Μέσα στον αστικό ιστό το Ειδικό Σωφρονιστικό Κατάστημα Νέων Βόλου περιβάλλεται από σπίτια και μπροστά του ο δρόμος ανεβοκατεβάζει περαστικούς, γείτονες και επισκέπτες που είναι εντελώς συνηθισμένοι στη θέα του αγκαθωτού συρματοπλέγματος που το περιβάλλει.
Η ζωή απ’ έξω προσπερνάτον πόνο και την αγωνία των εγκλείστων που η ηλικία τους κυμαίνεται από 18 μέχρι 21.
Με τον γιο μου Κωνσταντίνο θέλαμε πολύ να έχουμε την τύχη να επισκεφτούμε ένα τέτοιο Σωφρονιστικό Κατάστημα, κάτι που δεν είχε προκύψει στα προηγούμενα χρόνια, καθώς η χιλιομετρική απόσταση από τη βάση μας, το Ναύπλιο, είναι μεγάλη. Η ευκαιρία αυτή μας δόθηκε κατά τη διάρκεια της περιοδείας μας στη Θεσσαλία για την παρουσίαση του βιβλίου μου «Το στίγμα των βάλτων»-Ποιήματα της φυλακής.
Είχαν προηγηθεί τηλεφωνικές συνεννοήσεις με τον Διευθυντή των σχολικών μονάδων που λειτουργούν εκεί, τον κ. Γιάννη Φόβο, ο οποίος από την πρώτη στιγμή ανταποκρίθηκε με προθυμία στην πρόταση μας να διεξάγουμε ένα Σεμινάριο-Εργαστήριο ποίησης και να εισάγουμε τους μαθητές στην ποιητική τέχνη. «Με έναν όρο όμως», μου είπε «θα ήταν καλύτερο να γίνει στα αγγλικά καθώς κανένας μαθητής τη δεδομένη στιγμή στην αρχή της φετινής χρονιάς δεν έχει το κατάλληλο επίπεδο κατανόησης της ελληνικής γλώσσας για να μπορέσει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του σεμιναρίου, ενώ στην αγγλική θα ήταν πιο εφικτή η επικοινωνία, παρόλο που τα αγγλικά τους δεν είναι τέλεια». Είμαστε συνηθισμένοι στις προκλήσεις κάθε φορά που διεξάγουμε ένα τέτοιο σεμινάριο και χωρίς δισταγμό αποφασίσαμε πως για να επικοινωνήσουμε καλύτερα το υλικό μας θα έπρεπε να το φτιάξουμε από την αρχή.
Μετά τον ομολογουμένως εξονυχιστικό έλεγχο, κατά την είσοδό μας στο σωφρονιστικό κατάστημα, οδηγηθήκαμε στο χώρο του σχολείου και σε μια αίθουσα που στο παρελθόν ήταν κελί. Απ΄ έξω ένα νεαρό μελίσσι πολύχρωμο και πολυεθνικό πηγαινοερχόταν νευρικά και μέσα 9 μαθητές, με καταγωγή από Βαλκανικές χώρες, κάθισαν σε 5 θρανία, αλλάζοντας έτσι τη χρήση του και αυτομάτως μια μικρή σχολική αίθουσα ήταν στη διάθεση όλων με την πόρτα ανοιχτή στην ποίηση. Κάποιοι από τους μαθητές στην αρχή έδειχναν έξω από τα νερά τους ακούγοντας ποιητικές θεωρίες. Στα μάτια τους βλέπαμε δυσφορία και ανία, κάτι που κατανοήσαμε απόλυτα, είτε λόγω της ηλικίας τους, είτε λόγω του ασφυκτικού μέρους που λαμβάνει χώρα αυτή η παρουσίαση, αλλά και λόγω του ότι ποτέ δεν θα επέλεγαν να παρακολουθήσουν κάτι που ούτε και στη χώρα τους δεν έχει το κοινό που του αναλογεί. Μέσα στα πρώτα 10 λεπτά είχαμε ήδη 2 αποχωρήσεις με τη δικαιολογία ότι θέλουν να τηλεφωνήσουν στους δικούς τους και θα επιστρέψουν, κάτι που σίγουρα δεν είχαν καμία πρόθεση να κάνουν. Οι υπόλοιποι προσπάθησαν πολύ να συντονιστούν κατά τη διάρκεια του σεμιναρίου. Παρέμειναν μέχρι το τέλος και πήραν τις Βεβαιώσεις Παρακολούθησης όπως τους είχαμε υποσχεθεί. Όπως και να ‘χει η ιστορία, η ποίηση κατάφερε να τους καθηλώσει, για 2 ώρες που είχαμε στη διάθεσή μας, στην καρέκλα τους. Δεν είναι λίγο, αν αναλογιστούμε ότι ο προαυλισμός τους διαρκεί μόνο λίγες ώρες!
Ο διευθυντής και οι εκπαιδευτικοί του σχολείου καταβάλλουν καθημερινά ένα τιτάνιο έργο, με σκοπό να κρατούν απασχολημένο το μυαλό των μαθητών τους μέσα από εκπαιδευτικό υλικό που να προσελκύει το ενδιαφέρον τους και να απαλύνει τα δεινά του εγκλεισμού, να τους δίνει ελπίδα για το αύριο και να σωφρονιστούν μέσω της εκπαίδευσης που είναι και ο μόνος τρόπος επίτευξης. Σε μαθήματα που γίνονται άλλοτε πρωί και άλλοτε απόγευμα ο κ. Φόβος και το προσωπικό των σχολικών μονάδων που λειτουργούν στη φυλακή βάζουν ένα στοίχημα που εξαιτίας πολλών παραγόντων δεν είναι εύκολο να κερδηθεί. Αν μπορούσα να παρομοιάσω με κάποιον τον κ. Φόβο θα ήταν ο Σίσυφος που οι καθημερινές δύσκολες συνθήκες προσπαθούν να ακυρώσουν το ανέβασμα του φορτίου της εκπαίδευσης των νεαρών κρατουμένων, ένα φορτίο που το κουβαλά στωικά, βάζοντας το ίδιο στοίχημα με επιμονή και προσήλωση. Από την εμπειρία μας, τόσο η εκπαίδευση ενηλίκων όσο και εκπαίδευση νεαρών/ανηλίκων μέσα σε μια φυλακή αποτελούν πολλές φορές μια ουτοπία. Παρόλα αυτά, όταν έστω και ένας μαθητής αποφασίζει να δεσμευτεί απέναντι στις σχολικές του υποχρεώσεις κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού του, τότε αυτή η ουτοπία εξαφανίζεται. Είναι τότε που αυτό το καθημερινά επαναλαμβανόμενο στοίχημα έχει αξία. Γιατί ακόμη και ένας αν σωθεί, σώζεται μαζί του κι ο κόσμος.
Η Γκέλη Ντηλιά είναι καθηγήτρια Αγγλικών, εθελόντρια Σωφρονιστικών Καταστημάτων.
Με τον γιο μου Κωνσταντίνο θέλαμε πολύ να έχουμε την τύχη να επισκεφτούμε ένα τέτοιο Σωφρονιστικό Κατάστημα, κάτι που δεν είχε προκύψει στα προηγούμενα χρόνια, καθώς η χιλιομετρική απόσταση από τη βάση μας, το Ναύπλιο, είναι μεγάλη. Η ευκαιρία αυτή μας δόθηκε κατά τη διάρκεια της περιοδείας μας στη Θεσσαλία για την παρουσίαση του βιβλίου μου «Το στίγμα των βάλτων»-Ποιήματα της φυλακής.
Είχαν προηγηθεί τηλεφωνικές συνεννοήσεις με τον Διευθυντή των σχολικών μονάδων που λειτουργούν εκεί, τον κ. Γιάννη Φόβο, ο οποίος από την πρώτη στιγμή ανταποκρίθηκε με προθυμία στην πρόταση μας να διεξάγουμε ένα Σεμινάριο-Εργαστήριο ποίησης και να εισάγουμε τους μαθητές στην ποιητική τέχνη. «Με έναν όρο όμως», μου είπε «θα ήταν καλύτερο να γίνει στα αγγλικά καθώς κανένας μαθητής τη δεδομένη στιγμή στην αρχή της φετινής χρονιάς δεν έχει το κατάλληλο επίπεδο κατανόησης της ελληνικής γλώσσας για να μπορέσει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του σεμιναρίου, ενώ στην αγγλική θα ήταν πιο εφικτή η επικοινωνία, παρόλο που τα αγγλικά τους δεν είναι τέλεια». Είμαστε συνηθισμένοι στις προκλήσεις κάθε φορά που διεξάγουμε ένα τέτοιο σεμινάριο και χωρίς δισταγμό αποφασίσαμε πως για να επικοινωνήσουμε καλύτερα το υλικό μας θα έπρεπε να το φτιάξουμε από την αρχή.
Μετά τον ομολογουμένως εξονυχιστικό έλεγχο, κατά την είσοδό μας στο σωφρονιστικό κατάστημα, οδηγηθήκαμε στο χώρο του σχολείου και σε μια αίθουσα που στο παρελθόν ήταν κελί. Απ΄ έξω ένα νεαρό μελίσσι πολύχρωμο και πολυεθνικό πηγαινοερχόταν νευρικά και μέσα 9 μαθητές, με καταγωγή από Βαλκανικές χώρες, κάθισαν σε 5 θρανία, αλλάζοντας έτσι τη χρήση του και αυτομάτως μια μικρή σχολική αίθουσα ήταν στη διάθεση όλων με την πόρτα ανοιχτή στην ποίηση. Κάποιοι από τους μαθητές στην αρχή έδειχναν έξω από τα νερά τους ακούγοντας ποιητικές θεωρίες. Στα μάτια τους βλέπαμε δυσφορία και ανία, κάτι που κατανοήσαμε απόλυτα, είτε λόγω της ηλικίας τους, είτε λόγω του ασφυκτικού μέρους που λαμβάνει χώρα αυτή η παρουσίαση, αλλά και λόγω του ότι ποτέ δεν θα επέλεγαν να παρακολουθήσουν κάτι που ούτε και στη χώρα τους δεν έχει το κοινό που του αναλογεί. Μέσα στα πρώτα 10 λεπτά είχαμε ήδη 2 αποχωρήσεις με τη δικαιολογία ότι θέλουν να τηλεφωνήσουν στους δικούς τους και θα επιστρέψουν, κάτι που σίγουρα δεν είχαν καμία πρόθεση να κάνουν. Οι υπόλοιποι προσπάθησαν πολύ να συντονιστούν κατά τη διάρκεια του σεμιναρίου. Παρέμειναν μέχρι το τέλος και πήραν τις Βεβαιώσεις Παρακολούθησης όπως τους είχαμε υποσχεθεί. Όπως και να ‘χει η ιστορία, η ποίηση κατάφερε να τους καθηλώσει, για 2 ώρες που είχαμε στη διάθεσή μας, στην καρέκλα τους. Δεν είναι λίγο, αν αναλογιστούμε ότι ο προαυλισμός τους διαρκεί μόνο λίγες ώρες!
Ο διευθυντής και οι εκπαιδευτικοί του σχολείου καταβάλλουν καθημερινά ένα τιτάνιο έργο, με σκοπό να κρατούν απασχολημένο το μυαλό των μαθητών τους μέσα από εκπαιδευτικό υλικό που να προσελκύει το ενδιαφέρον τους και να απαλύνει τα δεινά του εγκλεισμού, να τους δίνει ελπίδα για το αύριο και να σωφρονιστούν μέσω της εκπαίδευσης που είναι και ο μόνος τρόπος επίτευξης. Σε μαθήματα που γίνονται άλλοτε πρωί και άλλοτε απόγευμα ο κ. Φόβος και το προσωπικό των σχολικών μονάδων που λειτουργούν στη φυλακή βάζουν ένα στοίχημα που εξαιτίας πολλών παραγόντων δεν είναι εύκολο να κερδηθεί. Αν μπορούσα να παρομοιάσω με κάποιον τον κ. Φόβο θα ήταν ο Σίσυφος που οι καθημερινές δύσκολες συνθήκες προσπαθούν να ακυρώσουν το ανέβασμα του φορτίου της εκπαίδευσης των νεαρών κρατουμένων, ένα φορτίο που το κουβαλά στωικά, βάζοντας το ίδιο στοίχημα με επιμονή και προσήλωση. Από την εμπειρία μας, τόσο η εκπαίδευση ενηλίκων όσο και εκπαίδευση νεαρών/ανηλίκων μέσα σε μια φυλακή αποτελούν πολλές φορές μια ουτοπία. Παρόλα αυτά, όταν έστω και ένας μαθητής αποφασίζει να δεσμευτεί απέναντι στις σχολικές του υποχρεώσεις κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού του, τότε αυτή η ουτοπία εξαφανίζεται. Είναι τότε που αυτό το καθημερινά επαναλαμβανόμενο στοίχημα έχει αξία. Γιατί ακόμη και ένας αν σωθεί, σώζεται μαζί του κι ο κόσμος.
Η Γκέλη Ντηλιά είναι καθηγήτρια Αγγλικών, εθελόντρια Σωφρονιστικών Καταστημάτων.
