Τις πιο πολλές φορές εστιάζουμε στο τι δεν μπορούν να κάνουν οι έγκλειστοι, κυρίως βασισμένοι στα αρνητικά βιώματα που είχαν κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδρομής ως μαθητές. Η άρνηση για μόρφωση αποτελεί έναν από τους λόγους που κατέληξαν πίσω από τα κάγκελα. Μήπως είναι καιρός να επικεντρωθούμε στο τι είναι ικανοί να κάνουν εκεί μέσα από εκπαιδευτικής πλευράς;
Καταρχάς, ένα μεγάλο ποσοστό τους έχει δυσκολία στην ανάγνωση ή στην απομνημόνευση πληροφοριών, κάποιοι δεν γνωρίζουν επαρκώς την ελληνική γλώσσα ακόμα, ενώ άλλοι δεν γνωρίζουν ούτε γραφή ούτε ανάγνωση. Ένα μικρό ποσοστό παρακολουθεί μαθήματα σε Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας, με σκοπό αυτός ο χρόνος να υπολογιστεί ευεργετικά στην προσμέτρηση της ποινής τους. Ελάχιστοι από αυτούς συνεχίζουν, ως κατ ιδίαν διδαχθέντες, στο Λύκειο και ακόμη πιο λίγοι δίνουν πανεπιστημιακές εξετάσεις τις οποίες δεν είναι εύκολο να ολοκληρώσουν εντός της φυλακής για ευνόητους λόγους.
Παρ όλες τις αντιξοότητες, μέσα από διάφορες εκδηλώσεις και δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα εντός των Σωφρονιστικών Καταστημάτων, οι φυλακισμένοι στέλνουν ηχηρά και δυνατά μηνύματα στον έξω κόσμο αποκαλύπτοντας τις κρυμμένες ικανότητες τους. Αυτές οι ικανότητες κάθε φορά εκπλήσσουν και τους ίδιους.
Μπορεί η φυλακή να τους στερεί την αυτονομία, ειδικά εκείνων που οι ποινές τους είναι μεγάλες. Αυστηροποιώντας τις ποινές έχει αποδειχθεί ότι το αποτέλεσμα είναι αντιστρόφως ανάλογο. Όταν για παράδειγμα επί 16 χρόνια, εκτίοντας δις ισόβια δεν μπορείς να πάρεις άδεια και αποκόπτεσαι παντελώς από την κοινωνία, κανείς δεν σκέφτεται τι επιπτώσεις έχει αυτό στον ψυχισμό ενός έγκλειστου ο οποίος επιπροσθέτως δεν έχει το δικαίωμα να αποφασίσει τι ώρα θα φάει, τι ώρα θα κάνει ντους, τι ώρα θα επικοινωνήσει με τον έξω κόσμο. Είναι σχεδόν ακατόρθωτο να το διαχειριστεί κανείς λογικά σε ένα περιβάλλον όπου πρυτανεύει σκληρότητα και πειθαρχία. Διότι η φυλακή μπορεί να είναι στερητική της ελευθερίας, όχι όμως στερητική και της ανθρωπιάς.
Οι κρατούμενοι εκτιμούν πάντα τον καλά προετοιμασμένο εθελοντή που κοπιάζει προετοιμάζοντας το υλικό του. Αντιστρόφως, το ένστικτό τους είναι αλάθευτο όταν κάποιοι εισέρχονται με σκοπό ωφελιμιστικό και όχι ωφέλιμο, πολλές φορές υποτιμώντας τη νοημοσύνη τους. Τους έχω ακούσει να λένε με παράπονο «Κρατούμενοι είμαστε, όχι χαζοί».
Ο Sir John Major, πρώην πρωθυπουργός της Βρετανίας, σε ομιλία του στο Old Bailey σχετικά με τις ποινικές μεταρρυθμίσεις, δήλωσε αν επιθυμούμε να επιτεθούμε στις αιτίες του εγκλήματος, η καλύτερη εκπαίδευση εντός και εκτός των φυλακών είναι το βασικό συστατικό.
Δυστυχώς η πενιχρή χρηματοδότηση, οι κακές συνθήκες κράτησης, ο υπερπληθυσμός και πολλά άλλα συντελούν στο ανέφικτο του πράγματος. Μην απορούμε λοιπόν γιατί ο σωφρονισμός δεν επιτυγχάνεται, εφόσον ο στόχος που τίθεται από κυβερνήσεις, οργανισμούς και οργανώσεις δεν είναι ξεκάθαρος, αλλά αποτελεί για άλλη μια φορά ένα μπάλωμα στο σύστημα που μπάζει από παντού.
Η Γκέλη Ντηλιά είναι επιμορφωμένη εθελόντρια ενηλίκων Σωφρονιστικών Καταστημάτων. Η πρόσφατη ποιητική της συλλογή με τίτλο «Το στίγμα των βάλτων» - Ποιήματα της Φυλακής, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΑΩ.
