Πριν κυκλοφορήσει το 2023, η συγκεκριμένη συλλογή είχε βραβευτεί με την Τιμητική Διάκριση «Σοφοκλής» στον Παγκόσμιο Ποιητικό Διαγωνισμό «Κ. Π. Καβάφης 2021» της International ArtAcademy.
Παραθέτουμε μερικές κριτικές:
«Eνἀρχῇἦν ὁ λόγος »… και δή ο ποιητικός!», διαπιστώνει η βραβευμένη ποιήτρια και συγγραφέας Όλγα Καλύβα. Σε τούτο το αλλότροπο όρυγμα στάθηκε ευθαρσώς η ποιητική τέχνη της κ. Ντηλιά, προκειμένου να γεφυρώσει δυο κόσμους, τον κόσμο των εγκλείστων και τον κόσμο των ελεύθερων, τον κόσμο που ζει ανελεύθερα κι ανέστια στα σωφρονιστικά ιδρύματα-που με περίσσιο εθελοντισμό υπηρετεί η ποιήτρια- και τον κόσμο στον οποίο ζει κι η ίδια, το δικό μας κόσμο. Αποπειράται και γράφει για το ποιοι είναι οι φυλακισμένοι: άνθρωποι πλανεμένοι που η αιδώς τούς κονιορτοποιεί και τους θρυμματίζει η στυγνή συνειδητότητα, αγανακτισμένοι, δίχως ταυτότητα πια, με αυτογνωσία ή μη, μεταμελημένοι ή αμετανόητοι, λησμονημένοι «αριθμοί» που «δεν περπάτησαν ούτε ένα μέτρο», δεμένοι αιώνια στην ψυχή με «χειροπέδες», μιας και τον καθένα «η ιερή εξέταση» των άλλων τον «έχει ήδη θάψει».
Ο Δρ. Αποστόλης Παπαδούλης στο άρθρο του στην Εφημερίδα των Συντακτών με τίτλο «Στα άδυτα ταραγμένων ψυχών» αναφέρει: Η Γκέλη Ντηλιά έχει καταφέρει με μοναδικό τρόπο να σπάσει τον νεοελληνικό μικροαστικό κομφορμισμό που θέλει τον κατάδικο αντικοινωνικό ονκαι διαμεσολαβεί καθοριστικά, βάζοντας στο κάδρο τον έγκλειστο που είναι ενταγμένος στο δικό του κοινωνικό σύνολο, που έχει τη δική του αποκλειστική σχέση με τον χρόνο, τους δικούς του κανόνες συνύπαρξης και επιβίωσης. Δεν φιλοτεχνεί χαρακτηριστικά περιβάλλοντος που χαϊδεύουν τον εγκλεισμό και τον κάνουν ανεκτό.
Η φαρμακοποιός και δεινή αναγνώστρια Αναστασία Μπικάκη στο άρθρο με τίτλο «Πίσω από τα κάγκελα υπάρχουν άνθρωποι πυρπολημένοι από την κοινωνία που ψάχνουν στα τυφλά να βρουν την ταυτότητά τους.» θεωρεί ότι: ο λόγος της Γκέλης δυναμικός, αγέρωχος, εκρηκτικός, χυμώδης και κάποιες φορές τρυφερός, δοτικός, μουσικός, μυστηριακός, άλλοτε γεμάτος έξαρση και άλλοτε γαλήνιος, ήρεμος, δημιουργεί στίχους που τους διακρίνει η ενσυναίσθηση, το πάθος για μια βαθιά εσωτερική αναζήτηση, η αγωνία για τα επακόλουθα που επιφέρει ο τρόμος του έγκλειστου, του παγιδευμένου, καθώς και η συνειδητοποίηση ότι πίσω από τα κάγκελα υπάρχουν άνθρωποι πυρπολημένοι από την κοινωνία που ψάχνουν στα τυφλά να βρουν την ταυτότητά τους και προπάντων τη χαμένη αυθεντικότητά τους, ώστε μέσα από μια βαθιά ειλικρινή αυτοεξομολόγηση να ξεπεράσουν τον εγκλεισμό και να αγγίξουν την αλήθεια του είναι τους.
«Eνἀρχῇἦν ὁ λόγος »… και δή ο ποιητικός!», διαπιστώνει η βραβευμένη ποιήτρια και συγγραφέας Όλγα Καλύβα. Σε τούτο το αλλότροπο όρυγμα στάθηκε ευθαρσώς η ποιητική τέχνη της κ. Ντηλιά, προκειμένου να γεφυρώσει δυο κόσμους, τον κόσμο των εγκλείστων και τον κόσμο των ελεύθερων, τον κόσμο που ζει ανελεύθερα κι ανέστια στα σωφρονιστικά ιδρύματα-που με περίσσιο εθελοντισμό υπηρετεί η ποιήτρια- και τον κόσμο στον οποίο ζει κι η ίδια, το δικό μας κόσμο. Αποπειράται και γράφει για το ποιοι είναι οι φυλακισμένοι: άνθρωποι πλανεμένοι που η αιδώς τούς κονιορτοποιεί και τους θρυμματίζει η στυγνή συνειδητότητα, αγανακτισμένοι, δίχως ταυτότητα πια, με αυτογνωσία ή μη, μεταμελημένοι ή αμετανόητοι, λησμονημένοι «αριθμοί» που «δεν περπάτησαν ούτε ένα μέτρο», δεμένοι αιώνια στην ψυχή με «χειροπέδες», μιας και τον καθένα «η ιερή εξέταση» των άλλων τον «έχει ήδη θάψει».
Ο Δρ. Αποστόλης Παπαδούλης στο άρθρο του στην Εφημερίδα των Συντακτών με τίτλο «Στα άδυτα ταραγμένων ψυχών» αναφέρει: Η Γκέλη Ντηλιά έχει καταφέρει με μοναδικό τρόπο να σπάσει τον νεοελληνικό μικροαστικό κομφορμισμό που θέλει τον κατάδικο αντικοινωνικό ονκαι διαμεσολαβεί καθοριστικά, βάζοντας στο κάδρο τον έγκλειστο που είναι ενταγμένος στο δικό του κοινωνικό σύνολο, που έχει τη δική του αποκλειστική σχέση με τον χρόνο, τους δικούς του κανόνες συνύπαρξης και επιβίωσης. Δεν φιλοτεχνεί χαρακτηριστικά περιβάλλοντος που χαϊδεύουν τον εγκλεισμό και τον κάνουν ανεκτό.
Η φαρμακοποιός και δεινή αναγνώστρια Αναστασία Μπικάκη στο άρθρο με τίτλο «Πίσω από τα κάγκελα υπάρχουν άνθρωποι πυρπολημένοι από την κοινωνία που ψάχνουν στα τυφλά να βρουν την ταυτότητά τους.» θεωρεί ότι: ο λόγος της Γκέλης δυναμικός, αγέρωχος, εκρηκτικός, χυμώδης και κάποιες φορές τρυφερός, δοτικός, μουσικός, μυστηριακός, άλλοτε γεμάτος έξαρση και άλλοτε γαλήνιος, ήρεμος, δημιουργεί στίχους που τους διακρίνει η ενσυναίσθηση, το πάθος για μια βαθιά εσωτερική αναζήτηση, η αγωνία για τα επακόλουθα που επιφέρει ο τρόμος του έγκλειστου, του παγιδευμένου, καθώς και η συνειδητοποίηση ότι πίσω από τα κάγκελα υπάρχουν άνθρωποι πυρπολημένοι από την κοινωνία που ψάχνουν στα τυφλά να βρουν την ταυτότητά τους και προπάντων τη χαμένη αυθεντικότητά τους, ώστε μέσα από μια βαθιά ειλικρινή αυτοεξομολόγηση να ξεπεράσουν τον εγκλεισμό και να αγγίξουν την αλήθεια του είναι τους.
Η Δρ.Ελένη Β. Γρομπανοπούλου, στην κριτική της με τίτλο «Ποίηση για τον αθέατο κόσμο της φυλακής» αναφέρει: Κάθε ποίημα που θα διαβάσετε στην παρούσα ποιητική συλλογή, χαρακτηρίζεται από αυθεντικότητα, γιατί πηγάζει από προσωπικές εμπειρίες και συναισθήματα των φυλακισμένων. Η ποιήτρια εκφράζει τον εαυτό τους με ειλικρίνεια και αυτοπεποίθηση. Οι στίχοι έχουν ένταση και πάθος καθώς εκφράζουν την αγωνία, την οργή, την απόγνωση ή την ελπίδα με έντονο τρόπο, καθιστώντας την ποίηση συναισθηματικά δυναμική. Οι εικόνες και οι μεταφορές μας μεταδίδουν τα συναισθήματα και τις εμπειρίες τους. Αυτό συμβάλλει στην ενίσχυση της απήχησης των ποιημάτων και στη δημιουργία ενός πλούσιου εικαστικού κόσμου για τον αναγνώστη.
Ο εκπαιδευτικός και βραβευμένος ποιητής ΓρηγόρηςΣκιαδάς στηδημοσίευση με τίτλο «Εστιάζει στην εμπειρία, τις στιγμές ζωής των εγκλείστων, πίσω από τα γεγονότα ή κάθε τι το επιφανειακά εμφανές», τονίζει ότι: Η δημιουργός παρουσιάζει ένα κόσμο διαφορετικό ο οποίος έρχεται σε αντίθεση με τις πρότερες στερεότυπες τοποθετήσεις μας γι’ αυτόν. Ο στίχος της δίνει στον αναγνώστη την ευκαιρία να αναστοχαστεί και να αναπροσεγγίσει με ενσυναίσθηση ένα κόσμο βαθύ και πλούσιο συναισθηματικά απαρτιζόμενο από μέλη ευαίσθητα, που επιθυμούν τη γνώση τόσο του δικού τους εσωτερικού εαυτού όσο και μια ακαδημαϊκή ως μέσο “εξόδου” από την παρούσα κατάσταση που βιώνουν. Συνεπώς, στην ποίησή της αναδύονται μορφές οι οποίες αναζητούν τη βαθύτητα της ύπαρξής τους και επιζητούν τη λύτρωση ή την εξιλέωσή τους. Συχνά οι ήρωές της σκιαγραφούνται ως τραγικές μορφές με την αρχαία τραγική προσέγγιση του όρου να ποθούν τη δική τους κάθαρση. Έτσι διαφαίνεται διάσπαρτη η στάση των εγκλείστων για αυτοκριτική, αυτοκαθαρμό και μια επιθυμία για ψυχοσωματική επανένταξή τους στον “φυσικό κόσμο”.
Ο δημοσιογράφος Αντώνης Παπαγιαννίδης, γράφει: Η Αγγελική Ντηλιά έρχεται εδώ να μιλήσει για τη ζωή της φυλακής, με μια προσέγγιση βιωματική καθώς η ίδια λειτουργεί ως εθελόντρια των φυλακών: Διδάσκει εκεί αγγλικά, οργανώνει σεμινάρια/εργαστήρια ποίησης. Δίνει φωνή στους έγκλειστους, ή πάντως το επιχειρεί. Το «Στίγμα των βάλτων» λειτουργεί κυριολεκτικά και μεταφορικά – ταυτόχρονα. Το στίγμα είναι κάτι που συνοδεύει καθοριστικά την ταυτότητα του φυλακισμένου, αλλά και μετά την αποφυλάκισή του. η ζωή στην φυλακή είναι βάλτωμα, η φυλακή αποτελεί ανάσχεση της ζωής.
Η Δρ. Αγγελική Καρδαρά δεν υπερβάλλει στον τίτλο της τοποθέτησής της,«Οι λέξεις φωτίζουν οξύτατα κοινωνικά προβλήματα». Η Γκέλη Ντηλιά, μέσα από τον ποιητικό της λόγο, θέτει καίρια ζητήματα διαβίωσης, ψυχολογίας και αντιμετώπισης από την κοινωνία του έγκλειστου πληθυσμού και συμβάλλει με τη γραφή της στην αποτύπωση της πραγματικότητας αλλά και στο να εγείρει τον προβληματισμό ενός ευρύτερου κοινού για τον χώρο των φυλακών.
Η φιλόλογος Άννα Φλωροπούλου, στο κριτικό της σημείωμα «Ποιήματα μιας «άλλης» ζωής που στερείται το υπαρξιακό της οξυγόνο.»ξεκαθαρίζει ότι τα ποιήματα μπορούν να διαβαστούν και να εννοηθούν ως αντισυμβατικά, αλλά και ρεαλιστικά-ανατρεπτικά ως θέμα. Ο αντιδιανοούμενος λόγος και οι αντιδιανοούμενοι ήρωες-φορείς αυτού του λόγου γίνονται στίχοι που προχωρούν ακάθεκτα στο κέντρο της προβληματικής της που είναι -ας ειπωθεί ξανά- ή όσο γίνεται πιο διαυγής περιγραφή του κόσμου των φυλακών.
Η Έλενα Παπαθανασοπούλου, εκ μέρους του Ε.Π.Ο.Κ. που διάβασε το βιβλίο, έγραψε ότι η ποίηση που περιέχει συγκλονίζει και ανατριχιάζει με τις βαθιά συναισθηματικές αλήθειες που φέρει μέσα της. Πρόκειται για τις αλήθειες των εγκλείστων που υποφέρουν από τον εγκλεισμό τους, από ενοχή, από την στέρηση της ίδιας της ζωής. Οι στίχοι προκαλούν τον αναγνώστη να ρίξει μια ματιά στις ψυχές εκείνων που δεν βλέπει στην καθημερινότητά του, επειδή κι εκείνοι δεν φαίνονται, όντως έγκλειστοι, κρατημένοι μακριά από την ζωή των υπολοίπων.
Ο Δρ. Αγαθοκλής Αζέλης, δηλώνει στο άρθρο «Ποίηση που μας εξοικειώνει με την ανθρωπογεωγραφία της φυλακής και την αντικειμενική και υποκειμενική βίωση της κράτησης»Επαναλαμβάνουμε ότι έχει εξαιρετική δύναμη γραφής και οι λέξεις : πέφτουν μία μία και καρφώνονται σαν πρόκες, για να αναφερθούμε στον Αναγνωστάκη, στο σώμα του ποιήματος: Φυλακισμένος κάποτε ετών 22. Κάποτε. Αυτή η λέξη που υπογραμμίζει την δύναμη του χρόνου, ίσως φέρει το μεγαλύτερο νοηματικό βάρος του ποιήματος, αφού αποτελεί το όριο ανάμεσα στο πριν και το μετά, το πριν της κανονικής ελεύθερης ζωής και το μετά του εγκλεισμού. Ο οποίος παρουσιάζεται εδώ ως διαδικασία αλλοτρίωσης και μάλιστα εθελούσιας, ίσως για να αντέξει το πρόσωπο αναφοράς.
Η ματιά της βιβλιοκριτικούΔιώνηςΔημητριάδουδιαπιστώνει ότι πρόκειται για «Συνειδητή γραφή με απλό τρόπο διατυπωμένη, χωρίς περιττό τίποτα ακόμα μόνο η ουσία να δείχνει απροκάλυπτα τον κόσμο πίσω από τις κλειδωμένες πόρτες. Ποίηση που δεν χαρίζεται σε κανένα, ακριβώς γιατί δεν στοχεύει στην αυτοπροβολή, αλλά αποτελεί έναν λόγο «μεσάζοντα» ανάμεσα στον έξω και τον μέσα κόσμο. Αξίζει ένα μπράβο και για την ποιότητα του λόγου αλλά ακόμα κυρίως, για την θεματική αυτής της ξεχωριστής ποίησης.»
Τέλος ο ΔρΣίμος Ανδρονίδης, στην κριτική του δεν παραλείπει να παρατηρήσει ότι, Εάν δεν ήσαν καθηγήτρια των Αγγλικών η Γκέλη Ντηλιά, με πλούσιο και σημαντικό έργο μέσα στα διάφορα καταστήματα κράτησης, τότε δεν θα μπορούσε να γράψει αυτού του είδους την ποίηση. Να νοηματοδοτήσει εκ νέου την πραγματικότητα μέσα στις φυλακές, επενδύοντας συμβολικούς, συναισθηματικούς και γλωσσικούς πόρους αφενός μεν στο σκέλος της επικοινωνίας μεταξύ των κρατουμένων που προέρχονται από διαφορετικές χώρες και έχουν διαφορετικές προσλαμβάνουσες (και γλωσσικές) και, αφετέρου δε, στο σκέλος της απόκτησης στενών δια-προσωπικών σχέσεων και επαφών με κάποιους εξ αυτών. Είναι η εμβάθυνση αυτή που θα μας επιτρέψει να κατανοήσουμε πληρέστερα τον ποιητικό λόγο της Γκέλης Ντηλιά, καθώς και ποιο είναι το νόημα που παράγεται από τα ποιήματα της.
Στη φωτογραφία από την παρουσίαση του βιβλίου στον Βόλο, τον Νοέμβρη 2023, πλην της ποιήτριας, διακρίνονται ο Πρόεδρος της InternationalArtAcademyΓιώργος Φουντούλης, η Αντιπεριφερειάρχης Μαγνησίας και Σποράδων Άννα Μαρία Παπαδημητρίου, ο οικονομολόγος καθ. ΕΚΠΑ Απόστολος Παπαδούλης, η φιλόλογος Άννα Φλωροπούλου, η μουσικός και ερμηνεύτρια Ειρηάννα Συρίγου και η Αγγελική Φουντούλη.
Ο δημοσιογράφος Αντώνης Παπαγιαννίδης, γράφει: Η Αγγελική Ντηλιά έρχεται εδώ να μιλήσει για τη ζωή της φυλακής, με μια προσέγγιση βιωματική καθώς η ίδια λειτουργεί ως εθελόντρια των φυλακών: Διδάσκει εκεί αγγλικά, οργανώνει σεμινάρια/εργαστήρια ποίησης. Δίνει φωνή στους έγκλειστους, ή πάντως το επιχειρεί. Το «Στίγμα των βάλτων» λειτουργεί κυριολεκτικά και μεταφορικά – ταυτόχρονα. Το στίγμα είναι κάτι που συνοδεύει καθοριστικά την ταυτότητα του φυλακισμένου, αλλά και μετά την αποφυλάκισή του. η ζωή στην φυλακή είναι βάλτωμα, η φυλακή αποτελεί ανάσχεση της ζωής.
Η Δρ. Αγγελική Καρδαρά δεν υπερβάλλει στον τίτλο της τοποθέτησής της,«Οι λέξεις φωτίζουν οξύτατα κοινωνικά προβλήματα». Η Γκέλη Ντηλιά, μέσα από τον ποιητικό της λόγο, θέτει καίρια ζητήματα διαβίωσης, ψυχολογίας και αντιμετώπισης από την κοινωνία του έγκλειστου πληθυσμού και συμβάλλει με τη γραφή της στην αποτύπωση της πραγματικότητας αλλά και στο να εγείρει τον προβληματισμό ενός ευρύτερου κοινού για τον χώρο των φυλακών.
Η φιλόλογος Άννα Φλωροπούλου, στο κριτικό της σημείωμα «Ποιήματα μιας «άλλης» ζωής που στερείται το υπαρξιακό της οξυγόνο.»ξεκαθαρίζει ότι τα ποιήματα μπορούν να διαβαστούν και να εννοηθούν ως αντισυμβατικά, αλλά και ρεαλιστικά-ανατρεπτικά ως θέμα. Ο αντιδιανοούμενος λόγος και οι αντιδιανοούμενοι ήρωες-φορείς αυτού του λόγου γίνονται στίχοι που προχωρούν ακάθεκτα στο κέντρο της προβληματικής της που είναι -ας ειπωθεί ξανά- ή όσο γίνεται πιο διαυγής περιγραφή του κόσμου των φυλακών.
Η Έλενα Παπαθανασοπούλου, εκ μέρους του Ε.Π.Ο.Κ. που διάβασε το βιβλίο, έγραψε ότι η ποίηση που περιέχει συγκλονίζει και ανατριχιάζει με τις βαθιά συναισθηματικές αλήθειες που φέρει μέσα της. Πρόκειται για τις αλήθειες των εγκλείστων που υποφέρουν από τον εγκλεισμό τους, από ενοχή, από την στέρηση της ίδιας της ζωής. Οι στίχοι προκαλούν τον αναγνώστη να ρίξει μια ματιά στις ψυχές εκείνων που δεν βλέπει στην καθημερινότητά του, επειδή κι εκείνοι δεν φαίνονται, όντως έγκλειστοι, κρατημένοι μακριά από την ζωή των υπολοίπων.
Ο Δρ. Αγαθοκλής Αζέλης, δηλώνει στο άρθρο «Ποίηση που μας εξοικειώνει με την ανθρωπογεωγραφία της φυλακής και την αντικειμενική και υποκειμενική βίωση της κράτησης»Επαναλαμβάνουμε ότι έχει εξαιρετική δύναμη γραφής και οι λέξεις : πέφτουν μία μία και καρφώνονται σαν πρόκες, για να αναφερθούμε στον Αναγνωστάκη, στο σώμα του ποιήματος: Φυλακισμένος κάποτε ετών 22. Κάποτε. Αυτή η λέξη που υπογραμμίζει την δύναμη του χρόνου, ίσως φέρει το μεγαλύτερο νοηματικό βάρος του ποιήματος, αφού αποτελεί το όριο ανάμεσα στο πριν και το μετά, το πριν της κανονικής ελεύθερης ζωής και το μετά του εγκλεισμού. Ο οποίος παρουσιάζεται εδώ ως διαδικασία αλλοτρίωσης και μάλιστα εθελούσιας, ίσως για να αντέξει το πρόσωπο αναφοράς.
Η ματιά της βιβλιοκριτικούΔιώνηςΔημητριάδουδιαπιστώνει ότι πρόκειται για «Συνειδητή γραφή με απλό τρόπο διατυπωμένη, χωρίς περιττό τίποτα ακόμα μόνο η ουσία να δείχνει απροκάλυπτα τον κόσμο πίσω από τις κλειδωμένες πόρτες. Ποίηση που δεν χαρίζεται σε κανένα, ακριβώς γιατί δεν στοχεύει στην αυτοπροβολή, αλλά αποτελεί έναν λόγο «μεσάζοντα» ανάμεσα στον έξω και τον μέσα κόσμο. Αξίζει ένα μπράβο και για την ποιότητα του λόγου αλλά ακόμα κυρίως, για την θεματική αυτής της ξεχωριστής ποίησης.»
Τέλος ο ΔρΣίμος Ανδρονίδης, στην κριτική του δεν παραλείπει να παρατηρήσει ότι, Εάν δεν ήσαν καθηγήτρια των Αγγλικών η Γκέλη Ντηλιά, με πλούσιο και σημαντικό έργο μέσα στα διάφορα καταστήματα κράτησης, τότε δεν θα μπορούσε να γράψει αυτού του είδους την ποίηση. Να νοηματοδοτήσει εκ νέου την πραγματικότητα μέσα στις φυλακές, επενδύοντας συμβολικούς, συναισθηματικούς και γλωσσικούς πόρους αφενός μεν στο σκέλος της επικοινωνίας μεταξύ των κρατουμένων που προέρχονται από διαφορετικές χώρες και έχουν διαφορετικές προσλαμβάνουσες (και γλωσσικές) και, αφετέρου δε, στο σκέλος της απόκτησης στενών δια-προσωπικών σχέσεων και επαφών με κάποιους εξ αυτών. Είναι η εμβάθυνση αυτή που θα μας επιτρέψει να κατανοήσουμε πληρέστερα τον ποιητικό λόγο της Γκέλης Ντηλιά, καθώς και ποιο είναι το νόημα που παράγεται από τα ποιήματα της.
Στη φωτογραφία από την παρουσίαση του βιβλίου στον Βόλο, τον Νοέμβρη 2023, πλην της ποιήτριας, διακρίνονται ο Πρόεδρος της InternationalArtAcademyΓιώργος Φουντούλης, η Αντιπεριφερειάρχης Μαγνησίας και Σποράδων Άννα Μαρία Παπαδημητρίου, ο οικονομολόγος καθ. ΕΚΠΑ Απόστολος Παπαδούλης, η φιλόλογος Άννα Φλωροπούλου, η μουσικός και ερμηνεύτρια Ειρηάννα Συρίγου και η Αγγελική Φουντούλη.
