Φανή Καραφύλλη: Οι συνθήκες και η σκληρή πραγματικότητα δεν μας επιτρέπουν πολλές φορές να ζήσουμε το «παραμύθι μας» ή μια «ζωή σαν παραμύθι!»

Πώς να κρυφτείς απ’ τα παιδιά; Έτσι κι αλλιώς τα ξέρουν όλα.

Μια συζήτηση με τη συγγραφέα του παιδικού βιβλίου «Ο Φαέθων, ένα μαγικό αστεράκι!» από τις εκδόσεις Αποστακτήριο. Ναύπλιο-Αθήνα και ενδιάμεσα η κοινή γενέθλια πόλη, ο Βόλος, ένα Σάββατο του Μάη.

Της Γκέλης Ντηλιά

Πώς επιδρά η λογοτεχνία στη ζωή των ανθρώπων και ειδικά των παιδιών;

Η ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων αποτελεί μια παιδευτική διαδικασία, η οποία συμβάλλει στην πνευματική μας ανάπτυξη. «Διάβασε για να ζήσεις», έγραψε ο Γάλλος συγγραφέας της «Μαντάμ Μποβαρύ»,ΓκυστάβΦλωμπέρ. Η λογοτεχνία μας διδάσκει την ενσυναίσθηση, αναπτύσσει την κριτική μας σκέψη, βελτιώνει τη μνήμη μας, συμβάλλει στη μείωση του άγχους, μας επιτρέπει να ζούμε ζωές "άλλων".  Μεταδίδοντας στα παιδιά την αγάπη για τη λογοτεχνία, τα βοηθούμε να αναπτύξουν δεξιότητες σαν αυτές που αναφέρθηκαν παραπάνω. Άλλωστε, όπως έχει πει και ο Andre Maurois, «Το διάβασμα ενός καλού βιβλίου είναι σαν ένας διαρκής διάλογος κατά τον οποίο το βιβλίο ρωτά και η ψυχή απαντά».

Πιστεύεις στη διαχρονικότητα των ιστοριών στην παιδική λογοτεχνία ή είναι προτιμότερο να ανταποκρίνεται στα ενδιαφέροντα του παιδιού σήμερα;

Θεωρώ ότι πρέπει να υπάρχει ένας συνδυασμός και των δύο. Ιστορίες με ανεκτίμητα μηνύματα και αξίες, προσαρμοσμένες και ενταγμένες στα ενδιαφέροντα των παιδιών και το σήμερα, με τρόπο όμως που να τις καθιστά διαχρονικές.

Πώς θα μιλούσες στον παιδικό εαυτό σου;

Πρώτα θα με άκουγα. Στη συνέχεια θα μου μιλούσα τρυφερά, γλυκά, λέγοντας τις μεγαλύτερες αλήθειες με τον πιο όμορφο τρόπο. Θα με μάγευα ως παιδί και θα με έκανα να στοχαστώ σαν ενήλικας. Τουλάχιστον αυτό θα ήθελα και αυτό θα προσπαθούσα να κάνω.

Η πολιτεία στηρίζει αρκετά την παιδική λογοτεχνία;

Δεν έχει πέσει στην αντίληψή μου να κάνει κάτι το ιδιαίτερο η Πολιτεία  για την παιδική λογοτεχνία. Θεωρώ πως ό,τι γίνεται προς αυτόν τον τομέα γίνεται μέσα από προσωπική δουλειά και μεράκι.

Προτιμάς να διαλέξει το βιβλίο σου ένα παιδί ή ένας ενήλικας που θα του το χαρίσει;

Κάποιες φορές λόγω ηλικίας τα παιδιά δεν είναι σε θέση να επιλέξουν από μόνα τους ένα βιβλίο. Το θέμα είναι να αγαπήσουν το βιβλίο και στη συνέχεια αν είναι και σε θέση να το επιλέγουν και τα ίδια είναι ακόμη καλύτερα.

Τι θέματα θα σε ενέπνεαν;

Με εμπνέει καθετί που έχει να κάνει με τον άνθρωπο, τις σχέσεις του με τους άλλους, το περιβάλλον, τη διαφορετικότητα, την αγάπη, την καλοσύνη, τηνενσυναίσθηση, την ειρήνη και πολλά άλλα. Η έμπνευση μπορεί να έρθει από μια εικόνα, από κάτι που θα διαβάσω, από οπουδήποτε.

Πώς ένα βιβλίο συμβάλλει στη διαμόρφωση του χαρακτήρα ενός παιδιού;

Το παιδί ταυτίζεται τις περισσότερες φορές με τον ήρωα μιας ιστορίας ή ενός παραμυθιού ή τον απορρίπτει. Με αυτό τον τρόπο, αποφασίζει και για το δρόμο που θέλει να ακολουθήσει στη ζωή του. Μαθαίνει την αξία του καλού και του κακού, τις αληθινές και διαχρονικές αξίες της ζωής, τα ηθικά διδάγματα, τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα που έχει ένας άνθρωπος. Αποτυπώνεται μέσα του η εικόνα του καλού ανθρώπου και αυτό το βοηθά να διαχειριστεί ενδεχομένως παρόμοιες καταστάσεις που μπορεί να βιώνει και το ίδιο στο οικογενειακό του περιβάλλον παράλληλα με τον ήρωα της ιστορίας.

Πόσο αφορά το βιβλίο σου τους ενήλικες;

Το συγκεκριμένο βιβλίο αφορά και τους ενήλικες. Μιλάει για οικολογική συνείδηση, σεβασμό προς το περιβάλλον, ενσυναίσθηση και αποδοχή της διαφορετικότητας

Χανς Κρίστιαν Άντερσεν ή Αδελφοί Γκριμ;

Χανς Κρίστιαν Άντερσεν για τη διαχρονικότητα των ιστοριών του και για τα μηνύματα που περνά μέσα από τα παραμύθια του, όπως την αξία της εργατικότητας, της επιμονής, της ευγένειας, της ειλικρίνειας, της μεγαλοψυχίας, της λεπτότητας και πολλών άλλων.

Τα παραμύθια αποτελούν εν δυνάμει ιστορίες ενηλικίωσης;

Βεβαίως. Τα παραμύθια, αυτές οι υπέροχες ιστορίες με τις οποίες μεγαλώσαμε αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας. Έχουν γράψει μέσα μας και τα ανεκτίμητα και σπουδαία μηνύματα που πήραμε από αυτά καθόρισαν σε σημαντικό βαθμό την προσωπικότητά μας. Το παραμύθι διδάσκει, διαπαιδαγωγεί, ψυχαγωγεί και διαμορφώνει χαρακτήρες. 

Πόσο μεταμορφωτική δύναμη έχει η διήγηση ενός παραμυθιού;

Τα παραμύθια δρουν ευεργετικά και μεταμορφωτικά στον ψυχισμό του παιδιού. Μαθαίνει μέσα από αυτά να αγαπά τους συνανθρώπους του, να ζει αρμονικά με τους άλλους, να κοινωνικοποιείται, να προστατεύει το περιβάλλον, να μάχεται υπέρ της ειρήνης και της ελευθερίας και πολλά ακόμη. Τα παραμύθια συντελούν στο να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι, οξύνουν τη φαντασία του παιδιού και το βοηθούν να αναπτύξει όλες τις νοητικές και ψυχικές του ικανότητες. Υπό αυτή την έννοια, έχει μεταμορφωτική δύναμη ένα παραμύθι.

Όταν τελειώσει ένα βιβλίο, ο τελικός στόχος είναι το χαμόγελο;

Όχι μόνο το χαμόγελο! Και ο προβληματισμός και η αισιόδοξη ματιά για τα πράγματα και το μήνυμα ότι όλα γίνονται για κάποιο λόγο και πολλά ακόμη. Το «ζήσανε αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα» περιλαμβάνει πολύ περισσότερα από ένα χαμόγελο!

Πιστεύω ότι στην σκληρή εποχή που ζούμε, μικροί και μεγάλοι έχουμε ανάγκη από ένα παραμύθι για να ονειρευτούμε ξανά.

Ναι, έχουμε ανάγκη από ένα παραμύθι και από πολλά ίσως παραμύθια για να ονειρευτούμε ξανά, για να μπούμε στη θέση των παιδιών. Να νιώσουμε και πάλι παιδιά, να δούμε την άλλη πλευρά της ζωής, να γίνουμε περισσότερο δεκτικοί, να θυμηθούμε ότι όλα γίνονται για κάποιον λόγο, να πασπαλίσουμε τη ζωή μας με τη «μαγική αστερόσκονη των παραμυθιών» και να ζήσουμε το «παραμύθι μας». Οι συνθήκες και η σκληρή πραγματικότητα δεν μας επιτρέπουν πολλές φορές να ζήσουμε το «παραμύθι μας» ή μια «ζωή σαν παραμύθι!»

Τι χροιά έχει η φωνή του παιδιού μέσα σου;

Τρυφερή, γλυκιά, ποιητική!

Η ζωή είναι ωραία με το φως ή με τις σκιές της;

Η ζωή είναι ωραία με το φως γιατί η ζωή είναι φως, ωστόσο θα έπρεπε να φωτίζονται και τα σκοτάδια της και να μην μένει τίποτα στη σκιά!

Προορίζονται τα παιδικά βιβλία να είναι η βιβλία καληνύχτας;

Όχι απαραίτητα. Είναι πολύ ωραίο να διαβάζουμε στα παιδιά μας ένα όμορφο παραμύθι πριν κοιμηθούν, αλλά όχι μόνο τότε.

Η οικολογική συνείδηση των παιδιών πρέπει να καλλιεργείται από μικρή ηλικία;

Βεβαίως και πρέπει. Όλα ξεκινούν από τη μικρή ηλικία και όλα είναι θέμα παιδείας. Το σχολείο και η οικογένεια παίζουν σημαντικό ρόλο στην καλλιέργεια της οικολογικής συνείδησης.

Τι ευχή θα έκανες σε  ένα πεφταστέρι;

Να μην υπάρχουν παιδιά που πεινάνε και υποφέρουν, πόλεμοι, βία κάθε μορφής και να σωθεί ο πλανήτης μας!

Στη μυθολογία ο Φαέθων ήταν ένας τολμηρός νέος που έπαιξε με τη φωτιά και χάθηκε. Σύμφωνα με πληροφορίες αυτό το γεγονός σχετίζεται με κλιματικές αλλαγές από την εποχή του Σόλωνα.

Η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν ακραία καιρικά φαινόμενα εξαιτίας των ραγδαίων κλιματικών αλλαγών. Θεωρώ ότι έχουμε χάσει πολύτιμο χρόνο για τη λήψη δραστικών μέτρων και τα φαινόμενα θα είναι συχνότερα και πιο βίαια στο εγγύς μέλλον. Παραμερίζοντας συμφέροντα και οτιδήποτε άλλο, πρέπει να αφυπνιστούμε έστω και στο παραπέντε. Ο πλανήτης μας κινδυνεύει και μαζί με αυτόν και οι ζωές όλων μας. Ας αναλογιστούμε τι θα παραδώσουμε στα παιδιά μας και σε τι κόσμο θα ζήσουν.

Πώς θα ονόμαζες ένα δικό σου άστρο;

Το δικό μου αστέρι το ονόμασα Φαέθων γιατί εκτός των άλλων, σύμφωνα με τη μυθολογία πάντα, ήταν γιος του Ήλιου και προέρχεται από το αρχαίο ρήμα φαέθω που σημαίνει λάμπω. Ο Φαέθων σκορπίζει το φως του παντού και δίνει λύσεις στα προβλήματα που προκύπτουν…φωτίζει τις σκοτεινές πλευρές που μας κρατούν πίσω σε όλα!

Πόσο εύκολο είναι να διηγηθείς την σκληρή αλήθεια μέσα από ένα παιδικό βιβλίο;

Δεν είναι απλό όταν απευθύνεσαι σε παιδιά, οπότε πρέπει να είναι κανείς πολύ προσεκτικός και στα μηνύματα που θα περάσει και στις λέξεις και στις εκφράσεις που θα χρησιμοποιήσει για να μην φοβίσει, απογοητεύσει, δημιουργήσει λάθος εντυπώσεις. Η αλήθεια όσο σκληρή κι αν είναι, υπάρχει πάντα ο τρόπος να ειπωθεί χωρίς να πληγώσει.

Η Γκέλη Ντηλιά είναι ποιήτρια και συγγραφέας.