Σε αυτό το ουράνιο ραντεβού θα είναι όλοι εκεί: ο Σκορπιός, ο Τοξότης, ο Παρθένος, ο κόκκινος Αρκτούρος. Θα είναι ακόμη, ο Κρόνος, ο Άρης, ο Δίας, αλλά και οι φανταχτεροί Περσείδες, μια καλοκαιρινή βροχή από διάττοντες αστέρες που θα εντυπωσιάζει και θα συνοδεύει ευχές για έρωτα, τύχη, χαρά, ευτυχία. Θάχει και μια υπέροχη μπλε πανσέληνο, που θα αφήνει έναν ασημένιο δρόμο πάνω στη θάλασσα.
Είναι Αύγουστος του 2024 και το βράδυ, κάθε βράδυ, αν έχουμε το βλέμμα στραμμένο στον ουρανό, θα δούμε παράξενα φαινόμενα, πλανήτες και λαμπερούς αστερισμούς. Στις παραλίες των νησιών και στις πλαγιές ή τις κορυφές των βουνών μάλιστα, η αστρική μαγεία απλώνεται σε ένα χρυσόμαυρο χαλί και επιτρέπει όνειρα και άλλα όνειρα κι ακόμη περισσότερα όνειρα.
«Το καλοκαίρι ο ουρανός είναι πιο καθαρός, δεν υπάρχει η νεφοκάλυψη του χειμώνα. Επιπλέον βρισκόμαστε το βράδυ έξω και σε μέρη χωρίς πολλά φώτα, σε παραλίες, σε βουνά, σε σημεία ψηλά, οπότε μπορούμε να παρατηρήσουμε καλύτερα τον ουρανό. Αρκεί να στρέψουμε το βλέμμα μας ψηλά και τότε θα αποκαλυφθεί η μαγεία και η απεραντοσύνη του σύμπαντος», λέει η αστροφυσικός, Φιόρη-Αναστασία Μεταλληνού, υπεύθυνη του Κέντρου Επισκεπτών Θησείου του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.
Με οδηγό την κ. Μεταλληνού, ας κάνουμε ένα ταξίδι στον έναστρο ουρανό και στα όσα σκοτεινά μυστικά αποκαλύπτει αυτό τον Αύγουστο.
«Αυτές τις μέρες μπορούμε να δούμε το βράδυ στον ουρανό και να αναγνωρίσουμε τη Μικρή και τη Μεγάλη Άρκτο, κοιτώντας προς τον νότο εντοπίζουμε τον αστερισμό του Σκορπιού με τον λαμπερό κόκκινο Αντάρη, κι εκείνον του Τοξότη, της Παρθένου και τον φωτεινό κόκκινο γίγαντα τον Αρκτούρο», μας λέει.
Και κάπου εκεί ψηλά, πολύ ψηλά, στο βόρειο ημισφαίριο της ουράνιας σφαίρας είναι και ο αστερισμός της Κασσιόπης, που αναγνωρίζεται εύκολα γιατί είναι ο πιο... τσαχπίνης. Τα 5 φωτεινότερα αστέρια του σχηματίζουν ένα ζιγκ-ζαγκ που μοιάζει με Μ ή W, ενώ είναι γνωστός ήδη από την αρχαιότητα, καθώς αναφέρεται στα έργα δύο τραγικών, του Σοφοκλή και του Ευριπίδη. Στην αρχαία Ελλάδα το σχήμα του αστερισμού αντιστοιχούσε σε μία γυναίκα καθισμένη σε θρόνο και συγκεκριμένα στη βασίλισσα της Αιθιοπίας, Κασσιόπη - γνωστή από τον μύθο του Περσέα και της Ανδρομέδας.
Τις πρώτες πρωινές του Αυγούστου λάμπουν στον ουρανό και οι πλανήτες. Eκεί γύρω στις 5.30 το πρωί διακρίνονται ο Άρης και ο Κρόνος - χωρίς τα δαχτυλίδια του φυσικά αν δεν έχει κάποιος τηλεσκόπιο-, ενώ νωρίτερα, κατά τις 3.30 το ξημέρωμα, ο Άρης και ο λαμπερός Δίας.
Τα πεφταστέρια και οι ευχές
Το πιο σημαντικό γεγονός των ημερών όμως είναι οι Περσείδες, οι θεαματικές βροχές από διάττοντες αστέρες, τα γνωστά πεφταστέρια.
Μικρές φωτεινές κουκίδες πέφτουν με ταχύτητα από τον ουρανό και χάνονται, αφήνοντας συνήθως μια μακριά πύρινη ουρά.
«Μπορεί να τα λέμε πεφταστέρια, αλλά δεν είναι αστέρια», επισημαίνει η κ. Μεταλληνού και εξηγεί: «πρόκειται για σώματα του ηλιακού συστήματος, πετραδάκια, κόκκους άμμου, πάγο, όλα υπολείμματα της ουράς ενός κομήτη. Όταν η Γη κόψει την ουρά του κομήτη, κι αυτό συμβαίνει κάθε Αύγουστο, δεκάδες κομμάτια του θα πέσουν στην ατμόσφαιρα σε αυτή την εντυπωσιακή βροχή».
Οι Περσείδες ως ουράνιο φαινόμενο καταγράφηκαν για πρώτη φορά από Κινέζους αστρονόμους το 36 μ.Χ. Οι επιστήμονες γνωρίζουν σήμερα πως η χρυσή βροχή προέρχεται από τα σωματίδια που αφήνει η ουρά μήκους
δεκάδων εκατομμυρίων χιλιομέτρων, του κομήτη 109P/Σουίφτ/Τατλ - φέρει το όνομα των αστρονόμων που τον ανακάλυψαν το 1862- όταν διασταυρώνεται με την τροχιά της Γης.
Το πέρασμα του κομήτη 109Ρ/Σουίφτ/Τατλ από την τροχιά της Γης γίνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα, πάντα τον μήνα Αύγουστο, ενώ χρειάζεται 133 χρόνια για να κάνει μία πλήρη περιστροφή γύρω από τον Ήλιο. Καθώς αυτά τα σώματα του κομήτη πλησιάζουν με μεγάλη ταχύτητα, διαλύονται από την υπερθέρμανση (1650 ᴼC) και την τριβή σε ύψος 80 χιλιομέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας και αφήνουν πίσω τους αυτή τη χρυσή βροχή.
Η λαϊκή παράδοση συνδέει τους Περσείδες που πήραν το όνομά τους από τον αστερισμό του Περσέα, με τους ερωτευμένους... και όχι μόνο. Όποιος δει ένα πεφταστέρι πρέπει να κάνει αμέσως μια ευχή και αυτή θα πραγματοποιηθεί... αν προλάβει φυσικά.
Τα πεφταστέρια θα εμφανιστούν από τις 10 Αυγούστου, ωστόσο θα φτάσουν στην κορύφωσή τους και θα αρχίσει η βροχή τα ξημερώματα της 13ης Αυγούστου. Και θα είναι πολλά.
Η κ.Μεταλληνού θυμάται ένα καλοκαίρι πριν από αρκετά χρόνια στην ιδιαίτερη πατρίδα της, την Κέρκυρα, όπου βρισκόταν με μια παρέα συναδέρφων της και τον αείμνηστο καθηγητή Αστρονομίας στο ΑΠΘ - από τις πιο γνωστές μορφές της Αστρονομίας σε διεθνές επίπεδο-, Γιάννη Σειραδάκη. Τότε, μέσα σε λίγη ώρα μέτρησαν πάνω από 70 πεφταστέρια.
Το ρεκόρ της βροχής των Περσείδων ήταν το 1993 όταν καταγράφηκαν σχεδόν 300 πεφταστέρια την ώρα, ενώ συνήθως ο μέσος όρος είναι 50-60 την ώρα.
Σύμφωνα με την κ. Μεταλληνού, οι Περσείδες εμφανίζονται σε όλο τον ουρανό, δεν χρειάζεται δηλαδή να στρέψει κανείς την προσοχή του σε ένα σημείο του ορίζοντα. Η εμφάνισή τους ξεκινά με τη δύση του Ήλιου και κρατά όλο το βράδυ.
«Οι Περσείδες είναι από τα αγαπημένα μου αστρονομικά φαινόμενα, είτε τους παρατηρώ με γυμνό μάτι είτε με τηλεσκόπιο. Κι ακόμη πιο ενδιαφέρουσα είναι η ανταλλαγή της εμπειρίας με συναδέρφους ή με το κοινό», μας λέει.
Τα ελληνικά νησιά, αλλά και τα βουνά προσφέρονται για τη θέαση του έναστρου ουρανού, καθώς δεν έχουν φωτορύπανση. Όσο πιο σκοτεινό ένα σημείο, τόσο καλύτερη είναι η παρατήρηση των ουράνιων σωμάτων.
Το μπλε φεγγάρι του Αυγούστου...
Δευτέρα 19 Αυγούστου, ώρα: 21.25. Στα ημερολόγια των αστρονόμων και όσων λατρεύουν ή ασχολούνται ερασιτεχνικά με την αστρονομία, αυτή η ημερομηνία είναι υπογραμμισμένη με μπλε χοντρό μαρκαδόρο. Εκείνο το βράδυ και εκείνη την ώρα η πανσέληνος θα είναι στο... πικ της κι ένα ολόγιομο φεγγάρι θα φωτίσει τον ουρανό. Καθ΄υπερβολή θα έλεγε κανείς πως θα βάψει μπλε τον ουρανό.
Η πανσέληνος του Αυγούστου είναι το πιο μεγάλο φεγγάρι της χρονιάς και φέτος το γνωστό Μπλε Φεγγάρι θα είναι ορατό τη Δευτέρα στις 19 του μήνα, φτάνοντας στο απόγειο του μεγέθους του στις 21.25.
«Η πανσέληνος του Αυγούστου είναι πιο εντυπωσιακή αν τη δει κανείς στην ανατολή της. Μόλις δηλαδή βγει το φεγγάρι φαίνεται τεράστιο κι αυτό γιατί είναι πιο χαμηλά στον ορίζοντα», αναφέρει η κ. Μεταλληνού.
... και μια ολική έκλειψη Ηλίου για το τέλος
Για το τέλος μας επιφύλαξε την πιο δυνατή συγκίνησή της. Η Φιόρη-Αναστασία Μεταλληνού θυμάται και θα θυμάται μια ζωή την εμπειρία της τον περασμένο Απρίλιo, όταν στις 8 του μήνα βρέθηκε στο Ντουράνγκο, στο βόρειο Μεξικό, για να δει και να καταγράψει την ολική έκλειψη Ηλίου. Η έκλειψη είχε συνολική διάρκεια δύο ώρες και 41 λεπτά και η ολικότητα τρία λεπτά και 47 δευτερόλεπτα.
«Είναι ένα σπάνιο φαινόμενο και μια δυνατή στιγμή για όποιον μπορέσει να το δει. Ο Ήλιος είναι εξαιρετικά δραστήριος αυτή τη χρονιά και είδαμε φαινόμενα στο ηλιακό στέμμα, σαν κόκκινες φλόγες να πετούν, που δεν είχαμε δει νωρίτερα», περιγράφει.
Εκείνη την ημέρα η Σελήνη μπήκε ανάμεσα στη Γη και στον Ήλιο, κρύβοντάς τον εντελώς και η φωτεινότητα στο περιβάλλον μειώθηκε κατά πολύ.
Η ολική έκλειψη της 8ης Απριλίου 2024 διένυσε ένα σκοτεινό μονοπάτι, διασχίζοντας το Μεξικό, βαδίζοντας βορειοανατολικά μέσω του Τέξας και μπήκε για λίγο στον Καναδά προτού καταλήξει στο Μέιν.
Ολικές εκλείψεις ηλίου έχουμε σχεδόν κάθε 18 μήνες σε κάποιο σημείο της Γης. Σημειώνεται ότι η επόμενη ολική έκλειψη Ηλίου αναμένεται αύριο, Δευτέρα 12 Αυγούστου 2024 και θα είναι ορατή από την Ισλανδία, την Πορτογαλία, τη Ρωσία και την Ισπανία.
Αυτός ο Αύγουστος λοιπόν κρύβει παράξενα ουράνια φαινόμενα, λαμπερούς αστερισμούς, χρυσή βροχή αστεριών -που δεν είναι αστέρια-, ένα μπλε φεγγάρι κι έναν Ήλιο που χάνεται - αλλά αυτό δεν θα το δούμε. Όσοι βρεθείτε σε νησιά, σε απομακρυσμένα από τα φώτα της πόλης μέρη, στις απέραντες παραλίες της Χαλκιδικής ή - οι πιο τυχεροί- στην κορυφή του Ολύμπου θα έχετε μια μοναδική ευκαιρία: να δείτε πολλούς αστερισμούς, χρυσούς κόκκους άμμου να πέφτουν με ταχύτητα και να χάνονται στον σκοτεινό ορίζοντα κι ένα μπλε φεγγάρι. Αλλά και να κάνετε πολλές ευχές. Μόνο μην ξεχάσετε: Το βλέμμα ψηλά... κυρίως το βράδυ.
