Βασίλειος ο Μέγας, Ιωάννης ο Χρυσόστομος, Γρηγόριος Ναζιανζηνός ή Θεολόγος
Τι ήταν όμως αυτοί οι άγιοι;
Ήταν πρώτα πρώτα σοφοί, υποστηρικτές της Παιδείας και γι’ αυτό σήμερα καθιερώθηκε να είναι γιορτή των γραμμάτων και της Παιδείας. Το ότι η σοφία είναι μία από τις αξίες της ελληνικής μας παράδοσης το φανερώνει το τραγουδάκι που λέμε όταν γιορτάζει κάποιος: να ένας σοφός. Αλλά να μην είναι σοφός για τον εαυτό του: παντού να σκορπίζει της γνώσης το φως. Έτσι έκαναν κι οι Τρεις Ιεράρχες, με τα βιβλία τους, το έργο τους, τις επιστολές και τα κηρύγματά τους. Ήθελαν να κάνουν και τους άλλους σοφούς, ήταν Δάσκαλοι.
Όταν λέμε σοφοί μπορούμε να πούμε ότι ήταν οι πιο μορφωμένοι άνθρωποι της εποχής τους, αλλά και πολύ ανοιχτόμυαλοι. Δεν αρκεί μόνο να είσαι σοφός, να έχεις πολλές γνώσεις, σοφός πάει να πει να είσαι και έξυπνος, να καταλαβαίνεις, να κατανοείς, να διακρίνεις το σωστό, το δίκαιο, το ωφέλιμο. Αυτό έκαναν και οι Τρεις Ιεράρχες. Πρώτα πρώτα σπούδασαν στην Φιλοσοφική Σχολή της Αθήνας, παρότι δεν ήταν χριστιανική σχολή, ήταν των ειδωλολατρών, της παλιάς θρησκείας των Ελλήνων. Μίλησαν όμως για την αξία της αρχαίας ελληνικής Παιδείας. Ξέρετε αυτό δεν ήταν εύκολο να το υποστηρίξει κανείς τότε. Είμαστε στον 4ο αιώνα μ.Χ.. Μόλις έχουν σταματήσει οι διωγμοί κατά των χριστιανών. Το 313 υπογράφτηκε το διάταγμα των Μεδιολάνων για την ανεξιθρησκία. Λοιπόν, δεν ήταν εύκολο να υποστηρίξει κανείς ότι τα γράμματα, όσα είχαν πετύχει οι αρχαίοι Έλληνες, που ήταν φυσικά ειδωλολάτρες είχαν μεγάλη αξία και θα έπρεπε οι χριστιανοί να τα μελετούν, να τα σέβονται και να τα προστατεύουν. Υπήρχε μίσος, πάθη μεγάλα, όπως είναι λογικό μετά από τόσο άγριους διωγμούς να μιλήσει κανείς για την αξία των έργων των ειδωλολατρών.
Τιμάμε τα γράμματα λοιπόν. Και τι το σπουδαίο έχουν τα γράμματα; «Εμείς», θα μου πείτε,«το βαριόμαστε το διάβασμα, τα βιβλία είναι κουραστικά, οι δάσκαλοι μάς προκαλούν νύστα», κι εγώ φοβάμαι ότι κάτι τέτοιο σας προκαλώ τώρα. Κι όμως τα γράμματα, οι γνώσεις, παιδιά, είναι το όπλο σας για να μείνετε ελεύθεροι, να μην εξαρτιέστε από άλλους, αυτούς που κατέχουν την εξουσία της γνώσης να σας έχουν του χεριού τους. Η παιδεία μάς δίνει τη δυνατότητα να γνωρίσουμε και να καταλάβουμε τον κόσμο γύρω μας κι έτσι να έχουμε δική μας γνώμη, να μην μας επιβάλει κανείς τη δική του. Αν θέλουμε να είμαστε ελεύθεροι κι όχι σκλάβοι των άλλων, των πιο μορφωμένων, πρέπει να μορφωθούμε εμείς.
Δεν αρκούν όμως μόνον η γνώση και η εξυπνάδα. Τόσα απαίσια έργα έγιναν από ανθρώπους με μυαλό και γνώσεις. Προχτές ήταν η επέτειος του Ολοκαυτώματος, η επιστημονικά σχεδιασμένη εξόντωση 6.000.000 ανθρώπων. Τη σχεδίασαν άνθρωποι επιστήμονες και πολύ έξυπνοι και γι’ αυτό δυστυχώς διέπραξαν ένα τόσο τερατώδες έγκλημα. Τι άλλο χρειάζεται, λοιπόν, και τι άλλο ήταν οι ίδιοι οι Τρεις Ιεράρχες; Ήταν Άγιοι, δηλαδή έζησαν με αγάπη για τον συνάνθρωπο. Δε θα μιλήσω αναλυτικά για το έργο τους, θα πω μόνο ότι ο Μέγας Βασίλειος είναι ο καλός μας Άι Βασίλης, τόσο αγαπητός έμεινε στον απλό λαό. Ναι, ο ίδιος είναι, δεν είναι εκείνος ο χοντρομπαλάς που κάνει «χοχοχο» και έρχεται από τον Βόρειο Πόλο. Εκείνος ανήκει σε άλλον πολιτισμό, σεβαστό βεβαίως, αλλά ο δικός μας «Άγιος Βασίλης έρχεται από;» Από την Καισαρεία. Σωστά; Πού είναι αυτή η πόλη; Στη Μικρά Ασία. Εκεί που γεννήθηκε η φιλοσοφία, εκεί γεννήθηκαν και ο Μέγας Βασίλειος και ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Στην ελληνικότατη Μικρά Ασία. Κι αυτός ο Μέγας Βασίλειος λοιπόν έχτισε νοσοκομεία για τους βαριά άρρωστους που τους φρόντιζε και ο ίδιος και μάλιστα από μία τέτοια ασθένεια πέθανε και ο ίδιος μόλις 50 ετών.
Τέλος, οι Τρεις Ιεράρχες συνδυάζουν και μία άλλη ιδιότητα, εκτός από τη σοφία και την αγιότητα, δηλαδή την άπειρη καλοσύνη. Ήταν και υπερασπιστές της δικαιοσύνης. Ό,τι στραβό έβλεπαν αντιδρούσαν και αυτό το πλήρωσαν και μάλιστα ακριβά. Μόνο να σας πω ότι ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος πέθανε στην εξορία ενώ ο Γρηγόριος ο Θεολόγος προτίμησε να παραιτηθεί από τη θέση του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, το ανώτερο τότε χριστιανικό αξίωμα, παρά να παραμείνει ενώ είχαν ξεσπάσει ταραχές και τον κατηγόρησαν άδικα.
Δεν αρκεί λοιπόν, κάποιος να είναι έξυπνος και σοφός, αλλά πιο σπουδαίο είναι να κάνει το καλό, να ζει με αγάπη και να μην ανέχεται την αδικία. Κι αυτό είναι που κάνει έναν άνθρωπο ολοκληρωμένο, έναν άνθρωπο με πραγματική Παιδεία, σαν αυτή που θέλουμε να σας προφέρουμε. Ας φύγουμε λοιπόν, έχοντας στο μυαλό μας ότι «ναι αξίζει να μελετώ και να μάθω όσα μου προσφέρονται, να είμαι καλύτερος άνθρωπος με σεβασμό και αγάπη για τους άλλους και να ζητώ το δίκιο».
Τάσος Χατζηαναστασίου, διευθυντής Γενικού Λυκείου Αγίας Τριάδας
