«Θέλω πρώτα απ’ όλα να σας μεταφέρω τους θεσμούς χαιρετισμούς του Προέδρου της Βουλής Κωνσταντίνου Τασούλα τον οποίο έχω την τιμή να εκπροσωπώ σήμερα.
Όπως κάθε χρόνο, τιμούμε την επέτειο της Α’ Εθνοσυνέλευσης στην Επίδαυρο, ως ένα από τα καταστατικά γεγονότα της ελεύθερης Ελλάδας.
Ως την επίσημη διακήρυξη των επαναστατημένων Ελλήνων προς την Οικουμένη της βούλησης και της αποφασιστικότητάς τους να αγωνιστούν για την ελευθερία, την ανεξαρτησία και την αξιοπρέπεια του Γένους, αντιτάσσοντας αξίες και φρόνημα έναντι των ισορροπιών ισχύος.
Ως τη διατράνωση της βούλησής τους η Ελλάδα να καταλάβει εκ νέου, μετά από αιώνες ξένης κυριαρχίας, τη θέση και τον ρόλο που της αρμόζει στη διεθνή κοινότητα, ως φάρος δικαιοσύνης, ανθρωπισμού και ελευθερίας, ως ο φυσικός θεματοφύλακας, εκφραστής και συνεχιστής των αξιών και των ιδανικών πάνω στα οποία οικοδομήθηκε ο ελεύθερος κόσμος.
Τα δύο σπουδαία κείμενα που παρήγαγε η Α’ Εθνοσυνέλευση, η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας και το Σύνταγμα της Επιδαύρου, τα δημοκρατικότερα και πλέον φιλελεύθερα καταστατικά κείμενα της εποχής τους, δεν έχουν χάσει ούτε κατ’ ελάχιστο τη σημασία και την επικαιρότητά τους.
Οι Ελληνίδες και οι Έλληνες του 1821, άλλοι μέσα από τα γράμματα και άλλοι μέσα από το ζωντανό βίωμα της ανεκτίμητης παρακαταθήκης του ελληνισμού, διακήρυξαν σ’ αυτά εδώ τα χώματα την αποφασιστικότητά τους να αποκαταστήσουν όσα η οθωμανική κυριαρχία είχε μόνο παροδικά διακόψει – όσα δικαιούται και αξίζει το ελληνικό Γένος.
Οι Ελληνίδες και οι Έλληνες σήμερα, το μήνυμα της Επιδαύρου οφείλουμε να το αξιοποιήσουμε ως γνώμονα για την στάση και τη δράση μας απέναντι στις πολλαπλές και δύσκολες προκλήσεις της εποχής μας.
Πρώτα και κύρια, απέναντι στο ολοένα και εντεινόμενο κύμα αναθεωρητισμού, αστάθειας και πολεμικών συγκρούσεων στην στενή μας γεωγραφική γειτονιά και παγκοσμίως. Η ανοιχτή, απροκάλυπτη αμφισβήτηση των συνόρων υποδαυλίζει έναν εξαιρετικά επικίνδυνο ανταγωνισμό ισχύος και ενθαρρύνει τη διατύπωση απειλών και εκβιασμών. Η διαχρονική απάντηση της Ελλάδας απέναντι σ’ αυτή την τρέλα που μπορεί να οδηγήσει σε ένα ακόμη γενικευμένο αιματοκύλισμα είναι σταθερή, από την Α’ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου, μέχρι και σήμερα:
Δεν μας επιτρέπεται ιστορικά να δεχθούμε η ισχύς να αντικαταστήσει το δίκαιο. Η Ελλάδα είναι και θα παραμείνει δύναμη δημοκρατίας και δικαίου, ειρήνης και αλληλεγγύης. Και βεβαίως ταυτόχρονα, είμαστε έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να υπερασπιστούμε με κάθε τρόπο τα εθνικά μας δίκαια και συμφέροντα, όπως καταδεικνύουν το φρόνημα και η αποτρεπτική ισχύ των Ενόπλων μας Δυνάμεων
Το δεύτερο σπουδαίο δίδαγμα που οφείλουμε να εξαγάγουμε από την Α’ Εθνοσυνέλευση σήμερα είναι η σημασία της ομοψυχίας και της πολιτικής σταθερότητας.
Στην Επίδαυρο, οι παραστάτες του Γένους, απολύτως συνειδητά ανταποκρίθηκαν στην ιερότητα της ιστορικής στιγμής και ήρθησαν υπεράνω των διαφορετικών τους καταβολών, θεωρήσεων και ιεραρχήσεων των αναγκών του Αγώνα.
Η εθνική ενότητα όπως αυτή αποτυπώθηκε στα κείμενα της Εθνοσυνέλευσης υπήρξε καθοριστική για την εγχώρια και διεθνή νομιμοποίηση της Επανάστασης, αλλά και σταθερό σημείο αναφοράς σε περιόδους όπου ο διχασμός εμφιλοχώρησε με τις γνωστές του επιπτώσεις μεταξύ των Ελλήνων.
Σήμερα, έχουμε αφήσει σε μεγάλο βαθμό πίσω μας τα έντονα διχαστικά χαρακτηριστικά της μεγάλης κρίσης της προηγούμενης δεκαετίας. Παρά τις διαφορές μας, μπορούμε να κοιτάμε το μέλλον με αισιοδοξία συμφωνώντας τουλάχιστον ως προς τη σταθερότητα των βασικών προσανατολισμών της χώρας και τις κεντρικές ιεραρχήσεις της δημόσιας πολιτικής.
Αυτή τη δύσκολα κατεκτημένη σταθερότητα ως προς τα μεγάλα και τα σημαντικά, οφείλουμε να τη διαφυλάξουμε, θωρακίζοντάς την έναντι της πραγματικότητας του καθημερινού πολιτικού ανταγωνισμού.
Πολύ περισσότερο, όταν η ολομέτωπη σήμερα επίθεση του σύγχρονου ολοκληρωτισμού έναντι της φιλελεύθερης δημοκρατίας έχει ως αιχμή του δόρατος την αμφισβήτηση ότι οι δημοκρατίες, με τη δέσμευσή τους στον διάλογο, την πολυφωνία και τη σύνθεση, μπορούν να ανταποκριθούν αποτελεσματικά στις προκλήσεις της εποχής μας.
Απέναντι στους κάθε είδους ολοκληρωτιστές, η απάντησή μας, η ελληνική απάντηση ξεκινά από τους Μαραθωνομάχους και τον Περικλή, περνά μέσα από την Α’ Εθνοσυνέλευση και καταλήγει στο υπό διαμόρφωση όραμά μας για την Ελλάδα και την Ευρώπη:
Η δημοκρατία, η ελευθερία της έκφρασης και του λόγου, η πολυφωνία, η μάχη των επιχειρημάτων, η ενεργή επιδίωξη της σύνθεσης και της συναίνεσης, όχι μόνο δεν είναι αδυναμία, αλλά αντιθέτως είναι το ισχυρότερο συγκριτικό πλεονέκτημά μας, που μας επιτρέπει να κινητοποιούμε αποτελεσματικά τις δυνάμεις ολόκληρης της κοινωνίας στην κατεύθυνση του συλλογικού καλού.
Ο ολοκληρωτισμός, η επιβολή της ισχύος, ο εξαναγκασμός της μίας άποψης πάντα θα υπολείπεται της φιλελεύθερης δημοκρατίας, αρκεί όσοι πιστεύουμε στη φιλελεύθερη δημοκρατία να μην σταματάμε την αναγκαία προσπάθεια, για τη διαρκή της θεσμική ενίσχυση, για την έμπρακτη κατοχύρωση της ισονομίας και της συμμετοχής όλων των πολιτών στα θετικά αποτελέσματα που αυτή παράγει.
Και αυτή η ανάγκη για τη συμμετοχή όλων στον σχεδιασμό του κοινού μας μέλλοντος αλλά και στην απόλαυση των αγαθών της ελευθερίας και της δημοκρατίας, με φέρνει στο τρίτο δίδαγμα που πιστεύω ότι οφείλουμε να εξαγάγουμε από την Α’ Εθνοσυνέλευση.
Αναφέρθηκα προηγουμένως στον αρμονικά συμπληρωματικό ρόλο που είχαν στην Επανάσταση του 1821 τα γράμματα και η βιωμένη παράδοση του ελληνισμού. Και τα δύο αυτά στοιχεία ήταν απαραίτητα για την προετοιμασία και την ευόδωση του Αγώνα. Αφενός η διατήρηση του ελληνισμού από την πίστη, τα ήθη και τα έθιμα του Γένους μας κράτησαν ζωντανή για αιώνες την σπίθα της ελευθερίας. Αφετέρου, ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός έφερε ξανά τους Έλληνες σε επαφή με τα Φώτα της Δύσης και τους υπενθύμισε την άρρηκτη σχέση καταγωγής των καλύτερων αξιών της Δύσης από την Ελλάδα.
Η Ελληνική Επανάσταση δεν αφορούσε μόνο τις ελίτ ή μόνο τους απλούς ανθρώπους. Ήταν αίτημα και αγώνας συνολικός, γενικός, πανεθνικός και γι’ αυτό ρίζωσε και πέτυχε.
Σήμερα, αυτή η αρμονία παραμένει σταθερό ζητούμενο τόσο στην Ελλάδα, όσο και στις φιλελεύθερες δημοκρατίες γενικά.
Το καύσιμο του λαϊκισμού, που εντέλει δεν είναι παρά ο δούρειος ίππος του ολοκληρωτισμού, είναι η απόσταση ανάμεσα στην πολιτική διαδικασία και τους πολίτες. Μια απόσταση που δεν αφορά μόνο τη συμμετοχή στα αποτελέσματα της δημόσιας πολιτικής, αλλά και στην επαρκή αιτιολόγηση των πολιτικών προτεραιοτήτων στους πολίτες.
Σήμερα πλέον πρέπει να γνωρίζουμε καλά πως ακόμη και οι καλύτερες πολιτικές δεν μπορούν να εφαρμοστούν ερήμην των πολιτών. Και αν τυχόν εφαρμοστούν πρόσκαιρα, δεν αποκτούν τις βαθιές εκείνες ρίζες που θα τις θωρακίσουν έναντι της ανατροπής τους και θα τις επιτρέψουν να παραγάγουν τα θετικά τους αποτελέσματα.
Όπως ακριβώς η Επανάσταση είχε την πνευματική, ηθική και μορφωτική προετοιμασία που της επέτρεψε να ριζώσει στη συνείδηση των Ελλήνων και να συνεγείρει το Γένος στην κοινή προσπάθεια, έτσι και σήμερα, οι μεταρρυθμιστικές προσπάθειες σε Ελλάδα και Ευρώπη, στις φιλελεύθερες δημοκρατίες εν γένει, πρέπει να αποκτούν την πνευματική, την ηθική και τη μορφωτική θεμελίωση στη συνείδηση των πολιτών μέσα και από την ενεργή τους συμμετοχή στη διαμόρφωση και την υλοποίησή τους.
Η φιλελεύθερη δημοκρατία θα κερδίσει τη μάχη με τον λαϊκισμό όταν ξανά συνδεθεί αποτελεσματικά με τους πολίτες, κλείνοντας στους εχθρούς της τα όποια περιθώρια δημιουργίας επίπλαστων διχαστικών ρηγμάτων. Αυτό είναι το στοίχημα στο οποίο οφείλουμε όλοι να αφιερώσουμε τις προσπάθειές μας.
Ο ολοκληρωτισμός, η επιβολή της ισχύος, ο εξαναγκασμός της μίας άποψης πάντα θα υπολείπεται της φιλελεύθερης δημοκρατίας, αρκεί όσοι πιστεύουμε στη φιλελεύθερη δημοκρατία να μην σταματάμε την αναγκαία προσπάθεια, για τη διαρκή της θεσμική ενίσχυση, για την έμπρακτη κατοχύρωση της ισονομίας και της συμμετοχής όλων των πολιτών στα θετικά αποτελέσματα που αυτή παράγει.
Και αυτή η ανάγκη για τη συμμετοχή όλων στον σχεδιασμό του κοινού μας μέλλοντος αλλά και στην απόλαυση των αγαθών της ελευθερίας και της δημοκρατίας, με φέρνει στο τρίτο δίδαγμα που πιστεύω ότι οφείλουμε να εξαγάγουμε από την Α’ Εθνοσυνέλευση.
Αναφέρθηκα προηγουμένως στον αρμονικά συμπληρωματικό ρόλο που είχαν στην Επανάσταση του 1821 τα γράμματα και η βιωμένη παράδοση του ελληνισμού. Και τα δύο αυτά στοιχεία ήταν απαραίτητα για την προετοιμασία και την ευόδωση του Αγώνα. Αφενός η διατήρηση του ελληνισμού από την πίστη, τα ήθη και τα έθιμα του Γένους μας κράτησαν ζωντανή για αιώνες την σπίθα της ελευθερίας. Αφετέρου, ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός έφερε ξανά τους Έλληνες σε επαφή με τα Φώτα της Δύσης και τους υπενθύμισε την άρρηκτη σχέση καταγωγής των καλύτερων αξιών της Δύσης από την Ελλάδα.
Η Ελληνική Επανάσταση δεν αφορούσε μόνο τις ελίτ ή μόνο τους απλούς ανθρώπους. Ήταν αίτημα και αγώνας συνολικός, γενικός, πανεθνικός και γι’ αυτό ρίζωσε και πέτυχε.
Σήμερα, αυτή η αρμονία παραμένει σταθερό ζητούμενο τόσο στην Ελλάδα, όσο και στις φιλελεύθερες δημοκρατίες γενικά.
Το καύσιμο του λαϊκισμού, που εντέλει δεν είναι παρά ο δούρειος ίππος του ολοκληρωτισμού, είναι η απόσταση ανάμεσα στην πολιτική διαδικασία και τους πολίτες. Μια απόσταση που δεν αφορά μόνο τη συμμετοχή στα αποτελέσματα της δημόσιας πολιτικής, αλλά και στην επαρκή αιτιολόγηση των πολιτικών προτεραιοτήτων στους πολίτες.
Σήμερα πλέον πρέπει να γνωρίζουμε καλά πως ακόμη και οι καλύτερες πολιτικές δεν μπορούν να εφαρμοστούν ερήμην των πολιτών. Και αν τυχόν εφαρμοστούν πρόσκαιρα, δεν αποκτούν τις βαθιές εκείνες ρίζες που θα τις θωρακίσουν έναντι της ανατροπής τους και θα τις επιτρέψουν να παραγάγουν τα θετικά τους αποτελέσματα.
Όπως ακριβώς η Επανάσταση είχε την πνευματική, ηθική και μορφωτική προετοιμασία που της επέτρεψε να ριζώσει στη συνείδηση των Ελλήνων και να συνεγείρει το Γένος στην κοινή προσπάθεια, έτσι και σήμερα, οι μεταρρυθμιστικές προσπάθειες σε Ελλάδα και Ευρώπη, στις φιλελεύθερες δημοκρατίες εν γένει, πρέπει να αποκτούν την πνευματική, την ηθική και τη μορφωτική θεμελίωση στη συνείδηση των πολιτών μέσα και από την ενεργή τους συμμετοχή στη διαμόρφωση και την υλοποίησή τους.
Η φιλελεύθερη δημοκρατία θα κερδίσει τη μάχη με τον λαϊκισμό όταν ξανά συνδεθεί αποτελεσματικά με τους πολίτες, κλείνοντας στους εχθρούς της τα όποια περιθώρια δημιουργίας επίπλαστων διχαστικών ρηγμάτων. Αυτό είναι το στοίχημα στο οποίο οφείλουμε όλοι να αφιερώσουμε τις προσπάθειές μας.
Κύριες και κύριοι,
Φίλες και φίλοι,
Για όσα αγωνίστηκαν οι Ελληνίδες και οι Έλληνες το 1821, για όσα κατέγραψαν στα δύο σπουδαία καταστατικά κείμενα της Α’ Εθνοσυνέλευσης, καλούμαστε και εμείς σήμερα, στην Ελλάδα και ανά τον κόσμο, να αγωνιστούμε:
Για την ελευθερία, τη δικαιοσύνη, τον ανθρωπισμό, την αξιοπρέπεια, την αλληλεγγύη, τη δημοκρατία.
Ήδη τα στρατόπεδα διαμορφώνονται. Από τη μία πλευρά, όσοι πιστεύουν ότι έχει φτάσει η ώρα ενός νέου ολοκληρωτισμού. Από την άλλη, όσοι συνεχίζουμε να πιστεύουμε στην ιερή κραυγή του 1821, την ιερή κραυγή του ελληνισμού και των οικουμενικών του απολήξεων: Ελευθερία ή Θάνατος.
Στις προκλήσεις της εποχής μας για μια ακόμη φορά οφείλουμε να αποδειχθούμε αντάξιοι των προγόνων μας και της ιερής παρακαταθήκης του Γένους μας. Και θα τα καταφέρουμε».
Φίλες και φίλοι,
Για όσα αγωνίστηκαν οι Ελληνίδες και οι Έλληνες το 1821, για όσα κατέγραψαν στα δύο σπουδαία καταστατικά κείμενα της Α’ Εθνοσυνέλευσης, καλούμαστε και εμείς σήμερα, στην Ελλάδα και ανά τον κόσμο, να αγωνιστούμε:
Για την ελευθερία, τη δικαιοσύνη, τον ανθρωπισμό, την αξιοπρέπεια, την αλληλεγγύη, τη δημοκρατία.
Ήδη τα στρατόπεδα διαμορφώνονται. Από τη μία πλευρά, όσοι πιστεύουν ότι έχει φτάσει η ώρα ενός νέου ολοκληρωτισμού. Από την άλλη, όσοι συνεχίζουμε να πιστεύουμε στην ιερή κραυγή του 1821, την ιερή κραυγή του ελληνισμού και των οικουμενικών του απολήξεων: Ελευθερία ή Θάνατος.
Στις προκλήσεις της εποχής μας για μια ακόμη φορά οφείλουμε να αποδειχθούμε αντάξιοι των προγόνων μας και της ιερής παρακαταθήκης του Γένους μας. Και θα τα καταφέρουμε».
