ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ ΕΣΤΙΑΣΗΣ
ΣΟΥΠΕΡ ΜΑΡΚΕΤ
ΕΙΔΗ ΟΙΚΟΔΟΜΗΣ
ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ
ΕΜΠΟΡΙΟ ΦΡΟΥΤΩΝ - ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ

Πέμπτη 4 Ιανουαρίου 2024

Έθιμα και λαϊκά δρώμενα των Θεοφανίων που ξορκίζουν το κακό

ΑΡΓΟΛΙΚΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ | 2:02:00 μ.μ. | |
Ραγκουτσάρια
Με υψηλές πληρότητες συνεχίζουν να κινούνται έως και αυτό το Σαββατοκύριακο των Θεοφανείων, 6 Ιανουαρίου, και του Αγίου Ιωάννη, 7 Ιανουαρίου, δημοφιλείς προορισμοί στην χώρα μας. Μάλιστα, σε πολλά μέρη, εκτός από την καθιερωμένη τελετή του Αγιασμού των Υδάτων και τη ρίψη του Τιμίου Σταυρού, αναβιώνουν έθιμα και λαϊκά δρώμενα συγκεντρώνοντας εκατοντάδες επισκέπτες για να τα παρακολουθήσουν από κοντά.

Τα φημισμένα Ραγκουτσάρια στην πόλη της Καστοριάς, τα Μπουμπουσάρια στη Σιάτιστα Κοζάνης, τα «Σιχνοφόρια» στο Λιτόχωρο, το κάψιμο του Καλικάντζαρου στον Άγιο Ιωάννη Κατερίνης, τα «Σάγια» στη Νέα Καρβάλη Καβάλας, οι «Αράπηδες» στο Μοναστηράκι Δράμας, τα «Μπαμπούγερα» στην Καλή Βρύση Δράμας, το «Μπάμπιντεν» στην Πετρούσα χωριό επίσης στον νομό Δράμας, οι ιπποδρομίες στο άλσος του Αγίου Νικολάου στη Νάουσα.

Τα «Σιχνοφόρια» στο Λιτόχωρο


Έθιμο εγγεγραμμένο στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς από το 2021, η γιορτή των Σίχνων ή «Σιχνοφόρια» τελείται στο Λιτόχωρο ανήμερα των Θεοφανείων και την επόμενη μέρα, του Ιωάννου του Προδρόμου.

Πρόκειται για εθνικοθρησκευτική γιορτή με ρίζες στο Βυζάντιο, η οποία συνεχίζεται από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας μέχρι και σήμερα. Τα Σίχνα είναι ψηλοί ιστοί (κοντάρια) με ασημένιο ή χρυσό σταυρό στην κορυφή, που φέρουν πολύχρωμες σημαίες (λάβαρα). Αντιπροσωπεύουν κάθε εξωκλήσι της περιοχής ή είναι αφιερώματα συντεχνιών και οικογενειών ναυτικών και συμμετέχουν με καθορισμένη ιεροτελεστία στον καθαγιασμό των υδάτων και στον εορτασμό των Φώτων στο Λιτόχωρο.

Ανήμερα των Θεοφανείων, ξεκινούν από τους ναούς του Αγίου Δημητρίου και Αγίου Γεωργίου και φτάνουν στην κεντρική πλατεία (χαΐρι όπως την ονομάζουν οι ντόπιοι) όπου συναντιούνται κάτω από το καμπαναριό της τρίτης ενορίας – του Αγίου Νικολάου. Οι άντρες που σηκώνουν τα «Σίχνα» λέγονται Σιχνοφόροι. Μετά το αντάμωμα των τριών ενοριών ξεκινάει η πομπή για τη θέση «Λάκκος», στις απολήξεις του φαραγγιού του ποταμού Ενιπέα, εκεί όπου γίνεται ο αγιασμός των υδάτων.

Τα Σίχνα παρατάσσονται γύρω από την κυκλική γούρνα και οι Σιχνοφόροι μαζί με τους υπόλοιπους πιστούς παρακολουθούν τον Αγιασμό. Κατά τη διαδικασία ο σταυρός ρίχνεται μέσα στη γούρνα και οι νεαροί Λιτοχωρίτες βουτούν για να βρουν τον Σταυρό. Στη συνέχεια επιστρέφονται από τους Σιχνοφόρους στους κεντρικούς ναούς και την επόμενη μέρα, ανήμερα του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, ξεκινά η αποσυναρμολόγησή τους και η φύλαξή τους.

Το κάψιμο του Καλικάντζαρου

Το «κάψιμο του καλικάντζαρου» θα αναβιώσει και φέτος στον Άνω Άγιο Ιωάννη, την Παρασκευή 5 Ιανουαρίου, στις 6 το απόγευμα, στην πλατεία του χωριού, στον χώρο μπροστά από την εκκλησία. Πρόκειται για έθιμο που συμβολίζει τον εξορκισμό των κακών πνευμάτων, έχει τις ρίζες του στο Άργος του Πόντου και αναβιώνει εδώ και 91 χρόνια. Την εκδήλωση αναβίωσης του εθίμου συνδιοργανώνουν ο Ποντιακός Πολιτιστικός Σύλλογος Άνω Αγίου Ιωάννη «ΑΡΓΟΣ» και ο Δήμος Κατερίνης.

Τα Καστοριανά Ραγκουτσάρια


Το παραδοσιακό έθιμο έχει τις ρίζες του στους αρχαίους ελληνικούς χρόνους, η δε ονομασία του προέρχεται από το λατινικό «Roges», συνώνυμο της λέξης «Rogacaria», δηλαδή εκείνοι που ζητιάνευαν και έπαιρναν δώρα. Προσωπιδοφόροι τυλιγμένοι με δέρματα ζώων απεικόνιζαν τους καρναβαλιστές με τη συνοδεία εύηχων μουσικών οργάνων (γκάιντες, ζουρνάδες κ.ά.), περιέπαιζαν με τον κόσμο και ζητούσαν χρήματα και δώρα όπως κρασί, γλυκά, κάστανα κ.ά.

Από σήμερα, Πέμπτη 4 Ιανουαρίου, ξεκινάει το προ-ραγκουτσαρίσιο αντάμωμα με φαΐ, ποτό και μουσική από την ομάδα «Χ.ΕΡ.ΚΑ.Τ.» (Χαβαλέδες Ερασιτέχνες Καστοριανοί Τσιπουροπαραγωγοί), στην Πλατεία Ομονοίας, ώρα 16:30. Θα ακολουθήσει γιορτή στην οδό Μητροπόλεως 88, από τον Πολιτιστικό Σύλλογο «Το Τσαρσί», στις 8 το βράδυ.

Την Παρασκευή 5 Ιανουαρίου θα έχει γιορτή Φασολάδας από τον Πολιτιστικό Σύλλογο «Απόζαρι» στην ομώνυμη πλατεία (11.00 π.μ.), το 8ο Φεστιβάλ Βαλκανικής Μουσικής στην πλατεία της Παναγίας Κουμπελίδικης (ώρα 19.30) και μουσικό αντάμωμα σε συνεργασία με τον Καρναβαλικό Σύλλογο «Τα Καστοριανά Μπουλούκια».

Το Σάββατο 6 Ιανουαρίου, ανήμερα των Θεοφανείων, ξεκινούν επίσημα τα Καστοριανά Ραγκουτσάρια, με τα μπουλούκια των καρναβαλιστών να διασκεδάζουν στους δρόμους και τις πλατείες της πόλης. Το ίδιο σκηνικό θα επικρατεί και την Κυριακή 7 Ιανουαρίου.

Τη Δευτέρα 8 Ιανουαρίου αναβιώνει η «Πατερίτσα» με την παρέλαση των καρναβαλιστών. Με αφετηρία τον αύλειο χώρο του Δημαρχιακού Μεγάρου, στις 14.00, θα ξεκινήσει η Παρέλαση και, μέσω της οδού Μητροπόλεως, θα φτάσουν στην πλατεία Ομονοίας, με κατάληξη στην πλατεία Αδελφών Εμμανουήλ, στη συνοικία Ντολτσό.

Τα «Σάγια» στη Νέα Καρβάλη Καβάλας

Άλλο ένα έθιμο εγγεγραμμένο στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς από το 2021 είναι τα ‘Σάγια’ στη Νέα Καρβάλη Καβάλας, προσφυγικό οικισμό που ιδρύθηκε το 1925 από Καππαδόκες πρόσφυγες από την Καρβάλη (Γκέλβερι) της Μικράς Ασίας.

Το δρώμενο αναβιώνει την παραμονή των Φώτων, 5 Ιανουαρίου. Μετά το μεσημέρι, μικροί και μεγάλοι, άνδρες και γυναίκες, μαζεύονται στην αίθουσα του Ιστορικού και Εθνολογικού Μουσείου της Καππαδοκίας, όπου είναι η έδρα της Στέγης Πολιτισμού Νέας Καρβάλης και του Κέντρου Καππαδοκικών Μελετών.

Οι νέοι μεταμφιέζονται σε κερασφόρα όντα με μάσκες και κουδούνια (Σάγια). Αρχηγός των Σάγια είναι ένας μεγαλύτερος σε ηλικία νέος που ξεχωρίζει γιατί είναι ντυμένος με παλιά μαύρα ρούχα, με άσπρο «φούμο» (αλεύρι) στο πρόσωπο (νεκρική μορφή), δεν έχει χέρια παρά ένα ξύλο που περνιέται από την πλάτη του και προεξέχει από τα μανίκια, έτσι ώστε να μοιάζει με σκιάχτρο (σαν αυτά που βάζουν οι γεωργοί στα χωράφια).

Η πομπή ξεκινάει από το Μουσείο με το απολυτίκιο των Θεοφανείων. Μπροστά πηγαίνει η πίτα των Θεοφανείων με ένα κερί επάνω, ο δίσκος με τον Σταυρό, από πίσω οι κυρίες με τις Εικόνες και τα αναμμένα κεριά στα χέρια, πιο πίσω η Καμήλα με όλη την κομπανία και τα Σάγια που καλαντίζουν και πειράζουν τους περαστικούς και τις νοικοκυρές. Καταλήγουν στην πλατεία του χωριού όπου ανάβουν μεγάλη φωτιά, πηδούν από πάνω, χορεύουν και γλεντούν.

Δρώμενα σε χωριά της Δράμας


Επί τρεις ημέρες, από ανήμερα των Θεοφανείων έως και στις 8 Ιανουαρίου, σε διάφορα χωριά του νομού Δράμας αναβιώνουν λαϊκά δρώμενα κάποια από τα οποία έχουν καταφέρει να εγγραφούν στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας.

Οι «Αράπηδες Μοναστηρακίου Δράμας», δρώμενο εγγεγραμμένο στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας, από τον Φεβρουάριο του 2022, αναβιώνουν στο χωριό Μοναστηράκι (4 χλμ. από Δράμα) ανήμερα των Θεοφανείων. Η προετοιμασία ξεκινά από την παραμονή.

Οι «Αράπηδες» φορούν μαύρες ποιμενικές κάπες που καλύπτουν ολόκληρο το σώμα και υψικόρυφες προσωπίδες από δέρματα αιγοπροβάτων. Στη μέση τους κρεμούν τρία μεγάλα κουδούνια ή μπατάλια και στα χέρια τους έχουν ένα μεγάλο ξύλινο σπαθί και ένα σακουλάκι στάχτη του Δωδεκαήμερου. Την «τσέτα» συνοδεύουν τοπικοί οργανοπαίχτες με παραδοσιακά όργανα (τρίχορδη μακεδονική λύρα, κεμενέ και νταϊρέ).

Τα Θεοφάνεια στο Παγονέρι (60 χλμ. από Δράμα), πρωταγωνιστούν τα «Χαράπια», δρώμενο αντίστοιχο με τους «Αράπηδες» με τη διαφορά ότι είναι διαφορετικές οι μάσκες που καλύπτουν τα πρόσωπά τους, τα κουδούνια κτλ.

Οι «Αράπηδες» γιορτάζονται και στον Ξηροπόταμο στις 7 Ιανουαρίου, του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου. Την ίδια μέρα, στον Βώλακα (36 χλμ. από Δράμα) αναβιώνουν τα «Χαράπια».

Στην Καλή Βρύση (22 χλμ. από Δράμα) στις 6,7 και 8 Ιανουαρίου αναβιώνουν τα «Μπαμπούγερα», δρώμενο το οποίο και αυτό από τον Αύγουστο του 2023 είναι ενταγμένο στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας. Τα Θεοφάνεια, μετά τον Αγιασμό των Υδάτων, οι «Μπαμπούγεροι» ξεχύνονται στους δρόμους της Καλής Βρύσης. Άντρες μεταμφιεσμένοι ζωόμορφα, ζωσμένοι με βαριά κουδούνια, με το σακίδιο στάχτης που κρατούν στο χέρι χτυπούν τον κόσμο για να ξορκίσουν το κακό. Στις 8 Ιανουαρίου γίνεται αναπαράσταση σατυρικού διονυσιακού γάμου και στη συνέχεια ακολουθεί γλέντι.

Στην Πετρούσα (14 χλμ. από Δράμα) στις 6,7 και 8 Ιανουαρίου αναβιώνει το αρχέγονο δρώμενο «Μπάμπιντεν» , όπου κυρίαρχο σύμβολο είναι η καμήλα. Άντρες ντύνονται «αράπηδες» με δέρματα ζώων, ζώνονται κουδούνια, βάφουν το πρόσωπό τους με κάρβουνο και ξεχύνονται στους δρόμους με τη συνοδεία της λύρας και του νταχαρέ προκαλώντας εκκωφαντικό θόρυβο, για να ξορκίσουν το κακό και να καλέσουν τη γη να ξυπνήσει. Η πομπή ξεκινάει το βράδυ των Θεοφανείων και στο τέλος της βραδιάς ανάβουν μεγάλες φωτιές. Στις 7 Ιανουαρίου ξεκινάει το «φώτισμα» του χωριού με μπροστάρισσα την καμήλα, την οποία συνοδεύουν οι «αράπηδες» και οι «γκιλίγκες» (άντρες ντυμένοι με την τοπική γυναικεία φορεσιά). Η «ομάδα» συνοδεία τοπικών μουσικών οργάνων περιφέρεται στις γειτονιές του χωριού. Στις 8 Ιανουαρίου γίνεται αναπαράσταση οργώματος και άλλων εργασιών και το «Μπάμπιντεν» κορυφώνεται με γλέντι.

Σημειώνεται ότι το δρώμενο «Μπάμπιντεν» βρίσκεται στο Β’ στάδιο διαδικασίας εγγραφής στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας.

«Μπουμπουσάρια» στη Σιάτιστα

Μετά τις «Κλαδαριές» που αναβίωσαν προπαραμονή Χριστουγέννων στη Σιάτιστα του Δήμου Βοΐου, στο νομό Κοζάνης, σειρά έχουν τα «Μπουμπουσάρια». Στις 5 και 6 Ιανουαρίου αναβιώνει το έθιμο όπου άντρες, γυναίκες και παιδιά μεταμφιέζονται και σατιρίζουν παρελαύνοντας και χορεύοντας στις πλατείες και τους δρόμους της γραφικής κωμόπολης.

Αγιασμός των υδάτων και ιπποδρομίες στη Νάουσα


Στη Νάουσα και συγκεκριμένα στο Άλσος του Αγίου Νικολάου, ανήμερα των Θεοφανείων γίνεται ο Αγιασμός των Υδάτων όπου τολμηροί κολυμβητές πέφτουν στα παγωμένα νερά της Αράπιτσας για να πιάσουν τον Σταυρό. Στη συνέχεια αναβιώνει το έθιμο των ιπποδρομιών από τον Ιππικό Όμιλο Νάουσας «Ο Πήγασος», με τους ιππείς να μπαίνουν με τα άλογά τους μέσα στο ποτάμι.
ΑΡΓΟΛΙΚΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ
Ι ΚΤΕΟ ΑΡΓΟΛΙΔΟΣ ΣΑΛΑΠΑΤΑΣ