούς από στρατιωτικές και πολιτικές θέσεις.
Στη συνέχεια άρχισε να κυβερνά με βάση του Σύνταγμα αλλά με τον δικό του... παρεμβατικό τρόπο. Βασικά το Σύνταγμα, δεν έλυνε τα βασικά πολιτικά ζητήματα, δεν έδινε ψωμί στους φτωχούς, ούτε αποκαθιστούσε τους αγωνιστές της Επανάστασης του 1821. Μπορεί να διόρθωνε κάποια στραβά και στην αρχή να ικανοποίησε τους απλούς πολίτες αλλά σύντομα φάνηκε πως ο Όθωνας παρέμεινε... αδιόρθωτος. Παράλληλα και οι ξένες Δυνάμεις που δεν έβλεπαν με καθόλου καλό «μάτι» το νέο πρόσωπο του Όθωνα αλλά και το ότι μετά από τόσα χρόνια η βασίλισσα Αμαλία δεν είχε γεννήσει ακόμα τον διάδοχο του θρόνου.
Τον Μάρτιο του 1861 αποκαλύφθηκε αντιβασιλική συνωμοσία των φοιτητών του Οθωνείου Πανεπιστημίου (σημερινού ΕΚΠΑ). Λίγους μήνες αργότερα, τον Σεπτέμβριο, ο φοιτητής Νομικής, Αριστείδης Δόσιος, αποπειράθηκε να δολοφονήσει την Αμαλία. Στα εγκαίνια του πανεπιστημίου της Αθήνας (Απρίλιος του 1837) ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, είχε πει: «Το σπίτι ετούτο θα φάει το σπίτι εκείνο». «Ετούτο» ήταν το πανεπιστήμιο. «Εκείνο», τα ανάκτορα. Δυστυχώς για τον Γέρο του Μοριά, δεν έζησε για να δει τη δικαίωση των λόγων του.
Κάθε ημέρα που περνούσε, ωστόσο, γινόταν ξεκάθαρο πως οι μέρες του Όθωνα στον θρόνο ήταν μετρημένες. Και, όντως, έτσι έγινε. Ενώ το βασιλικό ζεύγος βρισκόταν σε περιοδεία στην Πελοπόννησο εκδηλώθηκε εξέγερση. Η αντιβασιλική «φωτιά» εξαπλώθηκε γρήγορα στη δυτική στερεά και βέβαια στην Αθήνα. Ο Όθωνας και η Αμαλία επιχείρησαν με τη βασιλική θαλαμηγό να επιστρέψουν στην Αθήνα. Όταν έφτασαν στον Πειραιά, όμως, ο λαός ήταν στους δρόμους και τους απαγόρεψε την αποβίβαση. Η βασιλική θαλαμηγός έφυγε για τη Σαλαμίνα όπου το ζευγάρι διανυκτέρευσε. Δεν ξαναπάτησαν το πόδι τους σε ελληνική στεριά. Την επόμενη ημέρα, στις 12 Οκτωβρίου 1862, ο Όθωνας έφυγε οριστικά από την Ελλάδα. Επέστρεψε στη Βαυαρία όπου έζησε τα τελευταία του χρόνια, αναπολώντας την εποχή της βασιλείας του. Πέθανε σε ηλικία 52 ετών και ζήτησε να θαφτεί με τη φουστανέλα του.
Η πλατεία Ανακτόρων που έγινε πλατεία Ομονοίας
Με την έξωση του Όθωνα ήταν σαν να υπήρξε αυτόματη ειρήνευση στη χώρα. Για λίγο βέβαια γιατί... για την Ελλάδα μιλάμε. Η ειρήνευση αυτή απέκτησε και τη δική της πλατεία! Το δικό της σύμβολο. Εκεί, σύμφωνα με το αρχικό πολεοδομικό σχέδιο της Αθήνας των Κλεάθη και Ζάουμπερτ (1834), ο χώρος προοριζόταν για την ανέγερση των Ανακτόρων. Οι δυο αρχιτέκτονες σχεδίασαν ως κέντρο της πόλης μία περιοχή στις παρυφές του ιστού της, γεμάτη αμπέλια και συκιές, γνωστή στους αυτόχθονες με το τούρκικο όνομα «Τζιρίτι».
Η θέση όμως απορρίφθηκε από τον πατέρα του Όθωνα, βασιλιά της Βαυαρίας Λουδοβίκο, λόγω του ότι η περιοχή γειτνίαζε με εργατικές συνοικίες (Μεταξουργείο) και ήταν σε κοίλωμα κοντά στα έλη του Κηφισού. Όταν αυτό το σχέδιο εγκαταλείφθηκε και το παλάτι χτίστηκε εκεί που βρίσκεται σήμερα η βουλή, αποφασίστηκε η ανέγερση του Ναού του Σωτήρος, προκειμένου με τον τρόπο αυτό το Έθνος των Ελλήνων να εκφράσει την ευγνωμοσύνη του στο Θεό για την απελευθέρωση από τον Οθωμανικό ζυγό. Αποφασίστηκε, μάλιστα, να υπάρξει και ένας έρανος προκειμένου να συγκεντρωθούν τα χρήματα ώστε να χτιστεί ένας μεγαλοπρεπής Ιερός Ναός.
Αυτός, όμως, δεν... πήγε και πολύ καλά. Τα χρήματα που συγκεντρώθηκαν ότι πολύ λιγότερα από αυτά που ήταν απαραίτητα για να χτιστεί ο Ναός του Σωτήρος και έτσι τα σχέδια εγκαταλείφθηκαν. Ή, μάλλον, για να είμαστε ιστορικά ακριβείς, αναπροσαρμόστηκαν προς το οικονομικότερον. Με τα λεφτά που συγκεντρώθηκαν χτίστηκε ο ναός της Μητροπόλεως και έτσι ο χώρος που αρχικά προοριζόταν για την ανέγερση των ανακτόρων τελικά, το 1846, έγινε πλατεία και πήρε το όνομα «Πλατεία Ανακτόρων». Στη συνέχεια μετονομάστηκε «Πλατεία Όθωνος», προς τιμή του βασιλιά. Αποτελούσε το βορειότερο άκρο της πόλης και το τέρμα του εξοχικού περιπάτου των Αθηναίων της εποχής.
Με την έξωση του Όθωνα, ωστόσο, η πλατεία έπρεπε και πάλι να αλλάξει όνομα. Και αυτό έγινε μια ημέρα σαν σήμερα πριν από 161 χρόνια. Ήταν νωρίς το απόγευμα της 14ης Οκτωβρίου, όταν πλήθος Αθηναίων συγκεντρώθηκε στην πλατεία για να πανηγυρίσει την έξωση του Όθωνα. Μετά τη δοξολογία, ο πρόεδρος της Προσωρινής Κυβερνήσεως και υπέρμαχος του αντιβασιλικού ρεύματος Δημήτριος Βούλγαρης (γνωστός και ως Τζουμπές) απευθύνθηκε προς τους συγκεντρωμένους που μέχρι και πριν από μερικές ημέρες ήταν μέλη αντίπαλων πολιτικών παρατάξεων που «σφάζονταν» μεταξύ τους. Ο Βούλγαρης, πρότεινε να δώσουν συμβολικά το όνομα «Ομονοίας» στην πλατεία, προς επούλωση του συλλογικού τραύματος που είχε προκληθεί από την αιματηρή σύγκρουση μεταξύ «Πεδινών» και «Ορεινών», επικεφαλής των οποίων ήταν ο Κωνσταντίνος Κανάρης, μετά τις εκλογές εκείνου του έτους. Η πρόταση του έγινε ομόφωνα αποδεκτή.
Ανάμεσα στα άλλα ακούστηκαν και τα εξής: «Ας ορκισθώμεν επί της Πλατείας ταύτης, της λαβούσης ήδη το ωραίον της ''Ομονοίας'' όνομα, και ας είπη έκαστος εξ ημών: Ορκίζομαι πίστιν εις την πατρίδα και υπακοήν εις τας εθνικάς αποφάσεις». Αυτά ήταν και τα «βαπτίσια» της πιο κεντρικής πλατείας της Αθήνας. Η «Ομόνοια», ωστόσο, θα κρατούσε, μόλις, μέχρι τον Ιούνιο.
