Γεωργία Γιώτα: Η ποίηση ξεκινά ως αυτοβιογραφία, κατά κάποιο τρόπο του πομπού, αλλά καταλήγει ως αυτοβιογραφία του δέκτη

Της Γκέλης Ντηλιά

Εκτός από την Καρδίτσα, κοινό τόπο καταγωγής, μας ενώνει και η ποίηση, κοινό τόπο έκφρασης. Με ανοιχτή την πόρτατης σε όσους αγαπούν τη ζωή και τις προκλήσεις της, αν κάτι οφείλει η Γεωργία είναι γραπτές καταθέσεις που ανατοκίζονται με μια ανάγνωση.

Ναύπλιο-Καρδίτσα, μια συζήτηση με πολλά παγάκια στα ποτήρια και τη θερμοκρασία να ανεβαίνει.

Ο ποιητής είναι ο μόνος που γνωρίζει καλύτερα τη διαφορά μεταξύ σκότους και νύχτας;

Δεν θα ήθελα να είμαι απόλυτη και αφοριστική. Παντού υπάρχουν ψήγματα αλήθειας, ακόμα και στα μεγαλύτερα σφάλματα και στα μεγαλύτερα ψεύδη, καθώς η … αλήθεια αγαπά να ενδύεται ενίοτε πανωφόρια υποκειμενικής αισθητικής. Ο ποιητής δεν είναι επομένως ο μόνος που γνωρίζει ή μπορεί να διακρίνει τη διαφορά μεταξύ σκότους και νύχτας, αλλά σίγουρα είναι από τους λίγους ευλογημένους που μπορούν να νιώσουν τη διαφορά ανάμεσά τους. Το σκότος δεν αφήνει περιθώρια εισροής φωτός και μπορεί να μην ρισκάρει να εγκαταλείψει την μονοκρατορία του. Η νύχτα όμως έχει ένα τόσο γοητευτικό μυστήριο. Δανείζεται το φως του φεγγαριού, το φως των αστεριών και ακόμα και τις φορές του ασέληνου μυστηρίου της αφήνει να πλανάται η υπόσχεση μιας λάγνας ανατολής. Και ο ποιητής είναι από αυτούς, τους ανυποψίαστους ρομαντικούς που μετατρέπει τούτη την άρρητη υπόσχεση σε ρητή επικοινωνία.

Από την πρώτη ενότητα «Ποιήματα υπαρξιακής κατεύθυνσης και φιλοσοφικής ροπής», της πρώτης σου ποιητικής συλλογής «Μάγμα εν – κάρδιον», εκδόσεις Ηδυέπεια, σταχυολογώ από το ποίημα «Ανάβαση» τους στίχους «και οι ίπποι θα γίνονται δούρειοι/μονάχα σαν εσύ το θελήσεις». Πόσο θαμπώνει ένα καμουφλαρισμένο ψέμα που μας κάνει να του παραδινόμαστε χωρίς δεύτερη σκέψη;

Δεν είναι εύκολο, είναι οδυνηρή αλήθεια, να διακρίνεις ένα καμουφλαρισμένο ψέμα, πόσο μάλλον όταν το καμουφλάζ γίνεται με περίτεχνο τρόπο και εμείς συνάμα αγνοούμε την τεχνική ενός ομολογουμένως εντυπωσιακού φαίνεσθαι. «Πώς να διακρίνει κανείς την αλήθεια, όταν γύρω του επικρατεί το ψέμα», για να αναφέρω την άποψη του μεγάλου μας στοχαστή και φιλοσόφου, Καθηγητή Δημήτρη Λιαντίνη. Και επιπλέον υπάρχουν φορές που ο συναισθηματικός μας κάματος θολώνει τα φίλτρα επεξεργασίας των καταστάσεων και των ανθρώπων. Χρειαζόμαστε επομένως ενίσχυση της συναισθηματικής μας πανοπλίας, του ανθρωπιστικού ιδεώδους και πρότυπα άξια και ικανά να μας προσφέρουν απλόχερα της Αριάδνης το μίτο. Να, γιατί η εποχή μας έχει ανάγκη τους πνευματικούς ταγούς, έχει ανάγκη τους ατόφιους δημιουργούς, τους αληθινούς ανθρώπους, τους ποιητικώς ζην και πράττειν, γιατί αυτοί έχουν τη δύναμη μέσα από την ευαισθησία τους και την επαναστατική διάθεση να βλέπουν τα πράγματα με προοπτική φωτός και μπορούν να μετουσιώνουν μέσα από τη δύναμη της ψυχής κάθε τι αρνητικό σε ουράνιο τόξο.

Με τι είναι σπαρμένο το ψυχικό σου παρτέρι;

Πόσο εύστοχη είναι τούτη η μεταφορά στο λόγο σου, Γκέλη μου. Παρτέρι με λογής άνθη και καρπούς η ψυχή μας. Προσωπικά, λαχταρώ και επιδιώκω, προσπαθώ και μεριμνώ να είναι γεμάτο τούτο το παρτέρι με λουλούδια πολύχρωμα, με θετικά συναισθήματα, έστω κι αν κάποια αρνητικά, όπως θυμός, πίκρα, λύπη είναι αυτά που πυροδοτούν συνήθως τη θρυαλλίδα της δημιουργίας. Όταν στήνονται οι πολυπόθητες γέφυρες επικοινωνίας, όταν το άγγιγμα ψυχής πλεονάζει, δεν μπορεί παρά τούτη η εξαργύρωση να μετατρέπεται σε ουσία θετικής ροής της καρδιάς. Όπως γράφω και στο ποίημά μου με τίτλο «Αναζήτηση (ο)μορφιάς», αναζητώ την ομορφιά ως έκφραση και θέαση του αισθητικά υψηλού και συχνά τη συναντώ σεστιγμές ανυποψίαστες.

«Χρόνια τώρα η ζωή υποτάσσεται στη ρουτίνα της./Ακολουθεί το μονοπάτι που της έλαχε και πληρώνει το βαρύτιμο αντίτιμο/στης ευτυχίας τα διάσπαρτα διόδια.», γράφεις στο «Απωθημένο». Πόσο κοστίζει τελικά η ευτυχία και γιατί είμαστε συνέχεια χρεωμένοι;

Πολύ σημαντική τούτη η ερώτηση, αγαπημένη μου ομότεχνη, και σίγουρα ορίζεται από υψηλό βαθμό δυσκολίας. Την ευτυχία αναζητούμε όλοι και αυτός είναι ο στόχος και το ποθούμενο και μάλιστα σε σημείο πολλές φορές αυτή η αναζήτηση  να καθίσταται ουτοπική, ακριβώς γιατί η ευτυχία δεν ορίζεται με απόλυτους αντικειμενικούς όρους και είναι συνήθως … ανυπότακτη και πλανεύτρα. Να, γιατί καταλήγουμε να είμαστε, όπως εύστοχα επισημαίνεις, πάντα… χρεωμένοι και να καταφεύγουμε ενίοτε σε δάνεια συναισθήματα και δάνειους στόχους, για να την προσεγγίσουμε, έστω και πλαγίως.Η ευτυχία είναι βίωμα ψυχής και όπως κάθε ψυχή του ανθρώπου είναι μοναδική και ξεχωριστή, έτσι και το βίωμα εξελίσσεται σε εντελώς προσωπική υπόθεση και αναζήτηση. Σε ό,τι αφορά το δικό μου μερτικό στον ήλιο, η ευτυχία έχει να κάνει με την εσωτερική γαλήνη και πληρότητα, με μια ευφορία που ελλοχεύει στα πιο απλά και καθημερινά. Τίποτα δεν είναι δεδομένο και τίποτε δεν λογίζεται ως αυτονόητο. Η υγεία, η συναισθηματική ηρεμία, η πρόοδος του παιδιού μου, η πολλή αγάπη και η εκτίμηση των συνανθρώπων μου, αλλά και ένας μυρωδάτος καφές με ένα προσφιλές άτομο, μια ροδόχροη, πολλά υποσχόμενη ανατολή με κάνουν χαρούμενη και πραγματικά ευτυχισμένη. Σίγουρα κάποια κενά υπάρχουν, αλλά έχοντας διανύσει μια περίοδο ζωής διανθισμένη με καταστάσεις που με δίδαξαν πολλά, εστιάζω σε ό,τι θετικό έρχεται στην ώρα του, σε ό,τι ωραίο. Και νιώθω ευγνωμοσύνη και ευλογία για την κάθε στιγμή ουσιαστικής ζωής.

Το «Ενός λεπτού σιγή» ένα ποίημα διαμαρτυρίας, καταλήγει στο «ενός λεπτούκραυγή», όπως και το «Ψίθυροι και κραυγές» αναμετριέται με τη σιωπή και τη βουή. Έχω την εντύπωση ότι ανάλογα με το πόσο δυνατά είναι ή όχι τα εσωτερικά μας ντεσιμπέλ, είναι ενδεικτικά της στάσης μας απέναντι στις διαφορετικές καταστάσεις, μικρές ή μεγάλες, που πρέπει να αντιμετωπίσουμε καθημερινά.

Κάθε άνθρωπος έρχεται στη ζωή με εφόδια, σωματικά, πνευματικά, ψυχοσυναισθηματικά. Έτσι όρισαν ο Θεός και η Φύση μέσα στη μαγεία της απεραντοσύνης τους, υπηρετώντας το ύψιστο δώρο της ζωής. Όσο μεγαλώνουμε και ωριμάζουμε και καλλιεργούμε ικανότητες και δεξιότητες και ενισχύουμε το συναισθηματικό μας «σκυρόδεμα» (επίτρεψέ μου τον όρο) τόσο περισσότερο ετοιμαζόμαστε και προετοιμαζόμαστε για την αντιμετώπιση γεγονότων και καταστάσεων. Και έτσι, άλλοτε επιλέγουμε τη σιωπή ως αντίδραση και άλλοτε την κραυγή. Το αρμονικό της επιλογής είναι αυτή να μας εκφράζει και να αποτελεί δηλωτικό της δικής μας μοναδικής, ξεχωριστή και ιδιαίτερης αλήθειας, ώστε η αλήθεια αυτή να διασχίζει γέφυρες επικοινωνίας και να συναντάται στο συν-άνθρωπο.

Στο «Έξοδος κινδύνου» οι στίχοι «Γιατί η μοίρα και η φύση έτσι όρισε/οι γενναίοι και οι μοιραίοι να προχωρούν στα σκοτεινά,/γιατί το φως το κουβαλάνε μέσα τους.», με κάνουν να σκεφτώ πως κάποιοι είναι προορισμένοι να είναι και τα δυο για να ανοίγουν τον δρόμο στους υπόλοιπους. Ποιους θα καλούσες σε δείπνο;

Απόλαυση το φαγητό. Τέρπει τον ουρανίσκο και ικανοποιεί μέχρι ηδονής το αίσθημα της πείνας που δεν είναι τίποτε άλλο παρά άλλη μια συνιστώσα της ορμής για ζωή. (Να με άκουγε ο μεγάλος Freud!). Επομένως τις στιγμές της απόλαυσης θα ήθελα, λογικό άλλωστε, να έχω συνδαιτυμόνας μου τα αγαπημένα μου πρόσωπα αρχικά. Και όταν μιλώ για αγαπημένα πρόσωπα αναφέρομαι στην οικογένειά μου που είναι ο γιος μου και ασφαλώς στους φίλους μου και στους ανθρώπους στους οποίους χρωστώ πολλές μπουκιές ουρανού και στάλες φωτός. Δεν ξεχνώ. Οφείλω… Και επειδή στα δείπνα τους τόσο οι αρχαίοι Έλληνες όσο και οι Ρωμαίοι, αλλά κυρίως οι πρώτοι, υπήρξαν φανερά επιρρεπείς σε κάθε είδους φιλοσοφικές αναζητήσεις και πνευματικές εξάρσεις, θα με εξίταρε και θα με γοήτευε ιδιαίτερα ένα δείπνο με το σπουδαίο Ελληνικό, Ιστορικό Ποιητή, Κ.Π. Καβάφη, του οποίου την ποίηση ξεχωρίζω από παιδί, αλλά μαζί και με τον Ποιητή του φωτός, Οδυσσέα Ελύτη, και με τον διανοητή και στοχαστή, Ν. Καζαντζάκη. Φαντάζεσαι τις τρεις αυτές κορυφογραμμές του λογοτεχνικού γίγνεσθαι, με τη διαφορετική τους ιδιοσυγκρασία και το μοναδικό τους ταπεραμέντο, αλλά και την ξεχωριστή τους στάση ζωής (γιατί η αισθητική τους έκφραση αποτελεί συνιστώσα ζωής)τί συζητήσεις θα είχαν να κάνουν την ώρα της γευστικής και όχι μόνο ηδονής;

Σε δύσκολους καιρούς, είναι η ποίηση που μας περνάει απέναντι;

Η ποίηση πάντα μας περνά απέναντι. Θα θυμίσω στο σημείο αυτό τους στίχους του Νικηφόρου Βρεττάκου «αν δεν μού΄δινες την ποίηση, Κύριε, δεν θα’ χα τίποτα για να ζήσω». Δεν θέλω ασφαλώς να γίνω ρομαντικά υπερβολική, αλλά πιστεύω πως η ποίηση μπορεί να είναι ένα μονοπάτι ανηφορικό, να απαιτεί ειδικό εξοπλισμό, αλλά έχει τη δύναμη να οδηγεί σε ξέφωτο. Είναι ένας τρόπος να αντιλαμβάνεσαι το φως, όταν ο ήλιος δεν έχει κέφια. Δεν θέλω βέβαια να αιθεροβατώ και να ισχυριστώ ότι η ποίηση είναι πανάκεια για ό,τι μας συμβαίνει. Δεν λύνει δια μαγείας προβλήματα. Έχει όμως τη δύναμη και τη δυνατότητα να ενισχύει τα αντισώματα της ψυχής, καθιστώντας τη «σαν έτοιμη από καιρό και σα θαρραλέα», όταν «οι Μήδοι διαβούνε», τολμώντας να δανειστώ μερικούς στίχους από το σπουδαίο μας Κ.Π. Καβάφη.

Το «Κληροδότημα» τελειώνει «είσαι πλασμένος για τον ανήφορο./Μην αρκείσαι να σέρνεις τα βήματά σου/ στη βεβαιότητα της πεδιάδας. Θυμήσου… Κληρονόμησες κάτι σπουδαίο και τρανό. Μην καταδέχεσαι να κληροδοτήσεις τίποτα λιγότερο/ από ένα αμπέλι ουρανό και ένα χωράφι ελπίδα.»Πόση ευθύνη φέρνουμε για κάθε μέρα που επαναπαυτήκαμε στην ασφάλεια της ρουτίνας, καθώς κατά τον Ελύτη«Για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολύ;»

Επώδυνη, είναι η αλήθεια, τούτη η ερώτηση. Ανασύρει στη μνήμη… «οικεία κακά» και κινδυνεύει με ψυχογνωστικό και όχι μόνο αποκλεισμό και συνειδητή απαγόρευση, ακολουθώντας την τύχη της τραγωδίας του Φρυνίχου που αφορούσε στην καταστροφή της Μιλήτου από τους Πέρσες. Χαριτολογώ βέβαια, αλλά είναι κι αυτός ένας μηχανισμός άμυνας συναισθηματικής, όταν αναφερόμαστε σε ευθύνες. Για να είμαστε ειλικρινείς, οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι δεν φέρουμε ατόφια την ευθύνη για όλα τα τεκταινόμενα. Ωστόσο, το πώς εμείς θα διαχειριστούμε κάθε γεγονός που προκύπτει ή ανακύπτει, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό και από εμάς. Όσο για την… ρουτίνα, αυτή είναι καθομολογούμενο ότι μας συμπαρασύρει, μας αφυδατώνει, μας οδηγεί σε συμπεριφορές κεκτημένης ταχύτητας και συχνά επαναπαυόμαστε. Ανθρώπινα λογικό. Δεν καταδικάζω ούτε επιρρίπτω ευθύνες, αφού κι εγώ η ίδια έχωσυλλάβει τον εαυτό μου να κινείται με κεκτημένη ταχύτητα και εντός «ορίων ασφαλείας». Επιδιώκουμε εξάλλου την ασφάλεια και η συνήθεια εμπεριέχει υψηλό ποσοστό ασφαλείας. Και φτάνουμε αρκετές φορές σε σημείο να μην προβαίνουμε σε αλλαγές, ακόμα κι αν αυτές είναι προς το καλύτερο, ακριβώς γιατί φοβούμαστε το αβέβαιο και το άγνωστο, έστω κι αν κατά βάθος ξέρουμε ότι είναι για καλό ή μάλλον καλύτερο. Αλλά, προσοχή! Δεν είμαστε σε θέση να επιρρίψουμε ευθύνες, γιατί και κατανοούμε και αναγνωρίζουμε και συναισθανόμαστε τους λόγους της αδράνειας. Και ειλικρινά, μέσα μου πιστεύω πως μπορούμε να ξεφύγουμε από την ροπή αδράνειας, αρκεί να το θέλουμε πολύ, να το πιστέψουμε πολύ και να ζούμε μέσα σε ένα υποστηρικτικό περιβάλλον. Όπως έγραψα σε ένα ποίημά μου πρόσφατα, η ψυχή μας «Εγκυμονεί περιστέρι απείθαρχο και τίκτει κορυδαλλό ασάλευτο που έχει μάθει πια να τραγουδά σε πανηγύρια και φιέστες καλά οργανωμένες». Ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω. Και ποιος θα έχει την τόλμη ή… το θράσος να θεωρήσει εαυτόν αναμάρτητο;

Οι παπαρούνες και τα άλικα τριαντάφυλλα φυτρώνουν σε αρκετά ποιήματα. Τα επέλεξες επειδή είναι το χρώμα τους ή η αντίθεση τους, δηλαδή ένα ζιζάνιο εκεί που δεν το σπέρνουν και ένα στολίδι κήπων που τρυπάει αν δεν προσέξεις;

Για να είμαι ειλικρινής, κατά τη διάρκεια του ποιητικού γίγνεσθαι, ακολουθώ μια πορεία, ας μου επιτραπεί να χρησιμοποιήσω τον όρο, «υπερρεαλιστικής» γραφής και κατάστασης. Κάτι έντονο αποτελεί τη θρυαλλίδα που θα βάλει φωτιά στο μάγμα της ψυχής, στο … εν-κάρδιο μάγμα μου, για να αιτιολογήσω και να δικαιολογήσω και τον τίτλο της πρώτης μου ποιητικής συλλογής. Γράφω λοιπόν σχεδόν συνειρμικά, σχεδόν αυτόματα και εμπιστεύομαι την ψυχή μου και τις οδηγίες της, μέχρι το μάγμα να φτάσει στην επιφάνεια και να βρει τη λύτρωσή του. Τα σύμβολα, επομένως, είναι πάντα σύμβολα της συγκριμένης ψυχικής εκτόνωσης και έκφρασης. Και το ζητούμενο είναι, σε κάθε δημιουργία, τα σύμβολα του δημιουργού να γίνουν σύμβολα του δέκτη και να αποτελέσουν και σύμβολα της δικής του αυτοβιογραφίας, για να επικαλεστώ στο σημείο αυτό τον αγαπημένο Τίτο Πατρίκιο, ο οποίος ερωτώμενος για την έννοια της ποίησης ανέφερε αυτό ακριβώς, ότι δηλαδή η ποίηση ξεκινά ως αυτοβιογραφία, κατά κάποιο τρόπο του πομπού, αλλά καταλήγει ως αυτοβιογραφία του δέκτη, Πάντως, επειδή πέρα από τη δημιουργική μελαγχολία και ταραχή του δημιουργού, μέσα μου εξακολουθώ να φέρω σφραγίδα φωτός, τα συγκεκριμένα υπέροχα άνθη με το μοναδικό τους άλικο χρώμα, του πάθους, της έντασης και της λαχτάρας για την ομορφιά της ζωής μόνο με θετικό πρόσημο τα φορτίζω και ευελπιστώ και εσείς. Χωρίς βέβαια αυτό νααναιρεί την όποια αντίθεση σκεφτεί ή φανταστεί ο καθένας, η καθεμία. Οι κάθε είδους«προβολές» είναι προσωπική υπόθεση.

Πιστεύεις ότι περιμένοντας την κατάλληλη στιγμή όπως περιγράφεις στο «Σαν έρθει η ώρα», αυτή ολοένα και απομακρύνεται και τότε, «Αλλά ας έλθει επιτέλους αυτή η ευλογημένη ώρα/Απόκαμα,/τα μέλη μου αδύναμα να με στηρίξουν/και σ΄ένα βράχο κάθισα για να γευτώ τουλάχιστο λίγο από ουρανό».

Ο δημιουργός μέσα του δεν μπορεί παρά να φέρει άνωθεν σφραγίδα. Είναι ευλογημένος από το Δημιουργό και τη Φύση. Φέρει χρέος και ευθύνη να σηκώνει τον ήλιο ψηλά ή ψηλότερα. Στήνει γέφυρες επικοινωνίας, προκαλεί και προσκαλεί τα αγγίγματα ψυχής. Αλίμονο αν μέσα μας δεν καλλιεργούμε, δεν περιθάλπουμε την αισιοδοξία και την πίστη για μια πορεία προς το φως. Θα αδρανοποιηθούμε και τούτη η αδράνεια θα είναι σαφώς προκλητική. Επομένως ευελπιστώ, ακόμα και κάποιες στιγμές που λυγίζω. Λιποτάκτης ελπίδων δεν θα ήθελα να είμαι. Χρέος του ανθρώπου είναι να ευαγγελίζεται το καλό και το ωραίο. Και ωραίο είναι ό,τι έρχεται στην ώρα του, για να μας προσφέρει μπουκιές ουρανού. Απλώς οφείλουμε να δράττουμε κάθε ευκαιρία ζωής. «Καιροί ου μενετοί», όπως εύστοχα επισημαίνει ο σπουδαίος Θουκυδίδης στις «Ιστορίες» του.

Ποια μουσική θα συνόδευε αυτό το βιβλίο;

Ένα βιβλίο με ποιητικά σπαράγματα ψυχής που ακολουθούν ενίοτε υπέρλογα έως παράλογα μονοπάτια αποτελεί ένα σύνολο συνειρμών, εικόνων,  συμβόλων, άλλοτε ορατών και άλλοτε αοράτων. Κάποιες φορές όμως τα άφατα είναι αυτά που οδηγούν στο φως τα ελευσίνια μυστήρια που περιβάλλουν το εν-κάρδιο μάγμα της ψυχής. Όλο αυτό το ζωντανό υλικό διατηρείται και συντηρείται στο ναό το ενδότερο και ακολουθώντας την έξοδο παίρνει κάποιες φορές το σχήμα του γαλάζιου στερεώματος. «Ναοί στο σχήμα του ουρανού» λοιπόν και με το ομότιτλο αυτό υπέροχο μουσικό κομμάτι του μεγάλου μας μουσικοσυνθέτη, Μίκη Θεοδωράκη, γραμμένο να επενδύσει αριστοτεχνικά τα «Πάθη» από το «Άξιον εστί» του Ποιητή του φωτός και του Αιγαίου, του παγκόσμιου Οδυσσέα Ελύτη, θα συνόδευα την αρχή τούτης της ποιητικής συλλογής. Έτσι, για να προκληθεί η πρώτη συναισθηματική ταραχή, η αφόρμηση. Όσο για… το τέλος και μετά τη διαδρομή ανάμεσα στα μονοπάτια της δημιουργίας, ευελπιστώ πως ο αναγνώστης και συνοδοιπόρος καρδιάς θα νιώσει πως για μένα η ποίηση αποτελεί πια την ασφαλή μου διέξοδο και την ασφαλή μου κρυψώνα, όταν οι σιωπές των αμνών γίνονται κραυγές των λύκων… αφού

Όταν ήμουν παιδί είχα βρει έναν κήπο,
για να κρύβομαι εκεί απ’ τη ζωή όταν λείπω
Όταν ήμουν παιδί είχα κρύψει έναν ήλιο
να ’χει ο δρόμος μου φως κι η σιωπή μου έναν φίλο…

Και το μουσικό κομμάτι, όπως καταλάβατε, φέρει τον τίτλο «Όταν ήμουν παιδί» και το ερμηνεύει με το δικό του μοναδικό τρόπο ο σπουδαίος Μάριος Φραγκούλης.

Το ομώνυμο ποίημα «Μάγμα» ολοκληρώνεται «Είναι και αυτές οι στιγμές τεκτονικών σεισμών/ που τομάγμα της ψυχής τελεί υπό πλήρη σύγχυση/μα υπακούει σεμνά και σχεδόν με αδράνεια/ στους κανόνες και τους νόμους του ανθρώπου./Ολόκληρη η ζωή μια πλατεία Ομονοίας.» Στίχοι που δημιουργούν αναταράξεις και προετοιμάζουν για πιθανή ισοπέδωση του κατεστημένου.

Αν οι στιγμές της δημιουργίας είναι οι στιγμές κατάθεσης ψυχής, η ώρα της εξομολόγησης είναι η ιερή στιγμή της αποκάλυψης. Και την ώρα που ψυχή κατατίθεται, αναζητεί συγκατάθεση και συγκατάβαση, για να νιώσει ασφάλεια και θαλπωρή. Και την αξία της κατάθεσης την αντιλαμβάνεται κανείς από την πρώτη κίνηση, από τον πρώτο στίχο. «Λίγο φως λαχτάρησα» είναι ο στίχος-κλειδί που επαναλαμβάνεται ως κραυγή, ως πρόκληση και πρόσκληση σε ώτα ευήκοα. Ο δημιουργός αναζητά το φως «για να μπορεί να βαδίζει τις νύχτες τις δύσκολες που κυκλοφορούν οδύνες ασέληνες», αυτό το φως που αποτελεί «κληρονομιά και κληροδότημα επιθυμιών υψιπετών». Κάθε στίχος επομένως προκαλεί αναταράξεις. Αυτός είναι εξάλλου ο ρόλος και ο σκοπός του. Αυτό είναι το λειτούργημά του. Αν το πετύχει μάλιστα, τότε οι γέφυρες επικοινωνίας έχουν στηθεί επιμελώς, ώστε «να μοιραστούν της ψυχής τα ψίχουλα, να καταλαγιάσει της πείνας το αίσθημα», όπως αναφέρεται στη συνέχεια. Όσο γιατην ισοπέδωση, θα προσθέσω μόνο τούτο: η ποίηση, ως πράξη κατάθεσης ψυχής, «πράξη σπουδαία και τελεία» εμπεριέχει το επαναστατικό, το ανατρεπτικό, το καινοτόμο, το ρηξικέλευθο. Πρόκειται για την πιο ειρηνική πράξη επανάστασης και επαναπροσδιορισμού. Ανατροπή, εξάλλου, δεν σημαίνει apriori και dejure ισοπέδωση, μια έννοια που ισοδυναμεί με την καταστροφή. Ολόκληρη η ζωή είναι «μια πλατεία Ομονοίας». Και η ομόνοια είναι κυρίως και πρωτίστως εσωτερική υπόθεση και βαθύτερη συνδιαλλαγή με τον εαυτό και την αλήθεια του.

Νομίζω ότι όπως και στην πρώτη ενότητα έτσι και στη δεύτερη «Ποιήματα ερωτικής διάστασης» το κόκκινο χρώμα (άλικο, πορφυρό) λέει πολλά για το χαρακτήρα σου. Εκρηκτική, προκλητική και μαγνητίζουσα. Δεν είναι τυχαίος εξάλλου και ο τίτλος της ποιητικής συλλογής «Μάγμα εν-κάρδιον».

Αρχικά, σ’ ευχαριστώ πολύ για τα θετικά σου λόγια,Γκέλη μου, αγαπημένη συνοδοιπόρε και ομότεχνη. Και εννοείται ότι ανταποδίδω, χωρίς καμία διάθεση κολακείας, αλλά με την αλήθεια διάφανη, τους εξαιρετικά κολακευτικούς χαρακτηρισμούς. Είσαι και εσύ δημιουργός και μάλιστα γυναίκα και επομένως ξέρεις και επομένως νιώθεις… Η αλήθεια είναι ότι είμαι φύσει και θέσει «εκρηκτική», με την έννοια του αυθόρμητου, του εξωστρεφούς, του δοτικού, του παθιασμένου με ό,τι καταπιάνομαι και καταγίνομαι, ως στοιχεία του χαρακτήρα μου. Μισή Αιολίς και μισή Νηρηίς, όπως συχνά χαριτολογώ, όταν αναφέρομαι στην καταγωγή μου, η οποία έλκεται από τη Θεσσαλία (Καρδίτσα) και τα Δωδεκάνησα (Νίσυρο). Νομίζω όμως πως όσο μεγαλώνω ο χαρακτήρας μου επηρεάζεται κυρίως από τη φλόγα και το έντονο ταμπεραμέντο του νησιού μου. Η Νίσυρος διαθέτει πέντε υδροθερμικούς κρατήρες και είναι ηφαιστειογενές νησί, ενώ την καταλυτική δύναμη του ηφαιστείου τη νιώθειςμε το που πατάς το πόδι σου στο υπέροχο μέρος. Μάγμα έχει ο κρατήρας του ηφαιστείου και από μάγμα πολύτιμων υλικών είναι φτιαγμένη η ψυχή μας, το πολύτιμο «εν-κάρδιο μάγμα», που αλίμονο, αν το συσσωρεύσουμε, το στοιβάξουμε, το καταπιέσουμε και του στερήσουμε τη λυτρωτική πορεία προς το φως. Οι εκρήξεις τότε εγκυμονούν κινδύνους και προκαλούν απώλειες, ενίοτε παράπλευρες.

Στο «Έρωτας και θάνατος»όπως και στο «Δίδυμαφεγγάρια»συμπεραίνεις ότι «Κι αφού ρέει το μάγμα της, πάντα η καρδιά θα πονά/όσο απλώνει,/όσο ερωτεύεται,/όσο αγαπά./ Έρωτας και θάνατος. Και στη μέση Εσύ./ Έρωτας και θάνατος. Και στην άκρη Εγώ.»/ Θεωρείς πως ο έρωτας είναι ένας προδιαγεγραμμένος συναισθηματικά θάνατος, καταδικασμένος να έχει ημερομηνία λήξης;

Σε καμία περίπτωση! Ο Έρωτας και μάλιστα με το «Ε» κυρίαρχο είναι συνυφασμένος με τη Ζωή (και πάλι με το «Ζ» να υμνεί κεφαλαιωδώς το ύψιστο δώρο του Δημιουργού και της Φύσης). Χωρίς Έρωτα, πόθο και λαχτάρα κυρίαρχα και δονούντα, η καθημερινότητα γίνεται άχρωμη και άγευστη. Πώς μπορεί κάποιος να δημιουργεί, να υπηρετεί την Τέχνη, χωρίς να νιώθει το μάγμα της ψυχής του να δονείται από αλλεπάλληλες σεισμικές «ερωτικές» δονήσεις; Απλώςείναι αυτές οι φορές που ένα ποίημα είναι αποτέλεσμα έκφρασης συναισθημάτων που εν προκειμένω δεν προκαλούνται από ευχάριστα, θετικά γεγονότα. Όταν πέσει το βότσαλο στη λίμνη, οι κύκλοι θα σχηματιστούν και όσο πιο μεγάλο είναι το βότσαλο τόσο πιο έντονοι σχηματίζονται οι κύκλοι. Η θρυαλλίδα της δημιουργίας ήταν ένα προσωπικό βίωμα που είχε την τύχη να μετουσιωθεί σε, ας μου επιτραπεί ο όρος, αναγνωρίζω το βάρος και την αξία του, σε τέχνη. Εξάλλου, «όταν είμαιευτυχισμένη, δεν σπαταλώ ούτε στιγμή ευτυχίας», για να γράψω ποίηση, για να θυμηθούμε τη σπουδαία μας Κική Δημουλά. Στο σημείο αυτό και με πολλή συγκίνηση οφείλω να παραδεχτώ ότι η φράση «τι έρωτας τι θάνατος δεν έχεις να διαλέξεις» ανήκει σε έναν από τους μεγαλύτερους διανοητές-στοχαστές-φιλοσόφους που γέννησε τούτος ο τόπος, στον αγαπημένο μου Καθηγητή στα φοιτητικά μου χρόνια, αείμνηστο Δημήτρη Λιαντίνη. Ο Έρωτας, γιος του Πώρου και της Πενίας ενέχει τη ζωή και το θάνατο, την ευτυχία και τη δυστυχία, τη χαρά και τον πόνο, αφού οι ερωτευμένοι βιώνουν σε πλήρη ένταση το πάθος και την έλξη τους, αλλά και αυτή την ακατανίκητη ροπή έλξης που μπορεί στην υπερβολή της να προσεγγίσει τον αφανισμό με την πλήρη «ενσωμάτωση» του άλλου. Και κάτι τελευταίο: ο Έρωτας, αν και υπακούει στους φυσικούς ανώτερους νόμους, δεν καταδικάζεται, παρά μόνο από εμάς τους ίδιους που συχνά εγκλωβιζόμαστε στο στειρωμένο κελί του εγωκεντρισμού και της εγωπάθειάς μας. Απλώς, τα πάντα ρει. Και αλλάζουν δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη πεθαίνουν. Εξελίσσονται προφανώς, αποκτώντας άλλη διάσταση.

Ένα άλλο που μου έκανε εντύπωση είναι ότι με τονίδιο στίχο,«Τι έρωτας τι θάνατος.Δεν έχειςνα διαλέξεις.» κλείνουν δυο ποιήματα της δεύτερης ενότητας.

Θα σε παραπέμψω στην προηγούμενη απάντηση και θα τονίσω τη φιλοσοφική διάσταση που προσέδιδε στις δύο έννοιες ο Καθηγητής Λιαντίνης. Εξάλλου, η ροπή της ζωής δεν νοείται χωρίς την αντίθετή της, αυτή του τέλους και της μετάβασης σε άλλη διάσταση και πρόσληψη και το αντίστροφο. Σε αυτό το σημείο Λιαντίνης και Freud συνοδοιπορούν στα μονοπάτια ανάλυσης της ορμής για ζωή. Ποιος από μας δεν ερωτεύτηκε εξάλλου τόσο δυνατά, ώστε να μη νιώθει πόνο ψυχής την ίδια στιγμή που παραδινόταν στην ένταση του πάθους του;

Στο «Κράτησέ με» που αρχίζει,«Κράτησέ με/Όπως μπορείς, όσο μπορείς και όσο θέλεις/Αναγνωρίζω τις δυσκολίες αυτής της πράξης/Κοστολογώ την αξία της/αξιολογώ το κόστος της», είναι από τους πιο ερωτικούς που έχω διαβάσει. Συμφωνώ απόλυτα ότι ενώ κοστίζει ο έρωτας και βγάζει συνεχώς χασούρα αντί για κέρδος, αξίζει να ρισκάρεις τα πάντα.Πιστεύεις ότι η αιώνια αντιπαράθεση καρδιάς και λογικής είναι αυτή που μας οδηγεί στα μεγάλα λάθη αλλά και στις ανεξίτηλες αναμνήσεις;

Γυναίκα, ποιήτρια, ανθρώπινο ον, πλασμένο «με λογισμό και μ΄όνειρο», πώς γίνεται να μη νιώσεις την ερωτική ταραχή; Με συγκινείς και σ΄ευχαριστώ για αυτό. Απαντώ λοιπόν, συνήθως ναι. Η καρδιά και η λογική συχνά συγκρούονται στα μαρμαρένια αλώνια και κάποιες φορές, όχι πολλές, υπακούουν στο … «παύσατε πυρ». Εδώ θα επικαλεστώ έναν άλλο σπουδαίο στοχαστή-διανοητή, τον μεγάλο Νίκο Καζαντζάκη, ο οποίος ισχυρίζεται ότι δεν μπορεί το καράβι της ζωής να το κυβερνούν δύο καπετάνιοι, η λογική και η καρδιά. Ένας κάνει κουμάντο, αλλιώς το καράβι θα χτυπήσει σε βράχια… Προσωπικά, λέω συχνά το εξής: «ακολούθησε το δρόμο της καρδιάς σου. Ακόμα κι αν δεν σε οδηγήσει σε ξέφωτο, τουλάχιστον θα έχεις απολαύσει το ταξίδι». Για να μην παρανοηθούν, ωστόσο, τα λεγόμενά μου, δεν σημαίνει ότι ακολουθώντας το μονοπάτι της καρδιάς, εξορίζω το νου, τη λογική και αγνοώ τις συμβουλές της. Απλώς είναι αυτές οι φορές που η «φωνή» που έχουμε μέσα μας γνωρίζει και νιώθει καλύτερα το βαθύτερο εαυτό μας και την αλήθεια του. Συνεργασία χρειάζεται, όχι εξοστρακισμός και άρνηση.

Πόσο πυράντοχη είσαι;

Θέλω να πιστεύω σε ικανοποιητικό βαθμό. Και τα δύο ρήματα, «θέλω» και «πιστεύω» δεν τοποθετούνται τυχαία στο συγκεκριμένο γλωσσικό περιβάλλον. Έχουν τον ρόλο και υπηρετούν στο σκοπό τους. Θα πω κάτι σύνηθες, αλλά είναι η αλήθεια: οι δυσκολίες και οι ανηφόρες της ζωής από τη μια και συνάμα η θέληση που γίνεται αδήριτη ανάγκη να κρατηθώ στην επιφάνεια της θάλασσας σταθεροποιούσαν στα υψηλά τους επίπεδα τους βαθμούς αντοχής της ψυχής. Η πίστη μου στο Θεό, ο θαυμασμός μου για το σπουδαίο δώρο της ζωής και η αγάπη μου για το συν-άνθρωπο συναποτελούν πυράντοχα εφόδια της ψυχής. Τα τελευταία χρόνια βιώσαμε πολλά. Τίποτα πια δεν είναι δεδομένο και τίποτα δεν λογίζεται ως αυτονόητο. Εκτιμώ λοιπόν και νιώθω ευλογία για την κάθε στιγμή ζωής. Ωστόσο είμαι και παραμένω άνθρωπος με ευαισθησίες, καθώς μία λέξη μπορεί να με απογειώσει ή να με προσγειώσει απότομα. Προσπαθώ όμως να περπατώ με τα πόδια στέρεα στη γη και το βλέμμα ψηλά. Και κυρίως είμαι και παραμένω… ανυποψίαστη, δικαιολογώντας το ομότιτλο ποίημα: «Με τους ανυποψίαστους, τους μονίμως ερωτευμένους, τους εκνευριστικά καθαρούς, τους πληγωμένα αξιοπρεπείς και εφηβικά αναμάρτητους ΕΙΜΑΙ και ΠΑΡΑΜΕΝΩ».

Από πόσους αγνώστους αποτελείται η εξίσωση της ζωής σου;

Ο σπουδαιότερος φίλος, αλλά και ο ισχυρότερος αντίπαλος είναι ο εαυτός μας. Επομένως και ο άγνωστος Χ. Οφείλουμε, για όσο κρατά η ευλογία της θεϊκής αναπνοής,να τον πλησιάζουμε με αγάπη, με φροντίδα, με ενδιαφέρον, να τον γνωρίσουμε, να τον εξελίξουμε, να τον αγαπήσουμε, για να μπορέσουμε να αγαπήσουμε και το διπλανό μας και να νιώσουμε τη Ζωή και τον Έρωτα στο μεγαλείο που τους αξίζει. Η πιο σπουδαία φράση του Ευαγγελίου, κατά την άποψή μου, η οποία εμπεριέχει την ουσία και το νόημα της ζωής είναι: «αγάπα τον πλησίον σου ως εαυτόν» Και τούτο το μυστήριο αυτής της βαθύτερης σχέσης με τον εσώτερο εαυτό είναι μέγα ζήτημα και ζητούμενο.

Πόσο ακριβά πληρώνουμε το τίμημα των ονείρων, γνωρίζοντας ότι δεν μπορούμε να τα υπερασπιστούμε λόγω προσωπικών ελλείψεων;

Η ζωή μας, όπως προανέφερα, είναι μια συνεχή προσπάθεια εξέλιξης και μάλιστα ανέλιξης. Όσο περισσότερο δουλεύουμε με τον εαυτό μας, όσο περισσότερο αμβλύνουμε γωνίες και επαναπροσδιορίζουμε συμπεριφορές και στάσεις ζωής τόσο περισσότερο βελτιωνόμαστε και οδηγούμαστε σταδιακά από την έλλειψη ακόμα και στο πλεόνασμα. Βέβαια, θέλει  ή μάλλον απαιτεί «αρετή και τόλμη η ελευθερία». Και η αυτογνωσία είναι συνιστώσα της ελευθερίας. Με τον τρόπο αυτό, ακόμα και οι υπάρχουσες ελλείψεις που σαφώς μέσα στην αδυναμία του ανθρώπου στήνουν ενέδρες σε συμπεριφορές δεν έχουν την ισχύ ενός ακριβού τιμήματος. Και επιπλέον, να προσθέσω κάτι που θεωρώ σημαντικό: τα όνειρα όσο αναπνέουμε δεν τα εγκαταλείπουμε. Γιατί είναι σαν να εγκαταλείπουμε την ορμή για ζωή. Και ρίψασπις κανείς δεν θα ήθελε να χαρακτηριστεί.

Η τρίτη ενότητα «Πονήματα καβαφικής διάθεσης και αισθητικής», αποτελείται,κατά τη γνώμη μου, από έξι ποιήματα υψηλής αισθητικής απέναντι στα αντίστοιχα του Αλεξανδρινού. Ως Επίτιμο Ιδρυτικό Μέλος της Παγκόσμιας Ημέρας Κ. Π. Καβάφη, που ήδη έχει θεσπιστεί να γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 29 Απριλίου, αρχής γενομένης από τον Βόλο φέτος, πόσο θεωρείς ότι αφορά τη σημερινή γενιά η ποίησήτου και πώς εσύ προσωπικά προσπάθησες να γεφυρώσεις την απόσταση;

Η απόσταση γεφυρώνεται με αλήθειες ψυχής. Γράφω ποίηση, προσδοκώντας άγγιγμα ψυχής και συν-κίνηση. Δεν γράφω για την ποίηση. Γράφω για μένα, νιώθοντας τους ανθρώπους, συν-πάσχω και συν-αισθάνομαι. Ο παγκόσμια αναγνωρισμένος, «Ιστορικός», «Ελληνικός» Κ.Π. Καβάφης, είναι Δημιουργός Ποίησης. Συναισθήματα κοινά, σκέψεις άλλοτε άρρητες και άφατες και άλλοτε καθομολογούμενες επενδύονται με της αλήθειας την αξία. Και ό,τι είναι αληθές και επομένως άξιο δεν μπορεί να μην προκαλεί και να προσκαλεί σε άγγιγμα ψυχής. Όταν κάποιος διαβάζει, πόσο μάλλον όταν μελετά Καβάφη, ακόμα κι αν δεν κατανοεί απόλυτα τα γραφόμενα, νιώθει το ψυχικό τράνταγμα, την αέναη κίνηση του μάγματος της ψυχής. Συναισθάνεται τον ψυχικό κάματο του δημιουργού και καθαίρεται. Αυτό είναι μεγάλο στοίχημα για έναν ποιητή «ορατών τε και αοράτων». Και για αυτό ο Καβάφης είναι και παραμένει από τους πλέον «προκλητικούς» δημιουργούς. Αν η ζωή του ενείχε την πρόκληση μία φορά, το έργο του είναι έκρηξη φωτός μια ασέληνη νύχτα.  Και στην εποχή που ζούμε, οι νέοι μας και όλοι μας έχουμε ανάγκη εκρήξεις φωτός, για να μη χαθούμε στο σκοτάδι. Όταν έγραψα τα ποιήματα καβαφικής αισθητικής, είχα ακριβώς τους νέους ανθρώπους στο νου μου και για αυτό ένιωθα την ψυχή μου να επαναστατεί. Και μόνο τα καβαφικά μονοπάτια μου έδειχνα την προς Εμαούς πορεία. Είναι βέβαια ύβρις να θεωρήσω ότι γράφω όπως ο μεγάλος Ποιητής. Επιχείρησα απλώς μια προσπάθεια να καταδείξω και να αποδείξω ότι οι γέφυρες επικοινωνίας με την ποίηση μπορούν να είναι στέρεες και να αποτελούν γοητευτικά ασφαλείς διαβάσεις. Και βέβαια φιλοδοξούμε στην περιοχή μας, στην πολύπαθη Καρδίτσα μας, το προσεχές φθινόπωρο με το καλό να διοργανώσουμε (τολμηρό εγχείρημα, αλλά θα το προσπαθήσω με δύναμη ψυχής) μια ημέρα στην οποία θα τιμήσουμε τον Ποιητή Καβάφη. Σχολεία, φορείς, δημιουργοί θα συνεργαστούμε για να ανασύρουμε στη μνήμη μας την ανεκτίμητη συμβολή του δημιουργού στο λογοτεχνικό και ευρύτερα πολιτισμικό γίγνεσθαι. Είναι η ελάχιστη οφειλή σε έναν ταγό του πνεύματος. Οι δάφνες μαραίνονται, αν στις παλιές δεν προσθέτουμε νέες. Ο Ποιητής εξάλλου έχει ακόμα «δανείων ζωής ανεξόφλητες δόσεις».

Και κάτι ως επίλογο για το χρόνο που αφιερώθηκε για τούτο το ταξίδι στο στερέωμα των γαλάζιων πηγών: οφείλω! Για κάθε χτύπο της καρδιάς που συνταξίδευε με τα βήματα της Σταχτοπούτας. Οφείλω! Για άλλη μια διαπίστωση της αξίας του ανθρώπου. Ευχαριστώ πολύ! Και το «ευ» με ουσία, νόημα και αξία.

Η Γκέλη Ντηλιά είναι ποιήτρια και συγγραφέας.