Τα 200 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή πέρασαν. Έγιναν εκδηλώσεις μνήμης. Δυστυχώς περιστραφήκαν γύρω από τα προβλήματα της εγκατάστασης των προσφύγων στα χώματα της παλιάς Ελλάδας και της Μακεδονίας,τον πλούσιο πολιτισμό που έφεραν μαζί τους, τις δυσκολίες να ξεκινήσουν μια νέα ζωή εδώ και τη ρατσιστική αντιμετώπιση που δέχτηκαν από μια μειοψηφία ντόπιων.
Αυτό όμως είναι ένα μέρος της μνήμης. Υπάρχει και ένα άλλο… Ο σημερινός νέος δέχεται μια νύξη για αυτό στο μάθημα της Λογοτεχνίας στο Λύκειο, από ένα διήγημα του Θανάση Βαλτινού… την ιστορία του Παναγιώτη… ενός Καστρίτη, που βρέθηκε αιχμάλωτος μαζί με τον στρατηγό Τρικούπη στην Μικρά Ασία, ήρθε σαλεμένος από εκεί, και περιφερόταν σε Άργος, Ναύπλιο, Τρίπολη και πούλαγε σερνικοβότανο.
Είναι το μόνο έναυσμα που έχει ένας νέος να ψάξει. Ποιος ήταν ο αιχμάλωτος «στρατηγός Τρικούπης»; Ποιους διοικούσε και με ποιους μαζί παραδόθηκε; Γιατί δεν του ζητήθηκαν ποτέ ευθύνες; Πού συνελήφθησαν αιχμάλωτοι;
Ο στρατηγός Τρικούπης διοικούσε ένα σώμα στρατού, στο οποίο ανήκε και η 4η Μεραρχία που είχε έδρα το Ναύπλιο και οι στρατιώτες της προερχόντουσαν από τους νομούς Αργολίδας, Κορινθίας, Αρκαδίας και ένα μέρος της Λακωνίας. Να το πούμε με πιο απλά λόγια διοικούσε και αρκετούς Ναυπλιώτες.
Αυτοί οι ταλαίπωροι αφού συμμετείχαν στην εκστρατεία για την κατάληψη της Άγκυρας, αλλά τους σταμάτησαν οι Τούρκοι στον ποταμόΣαγκάριο, το καλοκαίρι του 1921, συμπτύχθηκαν (δλδ, υποχώρησαν) σε μια γραμμή μετώπου που ήταν ένα ολέθριο στρατιωτικό λάθος. Οι δικοί μας, το 8ο Σύνταγμα της 4ης Μεραρχίας, στάλθηκαν στην «εξέχουσα» του ΑφιόνΚαραχισάρ. «Εξέχουσα» σήμαινε ότι το μέτωπο προεκτεινόταν σε βάθος, και ήταν έτοιμο να περικυκλωθεί από τον εχθρό. Τους στέλναμε ως πρόβατα επί σφαγή.
Εκεί έμεινα άπρακτοι επί ένα χρόνο. Όποιος είχε πολιτικό μέσο έφευγε και γύριζε σπίτι του. Η αντιπολεμική προπαγάνδα εύρισκε πρόσφορο έδαφος (ποιος ταλαίπωρος δεν θέλει να σωθεί;). Διοικητής της 4ης Μεραρχίας ήταν ο υποστράτηγος Δημ. Δημαράς.
Υπάρχει ένα ντοκουμέντο που περιγράφει την κατάσταση που βιώνανε, όσοι από τους δικούς μας προγόνους βρέθηκαν στο ΑφιόνΚαραχισάρ. Ο Δημαράς, ως διοικητής Μεραρχίας, έκανε έρανο μεταξύ φαντάρων και αξιωματικών, για να μπορέσουν να στείλουν πίσω στην πατρίδα τους νεκρούς του πολέμου και έστελνε τηλεγραφήματα στους κοινοτάρχες της Αργολιδοκορινθίας για να μαζέψουν χρήματα ώστε να κηδευτούν σαν ήρωες τα παιδιά που έχασαν εκεί τη ζωή τους.
Ενώ λοιπόν, η 4η Μεραρχία ήταν ξεχασμένη στα βάθη της Ανατολής, ο πόλεμος χάθηκε για πολιτικούς λόγους. Η διάσκεψη των δυνάμεων της Αντάντ (Άγγλοι, Γάλλοι, Ιταλοί), που μας είχε στείλει στην Σμύρνη, πήρε απόφαση ότι έπρεπε να φύγουμε… Ελληνικός στρατός και χριστιανικοί πληθυσμοί (Έλληνες και Αρμένηδες) έπρεπε να διωχθούν από την Μικρά Ασία. Οι Γάλλοι και οι Ιταλοί παραχώρησαν αμαχητί την μισή Μικρά Ασία, που κατείχαν ως τότε, στον Κεμάλ, του παραχώρησαν άφθονο οπλισμό. Υποτίθεται ότι τους είχαμε συμμάχους… Υποτίθεται ότι μαζί με αυτούς πήγε Ελληνικός στρατός στην Ουκρανία και την Κριμαία για να πολεμήσει τους Μπολσεβίκους (και σκοτώθηκαν ουκ ολίγοι φαντάροι και αξιωματικοί).
Για να μας πιέσουν να αποχωρήσουμε από την Μικρά Ασία, μας έκοψαν τον εξωτερικό δανεισμό (και πολεμήσαμε για δαύτους και τους πληρώναμε τα παλιά δάνεια, αλλά δεν μας διευκόλυναν με παροχή ρευστότητας). Απαγόρευσαν κάθε στρατιωτικό ανεφοδιασμό (όπλα, πυρομαχικά, αεροπλάνα).
Και αντί οι πανέξυπνοι οι πολιτικοί μας να ρίξουν γέφυρα προς την Σοβιετική Ένωση, έστω και για πίεση προς τους Δυτικούς. Κάτσαμε σαν κουτοί και περιμέναμε τον Κεμάλ να συντρίψει στρατιωτικά τις δυνάμεις μας, αλλά δεν χαλάγαμε τη «φιλία» μας με τους Αγγλογάλλους.
Στις 14 Αυγούστου οι δυνάμεις του Κεμάλ επιτίθενται για να περικυκλώσουν το σώμα του Τρικούπη. Η πρώτη Μεραρχία που διαλύεται ήταν η δική μας, η 4η Μεραρχία. Ο Τρικούπης δεν ήξερε να διαβάζει χάρτη και να προσανατολίζεται. Χάνει τον ασύρματό του!!! Χάνει κάθε επικοινωνία με τις άλλες δυνάμεις και το στρατηγείο, βολοδέρνει τέσσερις ημέρες στα βουνά μεταξύ Ουσάκ και ΑφιονΚαραχισάρ, μέχρι που παραδίδεται στους Τούρκους. Είχε προηγηθεί η παράδοση της 4ης Μεραρχίας. Ο υποστράτηγος Δημαράς είχε τραβήξει σε κάτι βουνά τους άντρες του. Δεν άντεξε… Τραγική ιστορία… ο άνθρωπος έπασχε από καρκίνο και δεν είχε φυσικές δυνάμεις. Ήταν ο πρώτος ανώτερος αξιωματικός που παραδόθηκε στους Τούρκους. Κρατήθηκε ένα χρόνο αιχμάλωτος στην Μικρά Ασία και όταν απελευθερώθηκε και επέστρεψε η υγεία του είχε επιδεινωθεί και αποστρατεύθηκε.
Μια ομάδα 100 ανδρών μεταξύ των οποίων και 52 «δικοί μας» (Ναύπλιο, Άργος κλπ) συνέχισαν τον αγώνα συντεταγμένοι, διέσπασαν τον Τουρκικό κλοιό και έφτασαν στη θάλασσα. Ο λόγος που δεν τους μνημονεύουμε, ούτε αυτούς, ήταν πως είχαν επικεφαλής τον τότε επιτελάρχη της 4ης Μεραρχίας και (δυστυχώς) μετέπειτα διορισμένο από τους Γερμανούς πρωθυπουργό, τον Γ. Τσολάκογλου. Τα στερνά δυστυχώς χαρακτηρίζουν και τα πρώτα.
Ενδιαφέρουσα έρευνα θα ήταν (το γράφω, μήπως παρακινήσω κάποιον να το κάνει) πόσοι, ποιοι και τι απέγιναν οι Ναυπλιείς και Αργείοι που παρέμειναν (μαζί με τον Τρικούπη και τον Δημαρά) αιχμάλωτοι στην Μικρά Ασία. Οι ιστορικές πηγές που έχουμε περιγράφουν μια βάναυση συμπεριφορά απέναντί τους από τους Τούρκους.
Μαζί με τις χαμένες πατρίδες οφείλουμε να θυμόμαστε και τους χαμένους φαντάρους μας.
