Αυτή η όμορφη ακτή παλαιότερα φιλοξενούσε λίγα σπίτια και ξεκίνησε να επεκτείνεται όταν Κρητικοί εγκαταστάθηκαν στην Πελοπόννησο, είτε για να συμμετάσχουν στον επαναστατικό αγώνα είτε για να ξεφύγουν από τον κατακτητή της Κρήτης, Μεχμέτ Αλή.
Το Τολό στην Ιστορία
Ο πρώτος που κατέγραψε την ύπαρξη του Τολού, του χωριού που βρίσκεται κοντά στην Ασίνη, ήταν ο αρχαίος ποιητής Όμηρος στην Ιλιάδα. Στην περιγραφή του, αναφέρει την Ερμιόνη ως “κατά κόλπον εχούσα την Ασίνην.” Κατά τη διάρκεια του Τρωικού Πολέμου, ο Αγαμέμνον ξεκίνησε τον στόλο του από το Τολό με προορισμό την Αυλίδα.
Παρά το γεγονός ότι το χωριό παρέμεινε ακατοίκητο κατά τους επόμενους αιώνες, αποτελούσε ασφαλές καταφύγιο για όσους επιθυμούσαν να κατακτήσουν την περιοχή. Κατά τον 17ο αιώνα, η Βενετική Κυβέρνηση ανέθεσε στον Μοροζίνι το καθήκον να εκδιώξει τους Τούρκους από το Ναύπλιο, με αποτέλεσμα να συγκεντρωθεί ένας ενισχυμένος στρατός, συμπεριλαμβανομένων πολλών Κρητικών, που κατευθύνθηκαν προς τον Αργολικό κόλπο από την Κρήτη.
Μετά την επιτυχημένη κατάκτηση της Πελοποννήσου, ο στρατός του Μοροζίνι αφήνει απροστάτευτους τους Κρητικούς, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στα Ναύπλιο και Άργος. Κατά τον 19ο αιώνα, πολλοί Κρητικοί, που κατέφυγαν ως πρόσφυγες, βρίσκουν καταφύγιο στην περιοχή για να αποφύγουν την κυριαρχία του Μεχμέτ Άλη.
Περιγράφοντας το τοπίο, πέρα από τη βραχονησίδα της Ρόβμης και απέναντι από την παραλία του Τολού, αναφέρεται σε μια άλλη βραχονησίδα, το Δασκαλιό. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, το εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής στην περιοχή χρησίμευε ως κρυφό σχολειό κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Εκεί, τα παιδιά των ψαράδων διδάσκονταν την ελληνική γλώσσα και ιστορία, ενισχύοντας έτσι την εθνική τους συνείδηση.
Τον Μάρτιο του 1831, μια σημαντική πρωτοβουλία ξεκινά με το ψήφισμα του Καποδίστρια προσπαθώντας να αποκαταστηθούν οι Έλληνες που εγκατέλειψαν τα σπίτια τους για να στηρίξουν τον αγώνα υπέρ της δικαιοσύνης. Το ψήφισμα επισημαίνει ότι είναι εθνική υποχρέωση να παρέχεται υποστήριξη σε όσους Έλληνες έχασαν τα σπίτια τους κατά τη διάρκεια του αγώνα, επιτρέποντάς τους να επανεγκατασταθούν στο νέο ελληνικό κράτος.
Τον Οκτώβριο του 1834, με το Βασιλικό Διάταγμα αριθ. 1651, πραγματοποιείται η επίσημη οικιστική διαδικασία του Τολού, που πλέον ονομάζεται “Δήμος Μινώα”. Ο νέος οικισμός περιλαμβάνει επίσης τους οικιστικούς οικισμούς Ίρια, Αυγό και Σωληνάρι.
Στο πλαίσιο της διαδικασίας ιδρύσεως, ορίζεται η κατασκευή μιας πόλης με την ονομασία Μινώα στο λιμάνι του Τολού. Καλούνται οι διασπαρμένοι Κρήτες να εγκατασταθούν σε αυτήν, ενώ επιτρέπεται σε αγωνιστές και κατοίκους, αν και λίγοι σε αριθμό, να συγκροτήσουν έναν ιδιαίτερο Δήμο, τον Δήμο Μίνωας, με βάση το όνομα του βασιλιά της Κρήτης Μίνωα.
Κατά την εποχή εκείνη, οι κάτοικοι της περιοχής ανέρχονταν σε 1060 άτομα. Κάθε οικογένεια λαμβάνει 300 δραχμές, ένα βόδι, 30-50 εκτάρια γης και γεωργικά εργαλεία.
Λόγω της άγονης γης και της έλλειψης εμπειρίας στον γεωργικό τομέα, οι κάτοικοι στρέφονται στη θάλασσα και αφοσιώνονται στην αλιεία. Έτσι, το Τολό καταφέρνει να εξελιχθεί σε έναν από τους μεγαλύτερους αλιευτικούς οικισμούς στην Αργολίδα σήμερα.
Κρητικοί χορεύουν στο Τολό το 1920 – Φωτογραφία από τη συλλογή της Λίζας Κουτσαπλή
Το Τολό και ο αρχαιολογικός χώρος της Ασίνης στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο
Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, η περιοχή όπου βρισκόταν το ναυαρχείο των Γερμανών και των Ιταλών είχε μετατραπεί σε μια τραγική πραγματικότητα για τους κατοίκους. Η ζωή τους υπό την κατοχή ήταν άθλια, με τους ψαράδες να υποχρεούνται να παραδίδουν τα αλιεύματά τους στους κατακτητές, ενώ οι γυναίκες αναγκάζονταν να τους εξυπηρετούν.
Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, προέκυψαν καταστροφές, κλοπές αρχαιοτήτων και παράνομες ανασκαφές από τα εχθρικά στρατεύματα. Ο αρχαιολογικός χώρος της Ασίνης, που προσφέρονταν ως μαρτυρία του παρελθόντος, είχε μετατραπεί σε ιταλικό οχυρό, υποστηρίζοντας περαιτέρω καταστροφές.
Στις 20 Μαρτίου 1942, ο φύλακας Νικόλαος Μπικάκης ενημέρωσε την αρχαιολογική υπηρεσία για την καταστροφή που εκτυλίσσονταν. Ο εφορεύων Χρήστος Πέτρου απέστειλε έγγραφο στο Υπουργείο, αναφέροντας τα γεγονότα.
Ωστόσο, ο διοικητής της Ιταλικής Μεραρχείας απάντησε με εξαιρετική αδιαφορία, δηλώνοντας ότι η κατάσταση απαιτούσε προτεραιότητα για την ασφάλεια του στρατού, εκτιμώντας ότι τα αρχαία δεν αξιολογούνταν σε σύγκριση με αυτήν. Έτσι, η περίφημη αρχαιολογική περιοχή της Ασίνης υπέστη σοβαρές ζημιές κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.
Άποψη της πεδιάδας της Ασίνης. Πριν από χιλιάδες χρόνια αυτή η πεδιάδα ήταν κόλπος. Το 1922 η παραλία βρισκόταν πολύ πιό μέσα απ’ ότι σήμερα.
Οι εκδοχές για το όνομα του Τολού
Υπάρχουν δύο εκδοχές σχετικά με την προέλευση του ονόματος του Τολού.
Η πρώτη εκδοχή αναφέρεται σε έναν Φράγκο Επίσκοπο περίπου το 1200. Σύμφωνα με αυτήν την εκδοχή, ο Φράγκος Επίσκοπος προσέδωσε την περιοχή το όνομα “De l’eau” στα γαλλικά, το οποίο προφέρεται “ντελό” και σημαίνει “νερό”.
Η δεύτερη εκδοχή συνδέεται με την άφιξη του Μοροζίνι από την Κρήτη, ο οποίος αποβιβάστηκε στο Τολό. Οι Βενετοί, μετά την άφιξή του, το ονόμασαν “Port-Aulon”, το οποίο προφέρεται “Πορτ-Ολών”.
Το Τολό σήμερα
Το πρώτο ξενοδοχείο λειτούργησε στο Τολό το 1954, σηματοδοτώντας την έναρξη μιας νέας εποχής. Σήμερα, η παραθαλάσσια περιοχή της Αργολίδας έχει εξελιχθεί σε έναν δημοφιλή καλοκαιρινό τουριστικό προορισμό, με πλήθος ξενοδοχείων και καταστημάτων που διατείνονται κατά μήκος της παραλίας.
Το 1996, στην πλατεία Αγνής Μποτζάκη, ανέγερθε ένα μνημείο για τους Κρήτες απόδημους, συνοδευόμενο από μια ποιητική μαντινάδα που αναδεικνύει την ιστορία και την προσφορά τους:
Το πρώτο ξενοδοχείο λειτούργησε στο Τολό το 1954, σηματοδοτώντας την έναρξη μιας νέας εποχής. Σήμερα, η παραθαλάσσια περιοχή της Αργολίδας έχει εξελιχθεί σε έναν δημοφιλή καλοκαιρινό τουριστικό προορισμό, με πλήθος ξενοδοχείων και καταστημάτων που διατείνονται κατά μήκος της παραλίας.
Το 1996, στην πλατεία Αγνής Μποτζάκη, ανέγερθε ένα μνημείο για τους Κρήτες απόδημους, συνοδευόμενο από μια ποιητική μαντινάδα που αναδεικνύει την ιστορία και την προσφορά τους:
Θε μου και νάταν μπορετό, να γιάερνα στη Κρήτη,
να έβλεπα να θώρουνε, το πατρικό μου σπίτι
