Ναύπλιο: Περνάει από το Κ.Α.Σ. η αντιμετώπιση των κατολισθήσεων στο μονοπάτι της Αρβανιτιάς

Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο θα συνεδριάσει, την Τρίτη 16 Ιανουαρίου 2024 και ώρα 14:00 στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Πολιτισμού, Μπουμπουλίνας 20, Αθήνα και ανάμεσα στα θέματα της ημερήσιας διάταξης είναι και αυτό της Αρβανιτιάς στο Ναύπλιο.

Συγκεκριμένα στο 22ο θέμα διαβάζουμε:

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ

Εισηγητής: Θ. Βλαχούλη

Έγκριση ή μη για το φυσικό αντικείμενο εφαρμοσμένου ερευνητικού έργου με τίτλο: «ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΑΤΟΛΙΣΘΗΤΙΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΜΕ ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ ΜΕΘΟΔΟΥΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ «ΜΟΝΟΠΑΤΙ ΑΡΒΑΝΙΤΙΑΣ», Δήμου Ναυπλιέων.

Η εισήγηση της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αργολίδας στις 13/12/2022

 

ΘΕΜΑ: Διαβίβαση μελέτης με τίτλο
«Έρευνα και αντιμετώπιση κατολισθητικού κινδύνου με καινοτόμες μεθόδους στην περιοχή “Μονοπάτι Αρβανιτιάς” στην Ακροναυπλία δ. Ναυπλιέων»

Σας αποστέλλουμε την μελέτη με τίτλο «Έρευνα και αντιμετώπιση κατολισθητικού κινδύνου με καινοτόμες μεθόδους στην περιοχή “Μονοπάτι Αρβανιτιάς” στην Ακροναυπλία δ. Ναυπλιέων» και σας κάνουμε γνωστά τα ακόλουθα:

Η Ακροναυπλία αποτελεί τη βραχώδη απόληξη της χερσονήσου του Ναυπλίου στο μυχό του Αργολικού κόλπου, με μέγιστο ύψος 85 μ., μέγιστο μήκος 800 μ. και μέγιστο πλάτος περίπου 250 μ. Επάνω στην βραχώδη αυτή χερσόνησο υψώνεται το Κάστρο της Ακροναυπλίας, που αποτελούσε τον περιτειχισμένο οικισμό της πόλης από την αρχαιότητα έως και τα τέλη του 17ου αιώνα. Η οχύρωσή του, η οποία περιλάμβανε εξωτερικό περίβολο και εγκάρσια τείχη, με πύργους, προμαχώνες, διαβατικά και πύλες, έχει καταστραφεί σε μεγάλο βαθμό. Πρόκειται για μέγιστης σπουδαιότητας αρχαιολογικό χώρο του Ναυπλίου, που έχει χαρακτηριστεί ως βυζαντινό μνημείο με το Β.Δ. 25.02.1922 (ΦΕΚ 28/Α/26.02.1922) και ως αρχαιολογικός χώρος και ιστορικό διατηρητέο μνημείο με την Υ.Α. 11707/14.06.1966 (ΦΕΚ 429/Β/08.07.1966).

Το σύνολο του Κάστρου της Ακροναυπλίας με βάση την διάκριση από δυτικά προς τα ανατολικά διακρίνεται σε επιμέρους περιοχές, όπως είναι η περιοχή του Ρωμέϊκου κάστρου, η περιοχή της Πύλης Sagredo - Πύργου Ωρολογίου, η περιοχή της Δεξαμενής, η περιοχή του Τείχους Gambello, η περιοχή Νοσοκομείου-Αγίων Αναργύρων, η περιοχή του Ανατολικού τείχους, η περιοχή του Ξενοδοχείου ΞENIA και η περιοχή των Προμαχώνων Tόρων και Grimani.

Ειδικότερα τα μνημεία που περιλαμβάνει είναι:

- Ρωμέϊκο κάστρο (Ναός των Αγίων Θεοδώρων, κτήριο πυριτιδαποθήκης, ερείπια ναού Αγίου
Ανδρέα, λείψανα θεμελίων οικιών μεσαιωνικού οικισμού, τείχη μυκηναϊκά, ελληνιστικά,
μεσαιωνικά και ενετικά)

- Πύλης Sagredo - Πύργος Ωρολογίου (Προμαχώνας Dolfin, Ενετική πύλη, τείχη μυκηναϊκά,
ελληνιστικά, μεσαιωνικά και ενετικά.

- Περιοχή του Τείχους Gambello (Εγκάρσιο διαχωριστικό τείχος φράγκικου και ρωμέϊκου
κάστρου, μεσαιωνικός Πύργος, διατείχισμα Gambello, πύλες και διαβατικά τείχους
Gambello, ερείπια μεσαιωνικής οικίας).

- Περιοχή του Ανατολικού τείχους, (ανατολικό τείχος και πύργος βυζαντινού κάστρου,
φραγμένη πύλη ανατολικού τείχους, νότια Ενετική πύλη, βόρειο βυζαντινό τείχος με
φράγκικες και ενετικές επεμβάσεις, ερείπια στρατιωτικού νοσοκομείου Καποδίστρια)

- Κάστρο Toron (Πύλη Toron, Προμαχώνας Toron)

- Προμαχώνας Grimani (Ενετικός προμαχώνας και τείχη)
Το μονοπάτι της Αρβανιτιάς συνδέει το δυτικό άκρο της πόλης του Ναυπλίου (περιοχή προμαχώνα πέντε αδέλφια) με την ομώνυμη παραλία. Πρόκειται για πεζόδρομο με κυμαινόμενο πλάτος 3,0 έως 5,0 και μήκος 1.000,0 μ. Ξεκινώντας από την πόλη ακολουθεί πορεία προς ΝΔ και μετά το ακρωτήριο στρέφεται προς Α. 

Η διάνοιξη στην σημερινή του μορφή προέκυψε από επεμβάσεις του 20ου αι. στο φυσικό απότομο βραχώδες πρανές της χερσονήσου. Στην αρχή και το τέλος της διαδρομής η επέμβαση περιελάμβανε διαμόρφωση εδάφους και αντιστηρίξεις πρανών, αλλά στο μεσαίο τμήμα πραγματοποιήθηκαν εκβραχισμοί και κατασκευή αναλημμάτων αντιστήριξης.

Κατά το παρελθόν έχουν πραγματοποιηθεί πτώσεις βράχων κατά μήκος του πεζόδρομου, όχι πάντως με ιδιαίτερη έντονη συχνότητα και δεν αφορούσαν μεγάλα μεγέθη λίθων. Η τελευταία πτώση έγινε το 2018. Ωστόσο, και με δεδομένο ότι ο πεζόδρομος αποτελεί πολυσύχναστο σημείο στην περίμετρο της πόλης, ο Δήμος Ναυπλιέων απαγόρευσε την κυκλοφορία ήδη από το 2019.

Στις 9.07.2021 υπογράφηκε η προγραμματική σύμβαση μεταξύ ΥΠΠΟΑ, Δήμου Ναυπλιέων, Δημοτικού Λιμενικού Ταμείου Ναυπλίου και Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου (ΕΚΠΑ), για το εφαρμοσμένο ερευνητικό έργο με θέμα «Έρευνα και αντιμετώπιση κατολισθητικού κινδύνου με καινοτόμες μεθόδους στην περιοχή Μονοπάτι Αρβανιτιάς δ. Ναυπλιέων». Σύμφωνα με αυτήν οι κύριοι παράγοντες που συμβάλλουν στην περίπτωση των καταπτώσεων είναι:

(i) Βροχοπτώσεις και αποσάθρωση (ii)Σεισμική δραστηριότητα
(iii) Ανθρωπογενείς επεμβάσεις

Για την αντιμετώπιση όλων των προβλημάτων προτείνονται τα ακόλουθα τεχνικά έργα:

Α. Αγκυρώσεις βράχων με μεταλλικά ανοξείδωτα αγκύρια (συνολικά 43 αγκύρια) που καλύπτουν όλη την περιοχή επέμβασης.

Β. Καθαιρέσεις επισφαλών τμημάτων (εκβραχισμοί). Θα καθαιρεθούν επικρεμάμενα τμήματα βράχων με μέγιστο όγκο 5 κ.μ. καθενός από αυτά. Σύμφωνα με την μελέτη έχουν εντοπιστεί και πρόκειται να απομακρυνθούν 100,0 κ.μ. επισφαλών τεμαχίων βράχων.

Γ. Τοποθέτηση αγκυρωμένου μεταλλικού πλέγματος. Πρόκειται για ενισχυμένο συρματόπλεγμα από χάλυβα που θα τοποθετηθεί επί των επισφαλών τμημάτων βραχομάζας σε 11
2θέσεις με συνολική επιφάνεια κάλυψης 3.344 τ.μ. Η επιφάνεια του πλέγματος ακολουθεί το φυσικό ανάγλυφο, αγκαλιάζοντάς το.

Δ. Τοποθέτηση πλήρως αγκυρωμένου πλέγματος από γαλβανισμένα συρματόσχοινα. Πρόκειται για αντίστοιχη εργασία όπως ανωτέρω (Γ.) αλλά αφορά πλέγμα βαρέως τύπου (υψηλής αντοχής) με συνολική επιφάνεια επέμβασης 223 τ.μ. Με αντίστοιχο τρόπο και εδώ η επιφάνεια του πλέγματος ακολουθεί το φυσικό ανάγλυφο.

Ε. Τοποθέτηση φρακτών ανάσχεσης καταπτώσεων. Πρόκειται για ενισχυμένο συρματόπλεγμα ύψους 5,0 έως 6,0 μ. που τοποθετείται κάθετα στην επιφάνεια της πλαγιάς, με γραμμική διάταξη προκειμένου να συγκρατήσει από την πτώση τους και να εγκλωβίσει τελικά, τους λίθους ή τα βράχια που θα φύγουν από την θέση τους και θα πέσουν. Συνολικά προτείνονται 6 φράκτες συνολικού μήκους 580 μ.

ΣΤ. Κατασκευή στεγάστρου. Για το τμήμα εκατέρωθεν της μικρής σήραγγας («σπηλιά του Δεσπότη») προτείνεται η κατασκευή μεταλλικού στεγάστρου συνολικού μήκους 19,0 μ.

Η Εφορεία μας επισημαίνει τα ακόλουθα:

Ο βράχος της Ακροναυπλίας αποτελεί την φυσική οχύρωση της πόλης του Ναυπλίου, η οποία βρισκόταν επί του υψώματος από την μυκηναϊκή εποχή έως τις αρχές του 18ου αι. Η νότια πλευρά, απρόσιτη και δύσβατη, διατηρήθηκε χωρίς καμία οχύρωση στο μεγαλύτερο τμήμα της. Τα περιμετρικά τείχη που υφίστανται στην περιοχή επέμβασης αποτελούσαν μικρού ή μεσαίου μεγέθους κατασκευές, καθώς την φυσική άμυνα προσέφερε ο απότομος, σχεδόν κατακόρυφος έως την θάλασσα, βράχος. Για τον λόγο αυτό, όλη η περιοχή διατηρήθηκε αλώβητη έως σήμερα, χωρίς ίχνος ανθρώπινης επέμβασης, με εξαίρεση της κατασκευή του πεζόδρομου.

Η αντιμετώπιση και εν τέλει ο περιορισμός του πιθανού κινδύνου, στην περιοχή του πεζόδρομου της Αρβανιτιάς σύμφωνα με την προτεινόμενη μελέτη, αποτελεί μια μεγάλη επέμβαση που για την ολοκλήρωσή της θα απαιτηθούν τεράστιοι πόροι (6,5 εκ. € σύμφωνα με τον προϋπολογισμό). Παράλληλα η επέμβαση στο φυσικό τοπίο και το μνημειακό περιβάλλον θα είναι έντονη και μόνιμη, καθώς με απλές μετρήσεις εκτιμάται ότι το 1⁄4 της επιφάνειας των βραχωδών πρανών θα πρέπει να προστατευθεί με πλέγματα (7.000,0 τ.μ. επιφάνειας πλεγμάτων για 28.000,0 τ.μ. επιφάνειας βραχωδών πρανών).

Η Εφορεία μας αναγνωρίζει τη αναγκαιότητα της επέμβασης στο μέτωπο αυτό που έχει μείζονα αρχαιολογική αξία, δεν διαθέτει ωστόσο υπαλλήλους με ειδικές επιστημονικές γνώσεις ώστε να εκφέρει γνώμη επί των ειδικών παρεμβάσεων που προτείνονται από τη μελέτη. 

Η άποψη μας συναρτάται κυρίως με το αισθητικό αποτέλεσμα μετά το σύνολο των παρεμβάσεων, το οποίο θεωρούμε ότι θα είναι μεγάλης τάξεως επέμβαση που σίγουρα θα επηρεάσει την όψη του μνημείου όπως το γνωρίζουμε διαχρονικά. Πιστεύουμε ότι θα ήταν αρκετά βοηθητικό να καταρτιστεί ένας κατάλογος εκ μέρους των μελετητών, με τον βαθμό προστασίας που θα προσφέρει κάθε μία από τις προτεινόμενες επεμβάσεις, ώστε αν είναι εφικτό κάποιες από αυτές να παραληφθούν. Παράλληλα θα πρέπει να αναζητηθούν άλλες, λιγότερο επεμβατικές μέθοδοι για τον περιορισμό του κινδύνου.

Κατά τα λοιπά και προκειμένου να αποδοθεί και πάλι στο κοινό η διαδρομή, δεν έχουμε αντίρρηση για την έγκριση της μελέτης, η οποία έχει γίνει και από κορυφαία ομάδα ειδικών επιστημόνων και παρακαλούμε να καταβληθεί προσπάθεια να συμπεριληφθούν οι παρατηρήσεις μας στην μελέτη εφαρμογής.