Του Τόλη Κοϊνη
Φαινομενικά. Έχουμε δυο νέους άντρες που φωτογραφίζονται στο μαντράκι του λιμενοβραχίονα. Αποπνέουν με την πόζα τους έναν αέρα αισιοδοξίας. Σίγουρα, για αυτούς το 1939 ήταν ένα έτος απλής ωρίμανσης.
Αρχίζω από αριστερά. Νίκος Λάμπρου. Το όνομά του δικαίως υπάρχει σε ένα δρόμο στον Συνοικισμό. Τότε ήταν γύρω στα 25. Γιος του θρυλικού επιχειρηματία Μιχάλη Λάμπρου (και αδερφός του αξέχαστου Λούη). Ο ανερχόμενος εκείνη την εποχή επιχειρηματίας στην πόλη μας. Το κατάστημά του στον Μεγάλο Δρόμο τα είχε όλα… κάντε καταμέτρηση: Βιβλιοπωλείο, χαρτοπωλείο, ζαχαροπλαστείο, εμπόριο ενδυμάτων, ηλεκτρικών συσκευών, φιάλες υγραερίου, τυπογραφείο και γραφεία εφημερίδος. Η «Ναυπλιακή Ηχώ» του Λάμπρου συναγωνιζόταν το «Σύνταγμα» του Κωστόπουλου. Στο βενιζελικό στρατόπεδο η πρώτη, στους βασιλόφρονες η δεύτερη. Δεν χρειάζεται πολύ φαντασία να καταλάβεις ότι είχε και εχθρούς. Ένας δραστήριος έμπορος απειλεί πάντοτε κάποια συμφέροντα.
Στα δεξιά είναι ο πατέρας μου, Τάκης Κοΐνης. Είκοσι χρονών τότε. Φοιτητής της Νομικής, υπάλληλος του Δικηγορικού Συλλόγου Ναυπλίου, ταυτόχρονα ένας ταχύτατος δακτυλογράφος, που καθαρόγραφε για βιοποριστικούς λόγους τις προτάσεις αρκετών δικηγόρων της πόλης και συνεργάτης και υπεύθυνος διόρθωσης της «Ναυπλιακής Ηχούς».
[Τότε, η διόρθωση μιας εφημερίδας δεν γινόταν με ένα απλό «delete» όπως τώρα. Έβγαινε δοκιμαστικό φύλλο, διαβαζόταν, σημειώνονταν τα λάθη, πήγαιναν στην τυπογραφική πλάκα, αφαιρούσαν με τσιμπιδάκι τα λανθασμένα στοιχεία και τοποθετούσαν τα σωστά, με τον κίνδυνο να διαλυθεί η πλάκα, εάν έκαναν άτσαλες κινήσεις]
Η εργατικότητα του απαράμιλλη… το γονίδιο, δυστυχώς, δεν το κληρονόμησα.
Όμως την ιστορία δεν την γράφουν οι παρέες. Τα μεγάλα κύματα έρχονται από το πουθενά και τα σαρώνουν όλα. Πόλεμος, κατοχή, πείνα.
Ενώ το ΚΚΕ προπολεμικά είχε πάρει μόλις 140 ψήφους σε όλη την Αργολιδοκορινθία (τους περισσότερους στην Περαχώρα)… άρχισε μια μαζική στροφή προς τα Αριστερά.
Μέσα στο Ναύπλιο το ΕΑΜ έχει τρεις στόχους:
α) Αγώνας για τον επισιτισμό και την επιβίωση,
β)Δημιουργία προπαγανδιστικού μηχανισμού, και
γ) αποστολή νέων στο αντάρτικο.
Στήριξαν την επιτροπή επισιτισμού. Ενωτικά. Πέτυχαν να επιτραπεί το ψάρεμα με κάθε μέσο. Την πρώτη χρονιά είχαμε 52 νεκρούς από πείνα στην πόλη και πολλούς που κατέφυγαν για επιβίωση στα χωριά. Με τη δράση της Επιτροπής τα πράγματα βελτιώθηκαν τις επόμενες χρονιές.
Ο μηχανισμός προπαγάνδας περιλάμβανε δυο σκέλη. Ένα: η δημιουργία ενός πολιτιστικού συλλόγου για ανύψωση του ηθικού. Αναγκαίο. Γιατί υπήρχε και αντίπαλη κίνηση. Η ηγεσία της προπολεμικής ΕΟΝ, με άδεια της δοσιλογικής Νομαρχίας, είχε διατηρήσει την πολιτιστική λέσχη της οργάνωσης (στις φυλακές του Λεονάρδου), είχε κατεβάσει τις φωτογραφίες του Μεταξά και τα σύμβολά της (γιατί οι κατακτητές …είχαν τυπικά καταργήσει την Δικτατορία) και συνέχιζαν την δράση τους. Έτσι ως αντίδραση δημιουργήθηκε από φιλοΕΑΜικά στοιχεία μια μαντολινάτα, χορωδία και θεατρική ομάδα.
Από τους πρωτεργάτες ο Τάκης Κοΐνης. Αρωγός ο Νίκος Λάμπρου, που αφιλοκερδώς τύπωνε προγράμματα και προσκλήσεις των εκδηλώσεών τους.
Το άλλο σκέλος της προπαγάνδας ήταν ο «παράνομος τύπος». Είχαν φτιάξει έναν αυτοσχέδιο «πολύγραφο»… όχι με μεμβράνες και τέτοια πράγματα. Είχαν κλέψει τυπογραφικά στοιχεία,διαφόρων γραμματοσειρών, από όλα τα τυπογραφεία (του Λάμπρου εν γνώσει του), για να μην μπλέξουν ούτε τους ιδιοκτήτες, ούτε τους εργαζόμενους σε αυτά. Σε ένα σπίτι της Πρόνοιας, στον πάτο ενός ξερού πηγαδιού, έφτιαγναν με αυτά τυπογραφική πλάκα, έστρωναν πάνω μελάνι και για διαλυτικό βενζίνη, και με ρολό μπογιατζίδικο περνάγανε από πάνω τα χαρτιά. Άλλη ομάδα ανελάμβανε να τα μοιράσει. Μέγιστο κατόρθωμα ήταν η προκήρυξη στα Γερμανικά που καλούσε τους φαντάρους των κατακτητών σε λιποταξία.
Μια ωραία λεπτομέρεια ήταν ότι σγκαρλούσανε με κατσαβίδι τα στοιχεία, για να φαίνονται χαλασμένα έτσι ώστε να ισχυριστούν οι ιδιοκτήτες των τυπογραφείων πως ήταν τα παλιά φθαρμένα στοιχεία, που τα πέταγαν στα σκουπίδια και από εκεί τα είχε μαζέψει το ΕΑΜ.
Τέλος, μεταφέρανε παλιό χειροκίνητο πιεστήριο από του Κωστόπουλου, στο βουνό. Το έλυσαν και το έβγαλαν από την πόλη κομμάτι – κομμάτι. Οι αντάρτες ισχυρίστηκαν ότι τους το είχαν δώσει (έχει γραφτεί αυτό, μεταδικτατορικά στον Ριζοσπάστη) οι Κωστοπουλαίοι μεταπολεμικά είπαν πως τους το κλέψανε, μήπως κατά τύχη και το έπαιρναν πίσω… Έχουν χαθεί τα ίχνη του. Γνώμη μου είναι πως χωρίς τη συναίνεση των ιδιοκτητών δεν θα μπορούσαν να λύσουν το μηχάνημα και να το μεταφέρουν.
Από τις αρχές του 44, ειδικά μετά τον διορισμό του Αθ. Τερζάκη (πατέρα του Άγγελου) ως κατοχικού Νομάρχη, αρχίζει η αντίδραση με την οργάνωση και μαζικοποίηση των Ταγμάτων Ασφαλείας. Παράλληλα με την Αντίσταση ξεσπάει και ένας άτυπος εμφύλιος.
Πρώτα, επιφανή θύματά του, ο Νίκος Λάμπρου και ο δικηγόρος Γιάννης Μαρκόπουλος.
Ταξιδεύουν προς την Αθήνα με λεωφορείο. (Από τον παλιό δρόμο, της Κακιάς Σκάλας) Καθώς περνάνε από το Μεγάλο Πεύκο τους σταματάνε οι Γερμανοί, τους κατεβάζουν κάτω και χωρίς πολλές διατυπώσεις τους κρεμάνε σε δέντρα και αφήνουν τα πτώματά τους εκεί. Πήγαιναν για προσωπικές τους δουλειές. Δεν τους βρήκαν τίποτε παράνομο πάνω τους. Κάποιοι – από την πόλη μας – τους είχαν ρουφιανέψει… Δεν ξέρουμε με τί ψέματα. Οι φήμες φωτογράφιζαν συγκεκριμένο άτομο. Ποτέ δεν έγινε δίκη, για να είμαστε σίγουροι. Γι αυτό και δεν μνημονεύω το όνομά του.
Και οι δυο είχαν μια φιλοΕΑΜική στάση, χωρίς να είναι οργανωμένοι ή δραστήριοι. Ο ένας ήταν ανερχόμενος επιχειρηματίας και ο άλλος «μπονβιβέρ» και γυναικοκατακτητής. Δεν έγινε ποτέ δίκη, για να μάθουμε με ποιού την απόφαση έγινε η εκτέλεση αυτή και τί στοιχεία είχαν εναντίον τους οι Γερμανοί. Τιμής ένεκεν (και σωστά) δώσαμε τα ονόματά τους σε δρόμους.
Την ίδια εποχή άρχισαν στο Ναύπλιο μαζικές συλλήψεις. Στην Πρόνοια είχαν ετοιμάσει μπλόκο. Περίμεναν να μεσημεριάσει, να γυρίσουν από τις δουλειές τους και να τους πιάσουν. Επειδή όμως στη μεγάλη μικρή μας πόλη τίποτε δεν μένει κρυφό, ούτε ακόμα και τα μπλόκα, στήνεται ένας πατριώτης μπροστά στον Αγιάννη και όποιον έβλεπε να επιστρέφει από τη δουλειά του τους ειδοποιούσε. Έστριβαν, έβγαιναν από αφύλακτους αγροτικούς δρόμους από την πόλη, κατευθύνονταν στα Λευκάκια που υπήρχε σύνδεσμος και τραβάγανε για το βουνό.
Έτσι βρέθηκε και ο Τάκης Κοΐνης στο βουνό και διαλύθηκε και η πολιτιστική ομάδα και το παράνομο τυπογραφείο.
Αυτό μεταπολεμικά του στοίχισε απόλυση από τη δουλειά τουστο δικαστήριο… γιατί εγκατέλειψε αναίτια τη θέση του…
Ας είναι η μνήμη τους αιώνια.
