Του Τόλη Κοΐνη
Πέρασε πριν λίγες ημέρες η επέτειος της τελευταίας οδομαχίας που διεξήχθη στην πόλη μας. Έγινε τον Ιανουάριο του 1945 και έκλεισε τον αιματηρό κύκλο αδελφοκτόνου σπαραγμού που έμεινε στην ιστορία ως Δεκεμβριανά.
Είχα γράψει πριν αρκετά χρόνια για αυτή τη μάχη. Τώρα αναδημοσιεύω την τότε ανάρτησή μου.
Αιτία της αναδημοσίευσης είναι τρεις λανθασμένες εκδοχές της μάχης που διαδίδονται στι διαδίκτυο και δεν στηρίζονται πουθενά.
Αναδημοσιεύω πρώτα τι είχα γράψει τότε και μετά στο πρώτο υστερόγραφο αναλύω για τις λανθασμένες εκδοχές.
Αυτή η μάχη, άγνωστη σε πολλούς, είχε στοιχειώσει στην φαντασία μου. Βρήκα απρόσμενα κάποιες νέες πληροφορίες και για αυτό κάνω την σημερινή ανάρτηση.
Όλα ξεκίνησαν μια 5η Μαΐου στα χρόνια της Χούντας. Γιόρταζε η Αγία Ειρήνη, προστάτης της Χωροφυλακής. Κάτι τέτοια τώρα μας είναι αδιάφορα, αλλά τότε λόγω του καθεστώτος γινόταν τζερτζελές. Άπαντες οι Χωροφύλακες, μετά των οικογενειών γέμιζαν τον Αγιώργη, οι Στρατιωτικοί με την μεγάλη στολή, το τιμητικό άγημα, όχι από στρατιώτες αλλά με χωροφύλακες, η Φιλαρμονική και οι υπόλοιπες αρχές.
Εκείνη την ημέρα, άκουσα δυο αριστερούς να συζητούν. «Δεν μου λες», λέει ο ένας στον άλλον «Αυτοί όλα τα γιορτάζουν, αλλά τους 52 που σκοτώθηκαν κάνοντας απόβαση το 1944, γιατί δεν τους αναφέρουν;»
Πράγματι υπήρξε μια μάχη, που έγινε στο Ναύπλιο, και κανένας δεν την ανέφερε. Οι πληροφορίες που κατά καιρούς μάζευα ήταν αντιφατικές. Άλλοι έλεγαν πως η μάχη έγινε στο λιμάνι, άλλοι πως έγινε στην πλατεία Συντάγματος και σκοτώθηκαν μόνο δύο διερχόμενοι τσιγγάνοι, άλλοι ότι έγινε μεταξύ δικαστικού μεγάρου και σιδηροδρομικού σταθμού.
Συμφωνούσαν όλοι μόνο σε δύο πράγματα:
α) Ότι όλοι οι Ναυπλιώτες είχαν κλειστεί στα σπίτια τους και δεν ξεμύτισαν όσο ακούγονταν οι πυροβολισμοί και
β) στο τέλος έγινε παρέμβαση από τον Δεσπότη να σταματήσουν οι εχθροπραξίες.
Την πιο ολοκληρωμένη εικόνα την έδωσε ο φίλτατος και αειθαλής ΛούηςΛάμπρου. Ήταν αυτόπτης μάρτυρας. Η απόβαση έγινε κοντά στο σπίτι του, ήταν σε ηλικία 14 ετών, άρα μπορούσε να διακρίνει τι γινόταν και ο πατέρας του, ο αείμνηστος μυθικός επιχειρηματίας του Ναυπλίου, Μιχάλης Λάμπρου ήταν «λαϊκός Δήμαρχος» της πόλης μας. Ο Λούης γράφει πως η εμπλοκή του ΕΛΑΣ με τους αποβιβασθέντες έγινε στην «Ενδεκάτη». Είχαν αποβιβαστεί κανονικά και προχωρούσαν να πιάσουν θέση στη διασταύρωση αυτή γιατί έτσι απέκλειαν την συγκοινωνία με Αθήνα, Επίδαυρο και χωριά. Εκεί κατέφθασαν δυνάμεις του ΕΛΑΣ με φορτηγά από το Άργος, τους περικύκλωσαν, σκοτώθηκαν 2 και οι υπόλοιποι παραδόθηκαν.
Από τις προφορικές αφηγήσεις για τα γεγονότα θα καταγράψω μία μόνο. Νομίζω ότι αξίζει.
«Ήμουν το βράδυ στην ταβέρνα του Σαβούρα. Ήρθε ο …… , που είχε καίκια και είπε, πως στις Σπέτσες του επίταξαν ένα δικό του και έρχονται κατά δω. Στις Σπέτσες είχαν κλείσει οι Εγγλέζοι σε στρατόπεδο τους άνδρες των ταγμάτων Ασφαλείας. Υπέθεσα πως αυτοί είχαν πάρει το καίκι και ετοιμάζονταν να επιστρέψουν για να πάρουν εκδίκηση. Αποφάσισα να ειδοποιήσω τους αντάρτες. Ο ΕΛΑΣ είχε εγκαταλείψει το Ναύπλιο και είχε συγκεντρώσει ισχυρές δυνάμεις στο Άργος. Αν ερχόντουσαν, θα εύρισκαν την πόλη αφύλακτη και θα άρχιζαν να σκοτώνουν τους ΕΑΜίτες. Πήρα, τότε, ένα κάρο με άλογο από το λιμάνι και άρχισα να τρέχω προς το Άργος. Δεν ήξερα από άλογα. Το βάραγα συνέχεια για να τρέξει. Στο Άργος πήγα στην ΕΤΑ (επιμελητεία του αντάρτη, σα να λέμε σώμα υλικού πολέμου του ΕΛΑΣ). Δεν ήξερα κανέναν. Κανένας δεν θα με πίστευε. Ευτυχώς, βρήκα τον θείο σου ….. (ο θείος είχε πεθάνει τότε και δεν μπόρεσα να το διασταυρώσω). Τους είπα τι γινόταν. Αυτός ενημέρωσε τους αρχηγούς και αμέσως άρχισαν οι αντάρτες να επιβιβάζονται σε επιταγμένα φορτηγά αυτοκίνητα. Γύρισα με το άλογο στο Ναύπλιο. Όταν έφθασα όλοι ήταν κλεισμένοι στα σπίτια τους. Άδεια η πόλη. Βρήκα τους νεκρούς. Οι αντάρτες είχαν καθαρίσει την περιοχή και τα πτώματα ήταν στον δρόμο ακόμα. Στενοχωρήθηκα πολύ. Ήμουνα υπεύθυνος για τον θάνατό τους. Για είκοσι χρόνια δεν ασχολήθηκα με τίποτε που να έχει σχέση με την πολιτική.».
Πότε έγιναν αυτά;
Πιθανότερη ημερομηνία είναι η 15η Ιανουαρίου 1945. Είχε προηγηθεί η Συμφωνία της Πλάκας, (της πλάκας, την έλεγαν, όπως γράφει ο Λούης). Δηλαδή μια ανακωχή που προηγήθηκε της Συμφωνίας της Βάρκιζας. Ο ΕΛΑΣ υποχρεωνόταν να απομακρύνει τις δυνάμεις του, Βορείως των Θερμοπυλών και Νοτίως των Μύλων (!!!). Για αυτό είχαν φύγει από το Ναύπλιο οι αντάρτες, αλλά και οι άλλοι έπρεπε να παραμείνουν στις θέσεις τους, εκεί που βρίσκονταν όταν έγινε η ανακωχή. Άρα η απόβαση ήταν παράβαση της συμφωνίας.
Ποιοι ήταν οι αποβιβασθέντες;
Ήταν η εκλεκτότερη μονάδα της Χωροφυλακής. Άνδρες που μετά τη Μάχη της Κρήτης κατέφυγαν στην Μέση Ανατολή. Είχαν ενταχθεί σαν ξεχωριστό τάγμα στην Ορεινή Ταξιαρχία (του Ρίμινι). Εκπαιδεύτηκαν από τους συμμάχους σε πόλεμο κομάντος, στον Τάραντα της Ιταλίας (η φωτό από την εκπαίδευση της μονάδας, χωρίς να είναι σίγουρο, ότι πρόκειται για τις δύο διμοιρίες της ομάδας που ήρθαν στο Ναύπλιο). Η μονάδα δεν πήγε από την Ιταλία στον Πειραιά. Έμεινε στην Πρέβεζα, όπου είχε αρχίσει η επίθεση του ΕΛΑΣ στις δυνάμεις του ΕΔΕΣ. Τις βοήθησε να καταφύγουν με τον μεγαλύτερο όγκο δυνάμεων στην Κέρκυρα. Μετά ξαναπήγαν στον Τάραντα (!!!! Γιατί ήταν σε εξέλιξη τα Δεκεμβριανά) και στις 7 Ιανουαρίου έφθασαν στον Πόρο. Εκεί χωρίστηκαν σε δύο ομάδες, μία έκανε απόβαση στην Κόρινθο και δύο διμοιρίες στο Ναύπλιο.
Είναι σίγουρες οι πληροφορίες;
Της άντλησα από την «Ιστορία της Ελληνικής Χωροφυλακής» του Απόστολου Δασκαλάκη. Το βιβλίο βασίζεται στις αναφορές των μονάδων της Χωροφυλακής και στα επίσημα δελτία συμβάντων που τηρούνταν στις κατά νομούς Διοικήσεις και στο Αρχηγείο του Σώματος (στην οδό Ιουλιανού στην Αθήνα). (Ωραίο βιβλίο. Όπου νικάγανε οι Χωροφύλακες οφειλόταν στην γενναιότητά τους, όπου χάνανε έφταιγε η αριθμητική υπεροχή των αντιπάλων τους. Λάθη στρατηγικής δεν έκαναν!
Γιατί ήρθαν στο Ναύπλιο;
Το βιβλίο του Δασκαλάκη διαλύει τον μύθο ότι τους είχαν καλέσει κάποιοι οικονομικοί και πολιτικοί παράγοντες της πόλης μας. Ήταν διαταγή του Σκόμπυ: α) να εκκαθαρίσουν τον Αργολικό, από καίκια του ΕΛΑΝ που έκαναν «πειρατεία», β) Να φτιάξουν προγεφύρωμα στο Ναύπλιο, αναμένοντας ενισχύσεις. Είχαν μαζί τους και τον Άγγλο λοχαγό Μόρτιμερ, που είχε την ευθύνη της επιχείρησης. Δεν συμπεριέλαβαν ταγματασφαλήτες από τις Σπέτσες, γιατί είχαν εμπιστοσύνη στους εαυτούς τους και γιατί δεν ήθελαν να διακινδυνεύσουν τον αιφνιδιασμό.
Τελικά, πόσοι σκοτώθηκαν;
Σύμφωνα με τον Δασκαλάκη είχαν 2 νεκρούς(Μανουρακάκης και Ψαρρέας) και 6 τραυματίες. Οι υπόλοιποι – μαζί με τον Άγγλο- αιχμαλωτίστηκαν, παρέδωσαν τα όπλα, μεταφέρθηκαν στην Τρίπολη και αφέθηκαν ελεύθεροι τα μέσα Φεβρουαρίου μετά την υπογραφή της Βάρκιζας. Ο αριθμός 52 πρέπει να ήταν το πλήθος των αιχμαλώτων. Στους αιχμαλώτους περιλαμβάνονταν και ο διοικητής του αποσπάσματος ,Σπηλιωτόπουλος, και οι επικεφαλής των διμοιριών, Καρακασίλης και Σαρρές.
Η παρέμβαση του Δεσπότη έγινε;
Ο Δασκαλάκης δεν αναφέρει κάτι τέτοιο. Κατά πάσα πιθανότητα έγινε, καθώς οι μάχες έγιναν κοντά στο Δεσποτικό. Εγγυήθηκε για την ασφαλή μεταφορά τους στην Τρίπολη και δεν έγιναν αντίποινα.
Ποιες ήταν οι μονάδες του ΕΛΑΣ οι στρατοπεδευμένες στο Άργος;
Όχι μόνο τοπικές, γιατί δυνάμεις του 6ου Συντάγματος Αργολιδοκορινθίας είχαν μετακινηθεί στην Αττική.
Η μονάδα αυτή της Χωροφυλακής διαλύθηκε στο τέλος του Γενάρη του 1945 και οι άντρες της εντάχθηκαν σε διάφορες διοικήσεις.
Βγαίνουν πολλά ερωτήματα από αυτή την ιστορία. Το βασικό είναι: «δεν χρειάζονταν στα Δεκεμβριανά αυτούς τους άριστα εκπαιδευμένους;»
ΥΓ1. Οι λανθασμένες εκδοχές που είδα δημοσιευμένες στο διαδίκτυο είναι:
Α) «Έπεσαν κάτι πυροβολισμοί στον Ψαρομαχαλά», γιατί από εκεί περνούσε η γραμμή ανακωχής!!! Αυτό θα σήμαινε ότι είχαν μείνει ένοπλοι του ΕΛΑΣ στην Ακροναυπλία, εκείνη την ημέρα… Δεν βγαίνει από πουθενά κάτι τέτοιο. Ούτε οι χωροφύλακες δέχθηκαν – σύμφωνα με την αναφορά των ίδιων- πυροβολισμούς από Ακροναυπλία ή Ψαρομαχαλά.
Β) «Σκοτώθηκε ένας παντοπώλης ονόματι Μόρφης». Αποκύημα φαντασίας η άποψη αυτή, καθότι ο παντοπώλης αυτός υπέγραψε με τον πατέρα μου συμβολαιογραφική πράξη το 1958, δεκατρία χρόνια μετά. (Αναστήθηκε!!!) και πολλά παιδιά της δεκαετίας του 50, τον είχαν γνωρίσει και θυμούνται και τον αδερφό του (μια ιδιάζουσα περίπτωση).
Γ) «Σκοτώθηκε μια τσιγγάνα». Μπορεί; Πουθενά, ούτε στην Αθήνα δεν αναφέρεται εμπλοκή ρομά στην αδελφοκτόνα σύγκρουση. Να είχε βγει για επαιτεία εκείνη την ώρα και να πήγε από αδέσποτη, το θεωρώ μάλλον απίθανο.
ΥΓ2. Όταν το έγραφα ο αείμνηστος Λούης Λάμπρου ήταν ακόμα εν ζωή και ακμαίος. Δυστυχώς, μας εγκατέλειψε. Δεν μου πήγαινε το χέρι να το διορθώσω.
