Τώρα τον συναντήσαμε στο Θέρμο μαζί με τον σκηνοθέτη Σταύρο Παρχαρίδη κατά τη διάρκεια του «ρεπεράζ» (επιλογή χώρων γυρίσματος) για τη σειρά ντοκιμαντέρ που ετοιμάζουν. Η Χρύσα Σπαή μίλησε μαζί τους φέρνοντας στην επιφάνεια νέα στοιχεία για το θέμα αυτό.
Κε Μάκη Εξαρχόπουλε ποιος ο λόγος της τωρινής επίσκεψής σας στην Αιτωλοακαρνανία;
Πριν έξι χρόνια επισκέφθηκα την Αιτωλοακαρνανία και μετά από μακροχρόνια παραμονή μου στο Μεσολόγγι δρομολόγησα την παραγωγή μιας σειράς ντοκιμαντέρ με θέμα τις πολιορκίες, την ηρωική Έξοδο και το μετά την Έξοδο, αυτό που ελάχιστοι γνωρίζουν, δηλαδή τί απέγιναν τα υπολείμματα της Φρουράς τού Μεσολογγίου. Το Μεσολόγγι είχε 3.500 υπερασπιστές, κυρίως Σουλιώτες, Ηπειρώτες και Ρουμελιώτες. Από αυτούς κατά την Έξοδο σώθηκαν περίπου 1.500, οι οποίοι, όπως αναφέρει ο γραμματικός τού στρατηγού Στορνάρη, Μακεδόνας αγωνιστής Νικόλαος Κασομούλης, που ήταν στο Μεσολόγγι και σώθηκε, ακολουθώντας μια δραματική πορεία μέσα από τα βουνά τής Ρούμελης έφθασαν μετά από 36 μέρες στο Ναύπλιο.
Όλα αυτά τα χρόνια ακολουθώ τα βήματά τους μέχρι το Ναύπλιο, καταγράφοντας τη διαδρομή τους με τη βοήθεια παλιών χαρτών, δορυφορικών λήψεων και πληροφοριών που συγκεντρώνω από τους κατοίκους των περιοχών απ’ όπου πέρασαν, καθώς και από τους μελετητές τής τοπικής ιστορίας. Πρόκειται για μια χρονοβόρα έρευνα με πολλές δυσκολίες, που όμως έχει εκπληκτικά αποτελέσματα, καθώς εντοπίζονται στοιχεία που συνδέονται με το πέρασμά τους, όπως βρύσες, πηγάδια, εξωκκλήσια, μοναστήρια όπου διανυκτέρευσαν, εικόνες που προσκύνησαν κλπ.
Τώρα, λοιπόν, ήρθε η ώρα να εμφανιστώ και πάλι στην περιοχή σας, αυτή τη φορά με τον σκηνοθέτη της σειράς ντοκιμαντέρ, τον Σταύρο Παρχαρίδη, για να κάνουμε αυτό που λέμε στην κινηματογραφική γλώσσα «ρεπεράζ», δηλαδή να επιλέξουμε χώρους για γύρισμα, να δούμε πρόσωπα που θα μιλήσουν μπροστά στον φακό ή θα υποδυθούν ρόλους, αφού το ντοκιμαντέρ θα είναι δραματοποιημένο και θα αποτελείται από 6 επεισόδια.
Ήρθαμε λοιπόν για να κάνουμε τα πρώτα βήματα στην κατεύθυνση της παραγωγής. Εδώ πρέπει να πω το εξής: όπου σταθώ και ρωτήσω για το τι έγινε μετά την Έξοδο κανείς δεν ξέρει να μου πει κάτι για τα υπολείμματα της Φρουράς του Μεσολογγίου. Δηλαδή τι έγιναν οι 1.500 υπερασπιστές που λένε οι πηγές ότι σώθηκαν. Εμείς με οδηγό τον Κασομούλη, που είναι και η πιο αναλυτική πηγή για το τι έγινε μετά την Έξοδο βαδίζουμε βήμα βήμα πάνω στα βήματά τους. Ακολουθούμε κι εμείς αυτή τη δραματική πορεία που θα τη δείξουμε στο ντοκιμαντέρ.
Ποιο ήταν το έναυσμα για να ξεκινήσετε αυτή τη δραστηριότητα;
Όλα ξεκίνησαν όταν έπεσε στα χέρια μου ένα θαυμάσιο βιβλίο που αναφέρεται στην πορεία των Εξοδιτών από το Μεσολόγγι μέχρι το Ναύπλιο. Πρόκειται για το βιβλίο του Κώστα Καρακόιδα, που δυστυχώς δεν είναι πια ανάμεσά μας, με τίτλο «Το στρατόπεδο της Δερβέκιστας και το οδοιπορικό τής θυσίας των “Ελεύθερων Πολιορκημένων” (Απρίλης 1825 – Απρίλης 1826)». Ο Κώστας Καρακόιδας καταγόταν από τη Δερβέκιστα, τη σημερινή Ανάληψη του Θέρμου και το 2000 εξέδωσε το βιβλίο του στην Πάτρα. Πληροφορήθηκα την ύπαρξή του και ήρθα σε επαφή μαζί του. Συναντηθήκαμε και μου χάρισε το βιβλίο του.
Εντυπωσιασμένος από το επίπονο έργο τού Κώστα Καρακόιδα ήρθα σε επαφή με τον Γιάννη Μακρή, απόγονο του στρατηγού Δημήτρη Μακρή, που μετά την Έξοδο οδήγησε τους διασωθέντες Εξοδίτες στον δρόμο προς το Ναύπλιο. Ο Γιάννης Μακρής μου έδωσε πολλές πληροφορίες για την περίοδο εκείνη και με ενθάρρυνε να ακολουθήσω τα βήματά τους μέχρι το Ναύπλιο.
Έτσι ξεκίνησα την έρευνά μου. Από τότε ζω μια συγκλονιστική εμπειρία. Έχω κάνει και άλλες έρευνες στα βήματα γνωστών προσώπων, αλλά εδώ όλα είναι διαφορετικά. Ακολουθώ τα βήματα 1.500 ταλαιπωρημένων πολεμιστών, 1.500 ηρώων! Πατάω εκεί που πάτησαν, βλέπω ότι είδαν, στέκομαι εκεί που στάθηκαν, ξεδιψώ εκεί που ξεδίψασαν, προσκυνώ τις εικόνες που προσκύνησαν και προσπαθώ να νιώσω ότι ένιωθαν.
Που πήγαν λοιπόν οι Εξοδίτες μετά την πολιορκία του Μεσολογγίου;
Οι Εξοδίτες, αυτοί οι 1.500 πολεμιστές που ανάμεσα τους είχαν 13 γυναίκες, από τις οποίες οι 3 ήταν λαβωμένες, βγαίνοντας από το Μεσολόγγι κατευθύνθηκαν προς το Μοναστήρι τού Αϊ Συμιού, όπου ήταν το σημείο συνάντησης όλων πριν συνεχίσουν την άνοδό τους στον Ζυγό. Στη συνέχεια ακολούθησαν το μεγάλο αιτωλικό μονοπάτι που περνάει από το Κουτσοχέρι, το Παραδείσι, το Κουρμέκι, το Καλούδι κι έφθασαν στη Δερβέκιστα, τη σημερινή Ανάληψη του Θέρμου. Από εκεί συνέχισαν περνώντας από το Κεφαλόβρυσο της Δερβέκιστας, την Πίνα, το Καρέλι και βαδίζοντας δίπλα στον ποταμό Εύηνο έφθασαν στη μεσαιωνική Γέφυρα της Αρτοτίβας, όπου ο Καραϊσκάκης έστειλε από τον Πλάτανο άντρες του και τους μέτρησαν για να τους ταϊσει. Συνεχίζοντας την πορεία τους πέρασαν από τα Πωγωνισκά και τις Λούζες κι έφθασαν στον Πλάτανο της Ορεινής Ναυπακτίας.
Μετά τον Πλάτανο ποια κατεύθυνση ακολούθησαν;
Μετά τον Πλάτανο κατευθύνθηκαν προς την Χόμορη και την Αμπελακιώτισσα, όπου μάλιστα έξω από το χωριό, δίπλα στο μονοπάτι που πέρασαν, υπάρχει ένας τάφος που αποκαλείται «Ο τάφος τού Μεσολογγίτη», εννοώντας προφανώς ότι είναι ο τάφος ενός Εξοδίτη που πέθανε καθοδόν προς το Ναύπλιο και τον έθαψαν εκεί, δίπλα στο πέρασμά τους.
Τώρα προσπαθούμε να ενεργοποιήσουμε την αρμόδια υπηρεσία τού Υπουργείου Πολιτισμού στο Μεσολόγγι για να ανοίξει τον τάφο και τα οστά τού νεκρού να εξεταστούν από ανθρωπολόγο. Ίσως προκύψουν έτσι πολύτιμα συμπεράσματα για τους υπερασπιστές τής Φρουράς τού Μεσολογγίου.
Συνεχίζοντας λοιπόν την πορεία τους στην Ορεινή Ναυπακτία έφθασαν στην Άνω Χώρα, όπου έμειναν τρείς μέρες κι έκαναν το Πάσχα. Έπειτα ξεκίνησαν για τους Πενταγιούς της Δωρίδας, απ’ όπου κατέβηκαν στην περιοχή τής σημερινής λίμνης τού Μόρνου, η οποία δεν υπήρχε τότε, πέρασαν τον ποταμό Κόκκινο και στο Στενό την τοξωτή γέφυρα του Μακρυγιάννη στον Μόρνο, που τώρα είναι βυθισμένη στο νερό τής λίμνης κι έφθασαν στο Λιδωρίκι όπου ήπιαν κρασί και χόρεψαν, όπως λέει η παράδοση. Στο νερό τής λίμνης είναι βυθισμένο και το Χάνι τού Σκορδά, όπου ο Σκαλτσοδήμος τούς έστειλε ψηλά από τη Γρανίτσα (σημερινό Διακόπι), όπου βρισκόταν, τέσσερα αρνιά ψημένα, τυρί και ψωμί.
Μετά το Λιδωρίκι συνέχισαν για τις Καρούτες και προχώρησαν προς το διάσελο στον Έλατο απ’ όπου κατέβηκαν στα Σάλωνα, στη σημερινή Άμφισσα, όπου εντόπισα το σημείο από το οποίο μπήκαν στην πόλη, καθώς και προγενέστερα κτίσματα που προσπέρασαν. Από την Άμφισσα κατευθύνθηκαν προς το Χρισσό, όπου έμειναν τρείς μέρες πριν συνεχίσουν για την Αράχωβα περνώντας από το Καστρί, το χωριό που ήταν κτισμένο πάνω στους Δελφούς πριν αρχίσουν οι ανασκαφές το 1892.
Μετά την Αράχωβα πέρασαν από το Ζεμενό και κατευθύνθηκαν προς το Κυριάκι, στον Ελικώνα, απ’ όπου κατέβηκαν στη Βοιωτία και διανυκτέρευσαν μοιρασμένοι σε τρία σημεία, στη Μονή τού Οσίου Σεραφείμ Δομπούς, στη Μονή Ταξιαρχών και στα Χώστια, στον σημερινό Πρόδρομο. Την επομένη συνέχισαν για τη Δομβραίνα, απ’ όπου πέρασαν με πλωτά μέσα από το μικρό λιμανάκι του Αη Γιάννη απέναντι, στην Περαχώρα. Από την Περαχώρα πέρασαν τον Ισθμό και τα Δερβενάκια και μέσω Άργους έφθασαν στο Ναύπλιο. Αυτή είναι η δραματική πορεία τους που κράτησε 36 μέρες.
Οι τοπικές δημοτικές αρχές σας βοήθησαν καθόλου;
Η τοπική αυτοδιοίκηση, όλοι οι δήμοι απ’ όπου πέρασαν οι Εξοδίτες, δήμαρχοι, αντιδήμαρχοι, πρόεδροι δημοτικών συμβουλίων και πρόεδροι χωριών, μας βοηθούν με κάθε τρόπο. Άλλωστε σε συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση προχωράμε στην έρευνα ακολουθώντας τα βήματα των Εξοδιτών, οι οποίοι πέρασαν από 14 σημερινούς δήμους που ανήκουν σε 6 νομούς και 3 περιφέρειες. Όπως αυτές τις μέρες, που είμαστε κοντά σας στην Αιτωλοακαρνανία, με τη συμβολή των Δημοτικών Αρχών μείναμε τρείς μέρες στο Μεσολόγγι και άλλες τρείς στο Θέρμο, πριν περάσουμε στη γειτονική σας Φωκίδα στον Δήμο Δωρίδος αναζητώντας χώρους γυρίσματος.
Ευχαριστούμε, λοιπόν, θερμά όσους βοήθησαν στο έργο μας αυτές τις μέρες. Στο Μεσολόγγι τον Δήμαρχο Σπύρο Διαμαντόπουλο και τον Αντιδήμαρχο Πολιτισμού, Μουσείων και Βιώσιμου Τουρισμού Δημήτρη Πετρόπουλο για την εξαιρετική φιλοξενία, τον Μάκη Κουτσαγγέλη, σύμβουλο του Αντιδημάρχου, τον οποίο ενημερώσαμε για την παραγωγή τής σειράς ντοκιμαντέρ, καθώς και τον Νίκο Αϊδονόπουλο, για την ουσιαστική υποστήριξη στο έργο μας.
Ευχαριστούμε ακόμη τον Πρόεδρο της Διεθνούς Αδελφότητας Απογόνων Εξοδιτών Γιάννη Μακρή, που είναι σύμβουλος στην παραγωγή, τον υπεύθυνο της Δημοτικής Πινακοθήκης Δημήτρη Δραγγανά και τον ιδρυτή και Διευθύνοντα Σύμβουλο του Κέντρου Λόγου και Τέχνης «ΔΙΕΞΟΔΟΣ» Νίκο Κορδόση, που είναι ομιλητές στο ντοκιμαντέρ, τον Πρόεδρο του Εμπορικού Συλλόγου Κωνσταντίνο Πασιόπουλο, τον εκδότη τής εφημερίδας «ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ» Κωστή Στεφανάτο, τον δημοσιογράφο - μελετητή τής τοπικής ιστορίας Θανάση Σπυρόπουλο και τον συγγραφέα Νικήτα Φιλιππόπουλο για το πλούσιο βιβλιογραφικό υλικό που μας διέθεσαν.
Στον Δήμο Θέρμου ευχαριστούμε θερμά τον Δήμαρχο Σπύρο Κωνσταντάρα, τον Αντιδήμαρχο Απόστολο Σπυρόπουλο και τον Πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου Νίκο Κωστακόπουλο για την εξαιρετική φιλοξενία, καθώς και τον Πρόεδρο της Ανάληψης Δημήτρη Καλτσή, όπως και τον Πρόεδρο του Καλουδίου Κώστα Μπαλαφούτη.
Στον γειτονικό νομό Φωκίδας, στον Δήμο Δωρίδος, ευχαριστούμε θερμά τον Δήμαρχο Δημήτρη Γιαννόπουλο και τους Αντιδημάρχους Χαράλαμπο Κατσαρό και Κώστα Κουτσούμπα για την εξαιρετική φιλοξενία, την Πρόεδρο του Λιδωρικίου και του Πολιτιστικού Συλλόγου Αργυρώ Λαγγουράνη, την υπεύθυνη Λαογραφικής Συλλογής Σοφία Κλώσσα, τα μέλη τού Συλλόγου Μάκη Κλώσσα και Νίκο Πανάγο και τον Κώστα Παπαδόπουλο, απόγονο Μεσολογγίτη ιερέα, που μετά την Έξοδο εγκαταστάθηκε στο Λιδωρίκι. Στους Πενταγιούς ευχαριστούμε τον Σπύρο Βήττα, συνταξιούχο δασικό υπάλληλο του Δασαρχείου Λιδωρικίου, τον Γιάννη Καρρά, τον Στέλλιο Πέτσα και τον πάντα φιλόξενο Απόστολο Ασημάκη, με το ωραίο καφενείο με τα τραπέζια κάτω από τον πελώριο πλάτανο στην πλατεία τού χωριού.
Τέλος, απευθύνω ένα μεγάλο ευχαριστώ στον φίλο δημοσιογράφο Λάμπρο Ρόδη, Πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου Ορχομενού και στέλεχος του Γραφείου Τύπου τού Περιφερειάρχη, που είναι πάντα δίπλα μας στην ερευνητική μας πορεία στη Στερεά Ελλάδα. Δίχως τη συμβολή του δεν θα είχε πραγματοποιηθεί σε τόση έκταση και με τις καλύτερες συνθήκες το ρεπεράζ.
Κλείνοντας θέλω να ευχαριστήσω ιδιαίτερα εσάς αγαπητοί μου Χρύσα Σπαή και Κωνσταντίνε Σαμψών, που εδώ και πέντε χρόνια είσαστε κοντά μας και μας βοηθάτε ποικιλοτρόπως.
Μιλήστε μας για τη συνεργασία σας με τον Σταύρο Παρχαρίδη.
Ο Σταύρος Παρχαρίδης είναι πολύ καλός σκηνοθέτης τού κινηματογράφου, της τηλεόρασης και του θεάτρου, είναι ακόμη πολύ καλός σεναριογράφος και θεατρικός συγγραφέας και τέλος είναι πολύ καλός ηθοποιός, πολυβραβευμένος, μάλιστα, πρόσφατα για την συμμετοχή του ως πρωταγωνιστής στην ταινία «Άβυσσος μέσα» (Abyss in), που σκηνοθέτησε ο γνωστός ηθοποιός Γιάννης Αϊβάζης. Το σενάριο της ταινίας είναι του Σταύρου, που το επεξεργάστηκαν μαζί με τον Γιάννη.
Η ταινία δεν έχει βγει ακόμη στους κινηματογράφους, αλλά μέχρι σήμερα έχει προβληθεί σε περισσότερα από 15 διεθνή φεστιβάλ κινηματογράφου σε όλον τον κόσμο. Ο Σταύρος πήρε 12 βραβεία Α΄ανδρικού ρόλου και 6 βραβεία σεναρίου, ενώ η ταινία πήρε συνολικά 63 βραβεία, καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας και πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη ο Γιάννης, φωτογραφίας κλπ.
Θα πρέπει να πω εδώ ότι ο Σταύρος, ως ηθοποιός, έπαιξε και στη γνωστή τηλεοπτική σειρά τού ΑΝΤ1 «Η Μάγισσα», όπου είχε έναν χαρακτηριστικό ρόλο. Υποδύθηκε τον φρούραρχο Ιωάννη Βρώτσο, ο οποίος λίγο πριν πεθάνει αποκάλυψε ένα μεγάλο μυστικό που συντάραξε τον πύργο των Λασκαραίων. Και τώρα παίζει στην άλλη γνωστή σειρά τού ΣΚΑΪ «Οι Πανθέοι», στον ρόλο κλειδί τού Θαλή, πατέρα του πρωταγωνιστή Αιμίλιου Χειλάκη, που εμφανίζεται ξαφνικά μετά από πολλά χρόνια, έπειτα από την αναζήτηση του γιού του.
Ακόμη, ο Σταύρος Παρχαρίδης είναι ο σκηνοθέτης τής γνωστής εκπομπής τής ΕΡΤ3 «Κυριακή στο χωριό», αλλά της προηγούμενης βερσιόν, όχι αυτής που προβάλλεται τώρα. Η εμπειρία του από τα γυρίσματα της εκπομπής στην ύπαιθρο, σε βουνά και σε θάλασσες, βοηθάει σημαντικά τη δική μας παραγωγή για τους Εξοδίτες, η οποία σχεδόν εξολοκλήρου θα γυριστεί σε υπαίθριους χώρους. Τώρα που κινούμαστε μαζί στην αναζήτηση χώρων γυρίσματος στο Μεσολόγγι και στη διαδρομή που ακολούθησαν οι Εξοδίτες, διαπιστώνω αυτή την εμπειρία του. Η ματιά του στον χώρο, αλλά και οι ιδέες του σεναριακά έχουν έναν χαρακτήρα μοναδικό, πρωτότυπο και εντυπωσιακό για την καταγραφή τού θέματος μέσα από τον τηλεοπτικό φακό.
Ο Σταύρος Παρχαρίδης, λοιπόν, είναι αδελφικός μου φίλος και συνεργάτης εδώ και 20 χρόνια, από τότε που πήρε τη θέση στη ζωή μου ενός άλλου στενού μου φίλου και συνεργάτη, του κινηματογραφιστή ντοκιμαντερίστα Αιμίλιου Αδαμόπουλου, που έφυγε πρόωρα από τη ζωή. Με τον Σταύρο έχουμε γυρίσει μαζί τηλεοπτικές εκπομπές και ντοκιμαντέρ, ενώ από το 2016 συνεργαζόμαστε με τον εκδότη τής εβδομαδιαίας εφημερίδας των Τρικάλων «Διάλογος», Δημήτρη Κρούπη, στην έκδοση του περιοδικού «Ξένιος Θεσσαλός», που έχει πανθεσσαλική θεματογραφία και πανελλαδική κυκλοφορία με κυριακάτικη αθηναϊκή εφημερίδα.
Σταύρο Παρχαρίδη, πώς προέκυψε η συνεργασία σου με τον Μάκη Εξαρχόπουλο για τη σειρά ντοκιμαντέρ σχετικά με το Μεσολόγγι και την πορεία των διασωθέντων Εξοδιτών μέχρι το Ναύπλιο;
Με τον Μάκη τον Εξαρχόπουλο μας συνδέει μια πολυετής, επαγγελματική, αλλά νομίζω πάνω απ’ όλα φιλική σχέση. Πολλά από αυτά που έχουμε κάνει και οι δύο τα έχουμε κάνει παρέα, δηλαδή και ντοκιμαντέρ και τηλεοπτικές εκπομπές και πολλά άλλα πράγματα πάνω στην εικόνα, αλλά και στο έντυπο. Επίσης έχει πάρα πολλές και καλές ιδέες, οπότε όταν έπεσε στην αντίληψή του το συγκεκριμένο θέμα με τους Εξοδίτες, θυμάμαι μου τηλεφώνησε ένα βράδυ ενθουσιασμένος (γιατί συνήθως βράδυ γίνονται αυτές οι κουβέντες) και μου είπε: «Ξέρεις τί έγινε μετά την Έξοδο του Μεσολογγίου;» «Έχεις ιδέα;» Ακριβώς αυτά ήταν τα λόγια του. «Έχεις ιδέα τί απέγιναν οι διασωθέντες Εξοδίτες;»
Έπειτα άρχισε να μου λέει το τι έγινε μετά την Έξοδο. Ρωτάω εγώ: «Ποιοί άλλοι σκοτώθηκαν τότε και λέω ταυτόχρονα: η Φρουρά πού πήγε;» «Τι έκανε;» Και τότε άρχισε να μου λέει ότι βρέθηκε στην Αιτωλοακαρνανία για μεγάλο χρονικό διάστημα, όπου συνάντησε κάποιον δάσκαλο, τον Κώστα Καρακόϊδα, ο οποίος του έδωσε το βιβλίο που έγραψε με πολλές πληροφορίες για την πορεία των διασωθέντων Εξοδιτών μέχρι το Ναύπλιο. Αυτό έκανε ένα ιδιαίτερο κλικ στον Μάκη κι έτσι ξεκίνησε αυτή η ιστορία. Επίσης καθοριστικό ρόλο έπαιξε και η συνάντησή του με τον Γιάννη Μακρή, απόγονο του στρατηγού τής Εξόδου Δημήτρη Μακρή.
Οπότε, εγώ ήμουν ο πρώτος που το έμαθε και με ρωτάει: «Έχει ενδιαφέρον αυτό να γίνει ντοκιμαντέρ;» Του λέω: «τεράστιο». Κατ αρχήν είναι πανελλαδική πρωτιά. Δεν υπάρχει κάτι πάνω σ’ αυτό το θέμα. Έτσι ξεκίνησαν όλα. Από κεί και πέρα αρχίσαμε να το βάζουμε κάτω και να το εξετάζουμε με περισσότερες λεπτομέρειες.
Ο Μάκης έκανε μια τεράστια έρευνα και μάλιστα θέλω να πω ότι ο Μάκης δεν σκύβει απλώς πάνω στο θέμα, σαν ένας ερευνητής που είναι και συνάμα γνώστης της ιστορίας, αλλά σκύβει ευλαβικά με μια ποιητική διάθεση, δηλαδή με μια ποιητική διάθεση και με τον ρομαντισμό ενός ποιητή. Θα έλεγα ότι είδε το θέμα με τους Εξοδίτες με την ίδια ευλάβεια που ίσως είδε ο Λόρδος Μπάϊρον το Μεσολόγγι.
Πόσο δύσκολο είναι να κάνεις ρεπεράζ, δηλαδή να αναζητήσεις χώρους όπου θα γίνουν τα γυρίσματα σ’ ένα δύσβατο μέρος που δεν το γνωρίζεις καλά;
Συνήθως είναι δύσκολο εκ των πραγμάτων. Στη δική μας περίπτωση έχουμε δύο μορφές αναζήτησης χώρων. Η μια είναι η αναζήτηση του πραγματικού χώρου, δηλαδή τα σημεία όπου πραγματικά περπάτησαν οι Εξοδίτες και υπάρχουν αυτά τα σημεία. Αυτό είναι το σημαντικό. Κάποια σημεία φυσικά δεν είναι προσβάσιμα, όπως και κάποια δεν είναι ακριβή. Από την πρώτη έρευνα που είδα εγώ, υπάρχουν κάποια σημεία που δεν είναι πάρα πολύ συγκεκριμένα. Δηλαδή, το μονοπάτι που πέρασαν μπορεί να είναι 100 μέτρα πιο πάνω ή 150 μέτρα πιο κάτω. Σημασία όμως δεν έχει πού ακριβώς είναι. Σημασία έχει ότι από τους συγκεκριμένους τόπους πέρασαν αυτοί οι ήρωες. Λοιπόν είναι δύσκολο το «ρεπεράζ», η αναζήτηση των χώρων, αλλά ταυτόχρονα είναι και πάρα πολύ όμορφο γιατί γνωρίζεις τόπους, όπως εδώ που βρεθήκαμε αυτές τις μέρες, στο Μεσολόγγι, στο Θέρμο, στο Λιδωρίκι και αλλού. Και το πιο βασικό, γνωρίζεις ανθρώπους που κάτι έχουν να σου πουν.
Πως αντιμετώπισαν οι ντόπιοι την έρευνα σας για την πορεία των Εξοδιτών;
Την έχουν αγκαλιάσει όλοι. Δεν το συζητάμε αυτό. Μας έχουν βοηθήσει πάρα πολύ. Ο ένας φέρνει τον άλλον και μας δίνουν πληροφορίες, οι οποίες ίσως να μην αφορούν ακριβώς το θέμα, αλλά είναι παράλληλες, έχοντας όμως σχέση άμεση ή έμμεση με τους Εξοδίτες. Για παράδειγμα ένας φίλος είπε: «Έχω ρε παιδιά ένα βιβλίο του τάδε για τον Καραϊσκάκη. Μπορεί να υπάρχει εκεί κάτι, κάποια πληροφορία που δεν έχετε». Ναι, το ένα είναι αυτό. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι έχουμε γνωρίσει ανθρώπους οι οποίοι μας αγκάλιασαν πολύ φιλικά. Δηλαδή, τώρα εγώ φεύγω από εδώ έχοντας φίλους. Φυσικά αυτό, για να πούμε την αλήθεια, το έχει καλλιεργήσει ο Μάκης, γιατί είναι μοναδικός στο να καλλιεργεί φιλίες και αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό γιατί τα πάντα τα κάνουν οι άνθρωποι. Όχι απαραίτητα τα χρήματα.
Πώς σας φαίνεται ο τόπος μας;
Ο τόπος σας είναι πανέμορφος. Όμως είναι και δικός μας τόπος γιατί ανήκει σε όλους τους Έλληνες. Έτσι; Ο τόπος μας λοιπόν είναι πανέμορφος και σ αυτή την περιοχή, όπως είναι όλη η χώρα. Είναι πανέμορφη η Ελλάδα. Όποιος έχει ταξιδέψει πολύ το ξέρει. Εγώ είχα την τύχη μέσα από την εκπομπή «Κυριακή στο χωριό» που σκηνοθετούσα για πολλά χρόνια, να γνωρίσω πολλά μέρη της Ελλάδας σε όλα τα σημεία τού ορίζοντα. Είναι σημαντικό αυτό.
Και εδώ ο τόπος είναι ιδιαίτερος, γιατί βλέπεις την ιστορία που υπάρχει παντού και μάλιστα τώρα που γίνεται αυτή η αναζήτηση της πορείας των Εξοδιτών, αντιλαμβάνεται κανείς ότι αυτοί οι άνθρωποι πάτησαν σε μια παλιότερη ιστορία. Για παράδειγμα, εδώ στο Θέρμο, όπου δίνουμε αυτή τη συνέντευξη, έχουν συμβεί απίστευτα πράγματα, τα οποία ξεκινούν από την αρχαιότητα, από την Αιτωλική Συμπολιτεία, όταν οι Αιτωλοί αναδείχθηκαν σε σημαντική στρατιωτική και πολιτική δύναμη, τον 4ο αιώνα π.Χ. και τον βασιλιά τής Μακεδονίας Φίλιππο Ε΄, που κατέστρεψε τον αρχαίο Θέρμο, το 218 π.Χ. κι ακόμη πιο πίσω και φθάνουν μέχρι τις μέρες μας.
Θέλω να πω ότι είναι ένας ιστορικός τόπος που έχει καταπληκτικές φυσικές ομορφιές και ίσως είναι μια ευκαιρία, για όσους διαβάσουν τη συνέντευξή μας, να τους καλέσουμε να επισκεφθούν αυτόν τον τόπο, γιατί πραγματικά το αξίζει όχι μόνο για την ιστορία του, αλλά και για το φυσικό του κάλλος. Και κάτι ακόμη. Έχει πάρα πολύ καλές τιμές.
Η σειρά ντοκιμαντέρ των έξι επεισοδίων είναι παραγωγή τής εταιρείας Alfa Production με παραγωγό τον Κώστα Αγιανίδη, που δραστηριοποιείται τηλεοπτικά και κινηματογραφικά στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
