Το Υπουργείο Πολιτισμού επιχειρεί να μετατρέψει την πολιτιστική πολιτική σε εισπρακτική, ανακοινώνοντας αυξήσεις έως 300% στα εισιτήρια αρχαιολογικών χώρων, μνημείων και Μουσείων. Ταυτόχρονα αρθρώνει την πρόθεσή του οι αρχαιολογικοί χώροι και τα Μουσεία να εξυπηρετούν «ιδιωτικά» όσους είναι πρόθυμοι να πληρώσουν 5000 ευρώ για δύο ώρες αποκλειστικότητας, διακρίνοντας τους επισκέπτες σε προνομιούχους και κοινούς με μοναδικό κριτήριο την οικονομική τους δυνατότητα.
-Καταργείται από το 2025 η μειωμένη κατά 50% τιμή που ίσχυε από τον Νοέμβριο ως τον Μάρτιο σε όλους τους αρχαιολογικούς χώρους και τα Μουσεία, ενώ ταυτόχρονα αυξάνονται όλα τα εισιτήρια. Το εισιτήριο της Ακρόπολης το οποίο κατά τη χειμερινή περίοδο (Νοέμβριος-Μάρτιος) κόστιζε 10 ευρώ ενώ τη θερινή περίοδο 20 ευρώ (Απρίλιος-Οκτώβριος), από 1/4/2025 διαμορφώνεται στα 30 ευρώ για όλο το χρόνο. Το φτηνότερο εισιτήριο, που είναι ως τώρα 2 ευρώ, ανεβαίνει στα 5 ευρώ. Στα 20 ευρώ θα ανέρχεται το εισιτήριο στους μείζονες αρχαιολογικούς χώρους. Για παράδειγμα, η Ολυμπία, οι Δελφοί, η Λίνδος, η Επίδαυρος που είχαν εισιτήριο 12 ευρώ κατά τη θερινή περίοδο και 6 ευρώ κατά τη χειμερινή περίοδο, από το 2025 θα έχουν εισιτήριο 20 ευρώ. Το Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων και η Ρωμαϊκή Αγορά Θεσσαλονίκης που σήμερα έχουν εισιτήριο 3 ευρώ τους θερινούς μήνες και 2 ευρώ τους χειμερινούς, θα έχουν εισιτήριο 5 ευρώ για όλο το έτος από το 2025.
-Καταργείται η έκπτωση 50% στους επισκέπτες άνω των 65 ετών για τους μήνες Απρίλιο ως Οκτώβριο (διατηρείται μόνο κατά τη χειμερινή περίοδο).
-Καταργούνται από το 2025 τα ενιαία εισιτήρια που ίσχυαν σε αρχαιολογικούς χώρους που βρίσκονταν στην ίδια περιοχή. Για παράδειγμα, οι αρχαιολογικοί χώροι και τα Μουσεία του ιστορικού κέντρου της Αθήνας (Ακρόπολη Αθηνών, Αρχαία Αγορά Αθηνών - Άρειος Πάγος, Αρχαιολογικό Μουσείο Αρχαίας Αγοράς Αθηνών, Αρχαιολογικό Μουσείο Κεραμεικού, Αρχαιολογικός Χώρος Λυκείου, Βιβλιοθήκη Αδριανού, Βόρεια κλιτύς Ακροπόλεως Αθηνών, Κεραμεικός, Νότια Κλιτύς Ακροπόλεως Αθηνών, Ολυμπιείο, Ρωμαϊκή Αγορά Αθηνών), έχουν ενιαίο εισιτήριο ύψους 30 ευρώ και διάρκειας 5 ημερών, το οποίο καταργείται από 1/4/2025.
-Από 1/4/2024 θεσμοθετούνται ιδιωτικές επισκέψεις στην Ακρόπολη για άτομα με υψηλό εισόδημα, σε ώρες «εκτός λειτουργίας του αρχαιολογικού χώρου» (με ανακοινωμένη πρόθεση αργότερα να επεκταθεί και σε άλλους χώρους). Στην πραγματικότητα δημιουργούνται νέες ώρες λειτουργίας για κατηγορίες VIP επισκεπτών.
Με τον τρόπο αυτό το Υπουργείο Πολιτισμού:
-Καθιστά «είδος πολυτελείας» τους μεγάλους αρχαιολογικούς χώρους της χώρας για τη συντριπτική πλειονότητα των εργαζόμενων και των συνταξιούχων της χώρας. Όλο και λιγότεροι πολίτες θα μπορούν να πληρώσουν το εισιτήριο, που ειδικά για τις οικογένειες καθίσταται δυσβάσταχτο. Οι 5 επιπλέον δωρεάν ημέρες επίσκεψης σε αρχαιολογικούς χώρους και Μουσεία που θεσμοθετούνται κατ’ έτος δεν αρκούν για να αντισταθμίσουν τις υψηλότατες αυξήσεις, που δεν αντιστοιχούν στο μέσο εισόδημα των Ελλήνων πολιτών, οι οποίοι ήταν οι κυρίως ωφελούμενοι από τα μειωμένα εισιτήρια της χειμερινής περιόδου.
-Θεσμοθετεί ζώνες ιδιωτικής χρήσης της Ακρόπολης για όσους διαθέτουν πολύ υψηλό εισόδημα! Το γεγονός ότι αυτή η πολιτική ξεκινά από την Ακρόπολη είναι μια μεγάλη πρόκληση: ο τόπος που συμβολίζει τη δημοκρατία και την ισονομία, καθίσταται ένας χώρος μερικού αποκλεισμού, χώρος με προνομιακή πρόσβαση στην οικονομική ελίτ και όχι πια σε όλους τους επισκέπτες. Οι μη προνομιούχοι θα αναγκαστούν να στριμώχνονται στις ατελείωτες ουρές κατά τις ημέρες με ελεύθερη είσοδο, την ίδια ώρα που οι κατέχοντες υψηλό βαλάντιο θα μπορούν να βλέπουν το χώρο σε ειδικές ζώνες επίσκεψης χωρίς την παρουσία των ‘ενοχλητικών άλλων’. Η νέα πρακτική παραπέμπει στην έκπτωση της αθηναϊκής δημοκρατίας και στην παρακμή της, όταν κατά τους ελληνιστικούς χρόνους οι Αθηναίοι με χαμηλά εισοδήματα έχασαν τα πολιτικά τους δικαιώματα. Η Ελλάδα υπήρξε πρωτοπόρα στον τρόπο διαχείρισης των μνημείων της, εφαρμόζοντας κοινωνική και ίση πολιτική πρόσβασης, με ευαισθησία και σεβασμό στους προσκυνητές των μνημείων από όλη την οικουμένη. Με την εισαγωγή της αγοραίας εμπορευματοποίησης και της προσβλητικής διάκρισης που επιχειρείται, θα βρεθεί να εφαρμόζει πολιτικές που θα αποτελέσουν πλέον παράδειγμα αντικοινωνικής πολιτιστικής διαχείρισης.
-Η κατάργηση του ενιαίου εισιτηρίου για περισσότερους αρχαιολογικούς χώρους ή Μουσεία δεν συμβαδίζει ούτε με τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Αντί να υπάρχει ενιαίο εισιτήριο για όλα τα Μουσεία του Δήμου της Αθήνας, ανεξαρτήτως αν αυτά ανήκουν στο ΥΠΠΟ ή είναι εποπτευόμενα από αυτό, όπως εφαρμόζεται στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, αντί να ικανοποιηθεί το εύλογο αίτημα επισκεπτών και επαγγελματιών του τουρισμού για δημιουργία κοινού εισιτηρίου Ακρόπολης και Μουσείου Ακρόπολης, το ΥΠΠΟ έρχεται να καταργήσει τα ενιαία εισιτήρια που ίσχυαν έως τώρα! Άλλωστε επιδίωξή του είναι να μετατρέψει τους μεγάλους αρχαιολογικούς χώρους σε ΝΠΔΔ με διορισμένα ΔΣ, που θα διαχειρίζονται τα εκατομμύρια των εσόδων από τα εκδοτήρια. Όπως λοιπόν προκύπτει, η κατάργηση του ενιαίου εισιτηρίου είναι ένα βήμα προς την κατεύθυνση αυτή.
-Τα πράγματα περιπλέκονται και επιβαρύνονται αν συνυπολογίσει κανείς τη βούληση του ΟΔΑΠ και του Υπουργείου Πολιτισμού να ιδιωτικοποιήσουν τη διαχείριση των ταμείων και των εσόδων της Ακρόπολης. Αντί το Υπουργείο να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις συχνές περιπτώσεις πλαστών ή παραποιημένων εισιτηρίων για τις οποίες το προσωπικό της Ακρόπολης ενημερώνει συνεχώς και εγγράφως τον ΟΔΑΠ, εισάγει εργολάβους στη διαχείριση των ταμείων και της ροής των επισκεπτών.
-Το Υπουργείο Πολιτισμού δίνει το σήμα της άκρατης εμπορευματοποίησης στα (διορισμένα από την κυβέρνηση) ΔΣ των πέντε αρχαιολογικών Μουσείων, που καλούνται να μιμηθούν το παράδειγμα της Ακρόπολης. Καλούνται να διαμορφώσουν τη δική τους πολιτική εισιτηρίων αλλά και αποκλειστικής πρόσβασης, με πριβέ ξεναγήσεις και πιθανόν δεξιώσεις στις αίθουσες και τους κήπους τους. Καλούνται να δημιουργήσουν τις δικές τους ζώνες και δράσεις αποκλεισμού του γενικού κοινού.
Η πολιτιστική κληρονομιά ανήκει και οφείλει να είναι προσιτή σε όλους/ες
Πριν από λίγες ημέρες η Υπουργός, στο συνέδριο του ICOM, δήλωνε: «τα Μουσεία οφείλουν να είναι καθολικά ανοικτά, προσβάσιμα και φιλόξενα, να εμπνέουν, όσο και να εκπαιδεύουν το κοινό, να προκαλούν συναισθήματα και ενσυναίσθηση διαχέοντας τη γνώση, απευθυνόμενα στην ψυχή και στο μυαλό». Μετά την τελευταία γνωμοδότηση του ΚΑΣ η «προσβασιμότητα» σε όλους και όλες καθίσταται κενό γράμμα.
Τα οφέλη της επισκεψιμότητας στους αρχαιολογικούς χώρους δεν αποτιμούνται μόνο με οικονομικά κριτήρια. Μια σύγχρονη πολιτιστική πολιτική έχει ως πρωταρχικό στόχο τη διεύρυνση της μουσειακής εμπειρίας σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερα και διαφορετικών χαρακτηριστικών ακροατήρια, με όρους καθολικής προσβασιμότητας, συμπερίληψης και πολιτισμικής δημοκρατίας. Παράλληλα, σημαντικός είναι και ο συνολικός κύκλος εργασιών που δημιουργούν οι αρχαιολογικοί χώροι και τα Μουσεία, ιδιαίτερα στις περιοχές που τα περιβάλλουν (τουρισμός, εστίαση, εμπορικά καταστήματα), παράγοντας επιπλέον έσοδα για το δημόσιο. Μεγάλο τμήμα του ιστορικού κέντρου της Αθήνας ζει από την επισκεψιμότητα των αρχαιολογικών χώρων και των Μουσείων και ιδιαίτερα της Ακρόπολης. Πολιτιστική πολιτική υπέρ του δημοσίου συμφέροντος σημαίνει αφενός προσέλκυση επισκεπτών όλων των κοινωνικών κατηγοριών στους αρχαιολογικούς χώρους και τα Μουσεία, και αφετέρου λειτουργία τους ως κέντρων αειφόρας ανάπτυξης για τις τοπικές κοινωνίες. Κι αυτό θα έπρεπε να είναι η μέριμνα του ΥΠΠΟ και του ΟΔΑΠ αν λειτουργούσαν ως οργανισμοί του δημοσίου και όχι ως μηχανισμοί της αγοράς και της προνομιακής υπηρεσίας επισκεπτών με χαρακτηριστικά VIP.
Καλούμε το Υπουργείο Πολιτισμού να μην προχωρήσει στην έκδοση Υπουργικής Απόφασης επί μιας νέας εισπρακτική πολιτικής που προσβάλλει το κοινό αίσθημα και πλήττει την εφαρμογή της καθολικότητας στην προσβασιμότητα, στη γνώση και στην ενσυναίσθηση. Καλούμε και όλους τους πολίτες, που θίγονται από τη νέα εισπρακτική πολιτική του ΥΠΠΟ, να ζητήσουν να μην εκδοθεί η απόφαση αυτή και να αναπεμφθεί στο ΚΑΣ για νέα γνωμοδότηση.
Συγκεκριμένα σύμφωνα με την ανακοίνωση του ΥΠΠΟ:
-Καταργείται από το 2025 η μειωμένη κατά 50% τιμή που ίσχυε από τον Νοέμβριο ως τον Μάρτιο σε όλους τους αρχαιολογικούς χώρους και τα Μουσεία, ενώ ταυτόχρονα αυξάνονται όλα τα εισιτήρια. Το εισιτήριο της Ακρόπολης το οποίο κατά τη χειμερινή περίοδο (Νοέμβριος-Μάρτιος) κόστιζε 10 ευρώ ενώ τη θερινή περίοδο 20 ευρώ (Απρίλιος-Οκτώβριος), από 1/4/2025 διαμορφώνεται στα 30 ευρώ για όλο το χρόνο. Το φτηνότερο εισιτήριο, που είναι ως τώρα 2 ευρώ, ανεβαίνει στα 5 ευρώ. Στα 20 ευρώ θα ανέρχεται το εισιτήριο στους μείζονες αρχαιολογικούς χώρους. Για παράδειγμα, η Ολυμπία, οι Δελφοί, η Λίνδος, η Επίδαυρος που είχαν εισιτήριο 12 ευρώ κατά τη θερινή περίοδο και 6 ευρώ κατά τη χειμερινή περίοδο, από το 2025 θα έχουν εισιτήριο 20 ευρώ. Το Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων και η Ρωμαϊκή Αγορά Θεσσαλονίκης που σήμερα έχουν εισιτήριο 3 ευρώ τους θερινούς μήνες και 2 ευρώ τους χειμερινούς, θα έχουν εισιτήριο 5 ευρώ για όλο το έτος από το 2025.
-Καταργείται η έκπτωση 50% στους επισκέπτες άνω των 65 ετών για τους μήνες Απρίλιο ως Οκτώβριο (διατηρείται μόνο κατά τη χειμερινή περίοδο).
-Καταργούνται από το 2025 τα ενιαία εισιτήρια που ίσχυαν σε αρχαιολογικούς χώρους που βρίσκονταν στην ίδια περιοχή. Για παράδειγμα, οι αρχαιολογικοί χώροι και τα Μουσεία του ιστορικού κέντρου της Αθήνας (Ακρόπολη Αθηνών, Αρχαία Αγορά Αθηνών - Άρειος Πάγος, Αρχαιολογικό Μουσείο Αρχαίας Αγοράς Αθηνών, Αρχαιολογικό Μουσείο Κεραμεικού, Αρχαιολογικός Χώρος Λυκείου, Βιβλιοθήκη Αδριανού, Βόρεια κλιτύς Ακροπόλεως Αθηνών, Κεραμεικός, Νότια Κλιτύς Ακροπόλεως Αθηνών, Ολυμπιείο, Ρωμαϊκή Αγορά Αθηνών), έχουν ενιαίο εισιτήριο ύψους 30 ευρώ και διάρκειας 5 ημερών, το οποίο καταργείται από 1/4/2025.
-Από 1/4/2024 θεσμοθετούνται ιδιωτικές επισκέψεις στην Ακρόπολη για άτομα με υψηλό εισόδημα, σε ώρες «εκτός λειτουργίας του αρχαιολογικού χώρου» (με ανακοινωμένη πρόθεση αργότερα να επεκταθεί και σε άλλους χώρους). Στην πραγματικότητα δημιουργούνται νέες ώρες λειτουργίας για κατηγορίες VIP επισκεπτών.
Με τον τρόπο αυτό το Υπουργείο Πολιτισμού:
-Καθιστά «είδος πολυτελείας» τους μεγάλους αρχαιολογικούς χώρους της χώρας για τη συντριπτική πλειονότητα των εργαζόμενων και των συνταξιούχων της χώρας. Όλο και λιγότεροι πολίτες θα μπορούν να πληρώσουν το εισιτήριο, που ειδικά για τις οικογένειες καθίσταται δυσβάσταχτο. Οι 5 επιπλέον δωρεάν ημέρες επίσκεψης σε αρχαιολογικούς χώρους και Μουσεία που θεσμοθετούνται κατ’ έτος δεν αρκούν για να αντισταθμίσουν τις υψηλότατες αυξήσεις, που δεν αντιστοιχούν στο μέσο εισόδημα των Ελλήνων πολιτών, οι οποίοι ήταν οι κυρίως ωφελούμενοι από τα μειωμένα εισιτήρια της χειμερινής περιόδου.
-Θεσμοθετεί ζώνες ιδιωτικής χρήσης της Ακρόπολης για όσους διαθέτουν πολύ υψηλό εισόδημα! Το γεγονός ότι αυτή η πολιτική ξεκινά από την Ακρόπολη είναι μια μεγάλη πρόκληση: ο τόπος που συμβολίζει τη δημοκρατία και την ισονομία, καθίσταται ένας χώρος μερικού αποκλεισμού, χώρος με προνομιακή πρόσβαση στην οικονομική ελίτ και όχι πια σε όλους τους επισκέπτες. Οι μη προνομιούχοι θα αναγκαστούν να στριμώχνονται στις ατελείωτες ουρές κατά τις ημέρες με ελεύθερη είσοδο, την ίδια ώρα που οι κατέχοντες υψηλό βαλάντιο θα μπορούν να βλέπουν το χώρο σε ειδικές ζώνες επίσκεψης χωρίς την παρουσία των ‘ενοχλητικών άλλων’. Η νέα πρακτική παραπέμπει στην έκπτωση της αθηναϊκής δημοκρατίας και στην παρακμή της, όταν κατά τους ελληνιστικούς χρόνους οι Αθηναίοι με χαμηλά εισοδήματα έχασαν τα πολιτικά τους δικαιώματα. Η Ελλάδα υπήρξε πρωτοπόρα στον τρόπο διαχείρισης των μνημείων της, εφαρμόζοντας κοινωνική και ίση πολιτική πρόσβασης, με ευαισθησία και σεβασμό στους προσκυνητές των μνημείων από όλη την οικουμένη. Με την εισαγωγή της αγοραίας εμπορευματοποίησης και της προσβλητικής διάκρισης που επιχειρείται, θα βρεθεί να εφαρμόζει πολιτικές που θα αποτελέσουν πλέον παράδειγμα αντικοινωνικής πολιτιστικής διαχείρισης.
-Η κατάργηση του ενιαίου εισιτηρίου για περισσότερους αρχαιολογικούς χώρους ή Μουσεία δεν συμβαδίζει ούτε με τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Αντί να υπάρχει ενιαίο εισιτήριο για όλα τα Μουσεία του Δήμου της Αθήνας, ανεξαρτήτως αν αυτά ανήκουν στο ΥΠΠΟ ή είναι εποπτευόμενα από αυτό, όπως εφαρμόζεται στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, αντί να ικανοποιηθεί το εύλογο αίτημα επισκεπτών και επαγγελματιών του τουρισμού για δημιουργία κοινού εισιτηρίου Ακρόπολης και Μουσείου Ακρόπολης, το ΥΠΠΟ έρχεται να καταργήσει τα ενιαία εισιτήρια που ίσχυαν έως τώρα! Άλλωστε επιδίωξή του είναι να μετατρέψει τους μεγάλους αρχαιολογικούς χώρους σε ΝΠΔΔ με διορισμένα ΔΣ, που θα διαχειρίζονται τα εκατομμύρια των εσόδων από τα εκδοτήρια. Όπως λοιπόν προκύπτει, η κατάργηση του ενιαίου εισιτηρίου είναι ένα βήμα προς την κατεύθυνση αυτή.
-Τα πράγματα περιπλέκονται και επιβαρύνονται αν συνυπολογίσει κανείς τη βούληση του ΟΔΑΠ και του Υπουργείου Πολιτισμού να ιδιωτικοποιήσουν τη διαχείριση των ταμείων και των εσόδων της Ακρόπολης. Αντί το Υπουργείο να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις συχνές περιπτώσεις πλαστών ή παραποιημένων εισιτηρίων για τις οποίες το προσωπικό της Ακρόπολης ενημερώνει συνεχώς και εγγράφως τον ΟΔΑΠ, εισάγει εργολάβους στη διαχείριση των ταμείων και της ροής των επισκεπτών.
-Το Υπουργείο Πολιτισμού δίνει το σήμα της άκρατης εμπορευματοποίησης στα (διορισμένα από την κυβέρνηση) ΔΣ των πέντε αρχαιολογικών Μουσείων, που καλούνται να μιμηθούν το παράδειγμα της Ακρόπολης. Καλούνται να διαμορφώσουν τη δική τους πολιτική εισιτηρίων αλλά και αποκλειστικής πρόσβασης, με πριβέ ξεναγήσεις και πιθανόν δεξιώσεις στις αίθουσες και τους κήπους τους. Καλούνται να δημιουργήσουν τις δικές τους ζώνες και δράσεις αποκλεισμού του γενικού κοινού.
Η πολιτιστική κληρονομιά ανήκει και οφείλει να είναι προσιτή σε όλους/ες
Πριν από λίγες ημέρες η Υπουργός, στο συνέδριο του ICOM, δήλωνε: «τα Μουσεία οφείλουν να είναι καθολικά ανοικτά, προσβάσιμα και φιλόξενα, να εμπνέουν, όσο και να εκπαιδεύουν το κοινό, να προκαλούν συναισθήματα και ενσυναίσθηση διαχέοντας τη γνώση, απευθυνόμενα στην ψυχή και στο μυαλό». Μετά την τελευταία γνωμοδότηση του ΚΑΣ η «προσβασιμότητα» σε όλους και όλες καθίσταται κενό γράμμα.
Τα οφέλη της επισκεψιμότητας στους αρχαιολογικούς χώρους δεν αποτιμούνται μόνο με οικονομικά κριτήρια. Μια σύγχρονη πολιτιστική πολιτική έχει ως πρωταρχικό στόχο τη διεύρυνση της μουσειακής εμπειρίας σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερα και διαφορετικών χαρακτηριστικών ακροατήρια, με όρους καθολικής προσβασιμότητας, συμπερίληψης και πολιτισμικής δημοκρατίας. Παράλληλα, σημαντικός είναι και ο συνολικός κύκλος εργασιών που δημιουργούν οι αρχαιολογικοί χώροι και τα Μουσεία, ιδιαίτερα στις περιοχές που τα περιβάλλουν (τουρισμός, εστίαση, εμπορικά καταστήματα), παράγοντας επιπλέον έσοδα για το δημόσιο. Μεγάλο τμήμα του ιστορικού κέντρου της Αθήνας ζει από την επισκεψιμότητα των αρχαιολογικών χώρων και των Μουσείων και ιδιαίτερα της Ακρόπολης. Πολιτιστική πολιτική υπέρ του δημοσίου συμφέροντος σημαίνει αφενός προσέλκυση επισκεπτών όλων των κοινωνικών κατηγοριών στους αρχαιολογικούς χώρους και τα Μουσεία, και αφετέρου λειτουργία τους ως κέντρων αειφόρας ανάπτυξης για τις τοπικές κοινωνίες. Κι αυτό θα έπρεπε να είναι η μέριμνα του ΥΠΠΟ και του ΟΔΑΠ αν λειτουργούσαν ως οργανισμοί του δημοσίου και όχι ως μηχανισμοί της αγοράς και της προνομιακής υπηρεσίας επισκεπτών με χαρακτηριστικά VIP.
Καλούμε το Υπουργείο Πολιτισμού να μην προχωρήσει στην έκδοση Υπουργικής Απόφασης επί μιας νέας εισπρακτική πολιτικής που προσβάλλει το κοινό αίσθημα και πλήττει την εφαρμογή της καθολικότητας στην προσβασιμότητα, στη γνώση και στην ενσυναίσθηση. Καλούμε και όλους τους πολίτες, που θίγονται από τη νέα εισπρακτική πολιτική του ΥΠΠΟ, να ζητήσουν να μην εκδοθεί η απόφαση αυτή και να αναπεμφθεί στο ΚΑΣ για νέα γνωμοδότηση.
.webp "ΑΡΓΟΛΙΚΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ")